Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, taraf vekillerinin sair temyiz itirazları yerinde değildir. Sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre ödenen paranın denkleştirici adalet ilkesi gereğince iade edilmesi suretiyle haksız değer kaymalarının önlenmesi amaç edilmiştir. Somut olayda; sebepsiz zenginleşme hükümleri gereğince ve denkleştirici adalet ilkesinin esas alınması suretiyle bedelin iadesine karar verilmesinde isabetsizlik bulunmamaktadır. ./.. -4- Ancak; denkleştirici adalet uygulanırken Yargıtay'ın yerleşmiş içtihatları ve davaya konu Yargıtay 13....
DELİLLER, DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE: İstinaf kanun yolu başvurusuna konu edilen karar hakkında; HMK.nın 355. maddesindeki düzenleme uyarınca, istinaf dilekçesinde belirtilen nedenler ve kamu düzenine ilişkin aykırılık bulunup bulunmadığı yönü gözetilerek yapılan inceleme sonucunda, Dava, satış vaadi sözleşmesine dayalı tapu iptal ve tescil olmadığı takdirde ödenen satış bedelinin iadesi talebidir....
Taraflar arasında yasanın aradığı şekil şartlarına uyularak resmi merciler önünde yapılmış bir satış sözleşmesi olmadığından yapılan taşınmaz satış işlemi TMK. nun 706, BK.nun 213, Tapu Kanununn 26. maddesi hükmüne göre geçersizdir. Bu nedenle, taraflar ancak verdiklerini isteyebilir. Geçersiz satış sözleşmesi gereğince; diğerinin mal varlığına kayan değerlerin iadesi "Denkleştirici Adalet" düşüncesine dayanmaktadır. Denkleştirici adalet ilkesi ise, haklı bir sebebe dayanmadan başkasının mal varlığından istifade ederek, kendi mal varlığını artıran kişinin elde ettiği kazanımı geri verme zorunda olduğunu ve gerçek bir eski hale getirme yükümlülüğünü ifade eder. Şu durumda; hukuken geçersiz sözleşmeler, sebepsiz zenginleşme kuralları uyarınca tasfiye edilirken, denkleştirici adalet kuralı hiçbir zaman gözardı edilmemelidir. Bu husus hakkaniyetin ve adaletin bir gereğidir....
Dava, davacı ile davalı arasında imzalanan tapulu taşınmazın haricen satışından kaynaklanan ödenen bedelin denkleştirici adalet ilkesi gereğince iadesine yönelik alacak talebine ilişkindir. Yargıtay 3. HD'nin 28/11/2022 gün ve 2022/7415 E.-2022/8976 K. Sayılı kararında özetle, "...Taşınmaz mal satış vaadi sözleşmesinden doğan davalar için özel bir zamanaşımı süresi öngörülmediğinden dava tarihi itibarıyla yürürlükte olan 6098 sayılı TBK'nın 146. maddesine göre 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır. Ayrıca, zamanaşımı borcun muaccel olması ya da ifanın imkansız hale geldiği tarihte başlar..." denilmiştir....
Maddesinde sayılan nedenlere göre aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan sair karar düzeltme taleplerinin reddi gerekir. 2-Mahkemece, davacının ödediği satış bedelinin dava tarihi itibarıyla denkleştirici adalet ilkelerine göre ulaştığı değer hesaplanarak davalılardan tahsiline karar verilmiştir. Davaya konu ... ilçesi ... köyüne ait 50 parsel sayılı taşınmazın, davacıların murisi ... ... tarafından davalılardan ... 2.Noterliğinin 18.1.1995 gün ve 810 yevmiye nolu "Düzenleme Şeklinde Gayrimenkul Satış Vaadi Sözleşmesi" ile 1.300.000.000 TL'ye satın ve teslim alındığı, satış bedelinin 500.000.000 TL'nın henüz ödenmediği tartışmasızdır. Ancak dava dışı ... Hazinesi tarafından kayıt maliki davalılar aleyhine açılan, davacılarında müdahil davacı olduğu 2006/14223-2007/2647 ... Asliye Hukuk Mahkemesinin 1995/518 esas 1999/411 karar sayılı ilamı ile davalılar adına olan tapunun iptali ile ......
Mahkemenin de kabul ettiği gibi, tapulu taşınmazların harici satışı geçersiz olup taraflar aldıklarını sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre iade ile mükelleftir. İadenin kapsamı belirlenirken de denkleştirici adalet ilkesinin göz önünde bulundurulması gerekir. Hal böyle olunca mahkemece 12.6.1998 tarihinde yapılan ödemenin , “ tüketici eşya fiyat endeksi ve döviz kurlarındaki, memur maaşı ve işçi ücretlerindeki artış v.s.” ortalamaları alınmak suretiyle dava tarihinde ulaşacağı alım gücünün denkleştirici adalet ilkeleri gereğince ve yeniden teşkil edilecek bilirkişi kurulundan alınacak açıklamalı, denetime elverişli rapor ile belirlenip sonucuna uygun karar verilmesi gerekirken,aksi düşüncelerle geçerli satış sözleşmelerinde uygulanan rayiç bedelin tespiti ile bu miktara hükmedilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir....
GEREKÇE: Dava, harici satış sözleşmesi gereğince ödenen satış bedelinin davalının sözleşmedeki edimini yerine getirmemesi nedeniyle ödenen bedellerin denkleştirici adalet ilkesine göre iadesi ve devre mülk sözleşmesinin iptali isteminden ibarettir. Mahkemece; taraflar arasında akdedilen sözleşmenin zorunlu şekli şartına uyulmamış olması nedeniyle geçersiz olduğu, tarafların geçersiz sözleşme uyarınca elde ettikleri edinimleri sebepsiz zenginleşme hükümleri doğrultusunda iade etmesi gerektiği kanaatiyle; Davanın Kısmen Kabulüne, 67.463,18 TL'nin davalıdan alınarak davacıya verilmesine, karar verilmiştir....
Açık duruşmaya başlandı ve taraflardan kimsenin gelmediği anlaşılmakla işin incelenerek karara bağlanması için saat 14.00'e bırakılması uygun görüldüğünden, belli saatte dosyadaki bütün kağıtlar okunarak, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlenip, gereği düşünüldü: Y A R G I T A Y K A R A R I Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin, 28.04.1991 tarihli adi yazılı gayrimenkul satış sözleşmesiyle davaya konu ........ ada ........ parsel numaralı taşınmazın 176 m²'lik kısmını davalıdan satın aldığını, satış bedeli olarak davalıya 1.100,00 TL ödediğini, taşınmazın zilyetliğinin müvekkiline devredildiğini ancak tapu devrinin yapılmadığını, davalının müvekkili aleyhine sebepsiz zenginleştiğini, satış bedelinin karar tarihindeki değerinin; enflasyonun durumu, altın ve dövizlerin artış oranları, taşınmazın karar tarihindeki kıymeti göz önünde bulundurularak belirlenmesi ve bu değerin denkleştirici adalet ilkesine göre müvekkiline iadesi yönünde...
İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar İlk Derece Mahkemesi, yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararında, dosya kapsamına göre; davacı tarafça ... imzalı 16.11.1994 tarihinde davacıdan 20.000.000 eski TL aldım yazılı belge ibraz edilmiş olup yapılan kriminal incelemesi sonucu imzanın ...'e ait olduğu tespit edilmiş, buna göre geçersiz satış sözleşmesi uyarınca davacının ödediği bedeli denkleştirici adalet ilkesine göre; ... mirasçılarından talep edebileceği, bilirkişi heyet raporuna göre davacının ödediği bedelin 06.08.2012 dava tarihi itibariyle güncel değerinin 5.562,14 TL olduğu anlaşılmakla davanın kısmen kabulüne, 5.562,14 TL'nin, ... mirasçısı olan davalılardan dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tahsiline, kabul dışı kalan talebin reddine, diğer davalılara karşı açılan davanın reddine karar verilmiştir. V. TEMYİZ A....
Taraflar verdiklerini sebepsiz zenginleşme kurallarına göre geri isteyebilir. Geçersiz satış sözleşmesi gereğince; diğerinin mal varlığına kayan değerlerin iadesi "Denkleştirici Adalet" düşüncesine dayanmaktadır. Denkleştirici adalet ilkesi ise, haklı bir sebebe dayanmadan başkasının mal varlığından istifade ederek, kendi mal varlığını artıran kişinin elde ettiği kazanımı geri verme zorunda olduğunu ve gerçek bir eski hale getirme yükümlülüğünü ifade eder. Şu durumda; hukuken geçersiz sözleşmeler, sebepsiz zenginleşme kuralları uyarınca tasfiye edilirken, denkleştirici adalet kuralı hiçbir zaman gözardı edilmemelidir. Bu husus hakkaniyetin ve adaletin bir gereğidir. Bu bakımdan iadeye karar verilirken, satış bedeli olarak verilen paranın alım gücünün ilk ödeme tarihindeki alım gücüne ulaştırılması ve bu şekilde iadeye karar verilmesi uygun olacaktır....
