Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 25/01/1994 gün ve 1- 386/25 sayılı kararında açıklandığı üzere "743 sayılı Medeni Yasanın 653. maddesinde açıkça belirtildiği gibi, irtifak sözleşmesine konu edilen mecra açıkta tesis olunmuş ise, bu takdirde (sözleşmenin yapılması) ve mecranın açıktan geçirilmesiyle irtifak hakkı doğmuş olacaktır. Bu hüküm, açıktan geçen mecralarda görülebilirliğin, tapu sicilinin aleniyet fonksiyonunun yerini tutabileceği görüşünden kaynaklanmaktadır. Ancak, belirtilmek gerekir ki mecra irtifakının tescilsiz iktisabına imkan veren bu istisnai hükümle, hakkın dayanağını teşkil eden mecra irtifakı sözleşmesi veya hakka sebep teşkil eden bir diğer hukuki işlemin usulünce düzenlenmesi gerçeği bertaraf edilmiş değildir. Aksi halde, mecra irtifakının doğduğu kabul olunamaz ve taşınmazın maliki MK. 618 uyarınca tecavüzün men'ini dava edebilir. Bu ilkeler, Hukuk Genel Kurulunun 08.12.1978 gün ve 1/592 esas, 1077 karar sayılı ilamında da aynen vurgulanmıştır....
Ancak hemen ve özellikle belirtilmek gerekir ki, mecra irtifakının tescilsiz iktisabına imkan veren bu istisnai hükümle, hakkın dayanağını teşkil eden mecra irtifakı sözleşmesi veya hakka sebep teşkil eden bir diğer hukuki işlemin usulünce düzenlenmesi gerçeği bertaraf edilmiş değildir. Aksi halde, mecra irtifakının doğduğu kabul olunamaz ve taşınmazın maliki M.K'un 618. maddesi uyarınca tecavüzün men'ini dava edebilir. Bu ilkeler, Hukuk Genel Kurulunun 08/12/1978 gün 1/592 esas 1077 karar sayılı ilamında da aynen vurgulanmıştır. Temyize konu bu davada, davalı ile davacı arasında bir mecra irtifak sözleşmesinin bulunmadığı ihtilafsızdır. Hal böyle olunca, davalının davacıya ait araziden ve açıktan geçirdiği mecra üzerindeki bir hakkı doğduğu ileri sürülemez. Öyle ise, davacı M.K'un 618. maddesi hükmünden yararlanmak suretiyle davalının tecavüzünün men'ine karar verilmesini talep edebilir; yerel mahkemece de yasa hükümlerine uygun olarak değerlendirme yapılmalıdır....
irtifakı kurulacaksa bu tür davalarda, irtifak hakkı taşınmaz leh ve aleyhine kurulacağından, leh ve aleyhine irtifak hakkı kurulması istenen taşınmaz maliklerinin tamamının davada yer alması zorunlu olduğundan taraf teşkili tamamlanarak oluşacak sonuca göre karar verilmelidir....
Temyize konu bu davada, davalı ile davacı arasında bir mecra irtifak sözleşmesinin bulunmadığı ihtilafsızdır. Hal böyle olunca, davalının, davacıya ait araziden ve açıktan geçirdiği mecra üzerindeki bir hakkı doğduğu ileri sürülemez. Öyle ise, davacı M.K.'un 618. maddesi hükmünden yararlanmak suretiyle davalının tecavüzünün men'ine karar verilmesini talep edebileceği mahkemece de yasa hükümlerine uygun olarak istek doğrultusunda karar verilebileceği kanaatine varılmıştır....
Komşuluk hukukunun gerektiği haller dışında bir taşınmazın böyle bir mecrayla ayni hak olarak yüklenmesi, ancak bir irtifak hakkı kurulması suretiyle olabilir. İrtifak hakkı, mecra dışarıdan görülmüyorsa tapu kütüğüne tesciliyle dışarından görülüyorsa noterce düzenlenecek sözleşmeye dayanılarak mecranın yapılmasıyla doğar” şeklindedir. Mevcut olayda önem arz eden husus, mecraların açıkta tesis edilmiş olması halinde, mecra irtifakı sözleşmesi yapılmamış olmasına rağmen irtifak hakkının doğup doğmayacağı ve dolayısıyla eylemli duruma hukuken geçerlik tanınıp tanınmayacağı noktasını da içermektedir. 4721 sayılı TMK.nuna göre, irtifak hakkı, mecra, dışarıdan görülmüyorsa tapu kütüğüne tesciliyle, dışarından görülüyorsa, noterce düzenlenecek sözleşmeyle doğar....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Sulh Hukuk Mahkemesi Davacı vekili tarafından, davalı aleyhine 26.11.2008 gününde verilen dilekçe ile zorunlu geçit hakkı ve mecra istenmesi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın reddine dair verilen 15.10.2009 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü: K A R A R Davacı 211 ada 10 parsel sayılı taşınmazının ana yol ile arasında kot farkı olduğundan hayvanları için geçit ihtiyacı içinde bulunduğunu, yine taşınmazındaki ağaçların sulanabilmesi için mecra geçirilmesi gerektiğini beyanla davacı taşınmazı lehine, davalıya ait 211 ada 1 parsel sayılı taşınmazdan geçit ve mecra hakkı kurulmasını istemiştir. Davalı, davacı taşınmazının sınırlarında yol ve ark bulunduğundan geçit ve mecra ihtiyacı içinde bulunmadığını beyanla davanın reddini savunmuştur....
Kaynağın işletilmesinden kaynaklı bir kısım giderlerin davalı tarafça ödenmediğinden bahisle davacının davalı tarafın su kullanmasına izin vermediği, ... kaydındaki kaynak ve mecra irtifak hakkı sebebiyle davalının sudan yararlanmasına engel olunmasının sözkonusu olamayacağı gerekçesi ile davanın kabulü ile ... kaydına davacıya ait 1328 parsel sayılı taşınmaz lehine ve davalıya ait 1327 parsel aleyhine tesis edilmiş 02/12/1967 tarihli mecra ve kaynak irtifak hakkı da dikkate alınarak yıllık su tahsisinin %40'ının 1327 parsel, %60'ının 1328 parsel tarafından kullanılacak şekilde, elektrik gideri ile işletme masrafları ve bakım ve onarım giderlerinin taraflarca su kullanım oranınında karşılanmak üzere davalının kendisine ait 1327 parseldeki artezyen ve su yolundan davacıya ait 1328 parselin sulamasını engellemek biçimindeki müdahalesinin önlenmesine karar verilmiştir. Hükmü, davalı vekili temyiz etmiştir....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi Davacı vekili tarafından, davalılar aleyhine 03.05.2004 gününde verilen dilekçe ile mecra hakkı tesisi, müdahalenin önlenmesi istenmesi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın reddine dair verilen 12.06.2009 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi taraf vekilleri tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü: K A R A R Dava, davalının kadim su arkını kapatma suretiyle müdahalede bulunduğu ididasıyla müdahalenin önlenmesi istemi ile açılmış daha sonra davacı vekili 14.12.2007 tarihli dilekçe ile davayı zorunlu su irtifak kurulması hukuki nedenine dayalı olarak açtıklarını belirterek zorunlu su irtifakı kurulmasını talep etmiştir. Davalılar davanın reddini savunmuşlardır. Mahkemece, davanın reddine karar verilmiştir....
Bu mecraları tesis hakkı, komşuluk münasebetlerine müteallik hükümler icabından olmadığı takdirde irtifak hakkına müsteniden tesis edilmiş olmadıkça başkasının arsasını ayni bir hakla takyit etmiş olmaz. Eğer mecra açıkta değilse irtifak hakkı, tapu siciline kaydolunmakla tesis olunur; açıkta ise irtifak hakkı mecranın yapılmasiyle teessüs etmiş olur." Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 25.01.1994 gün ve 1- 386/25 sayılı kararında açıklandığı üzere, 743 sayılı Yasanın 653. maddesinde açıkça belirtildiği gibi, irtifak sözleşmesine konu edilen mecra açıkta tesis olunmuş ise, bu takdirde (sözleşmenin yapılması) ve mecranın açıktan geçirilmesiyle irtifak hakkı doğmuş olacaktır. Bu hüküm açıktan geçen mecralarda görülebilirliğin, tapu aleniyet fonksiyonunun yerini tutabileceği görüşünden kaynaklanmaktadır....
maddesinde de mecralara yer verilmiştir. 727. madde; "su, gaz, elektrik ve benzerlerinin mecraları, işletmenin bulunduğu taşınmazın dışında olsalar bile aksine bir düzenleme olmadıkça işletmenin eklentisi ve işletme malikinin malı sayılır" İrtifak hakkı sahibinin hakkın kullanımına elatma olduğu zaman bunun giderilmesini isteme olanağı da vardır. İrtifak hakkı, bir taşınmaz malikine mülkiyet hakkının sağladığı bazı yetkileri kullanmaktan kaçınmak veya yararlanan taşınmaz malikinin yüklü taşınmazı belirli bir şekilde kullanmasına katlanma borcu yükler. TMK m.780 göre de irtifak hakkı kurulması için bu hakkın tapu kütüğüne tescili zorunludur. TMK 727. maddesinin son fıkrasında “irtifak hakkı, mecra dışarıdan görülmüyorsa tapu kütüğüne tesciliyle, dışarıdan görülüyorsa noterce düzenlenecek sözleşmeye dayanılarak mecranın yapılmasıyla doğar” hükmüne yer verilmiştir....
