Zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı, TTK'nin 651.maddesi uyarınca, çeke bağlı alacağı olan hamile aittir. TTK.669-677.maddelerinde yer alan yasal düzenlemeye, yerleşik uygulamaya göre çek keşidecisinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Dava dilekçesinin incelenmesinden ve banka cevab-i yazısından zayi edilen çeklerle ilgili çek hesabının davacıya ait olduğu anlaşılmıştır. TTK nun 757-765 maddelerinde yer alan hükümler uyarınca çek keşidecisinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Zayi nedeniyle kıymetli evrakın iptalini isteme hakkı TTK 651/2. maddesi uyarınca çek hamiline aittir....
ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ ESAS NO:2023/466 Esas KARAR NO:2023/567 DAVA:Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) DAVA TARİHİ:17/07/2023 KARAR TARİHİ:18/07/2023 Mahkememizde görülmekte olan Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) davasının yapılan açık yargılaması sonunda, GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: DAVA Davacı dava dilekçesinde özetle; Firmalarına ait aşağıda ayrıntılı bilgileri yazılı kaşeli/imzalı çek yaprakları, iş yerinde tüm aramalara rağmen bulunamadığını, zayi olduğunu, ... Şubesinden verilme ... No.lu çek yaprağı, ... ... Şubesinden verilme ......
DİYARBAKIR ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ GEREKÇELİ KARAR ESAS NO : KARAR NO : HAKİM : KATİP : DAVACI : DAVALI : HASIMSIZ DAVA : Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) DAVA TARİHİ : 30/12/2022 KARAR TARİHİ : 30/12/2022 GEREKÇELİ KARARIN YAZILDIĞI TARİH : Mahkememizde görülmekte olan Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) davasının yapılan açık yargılaması sonunda, GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: Davacı Mahkememize sunmuş olduğu dava dilekçesinde; ...bank ... Şubesinden almış olduğu ... seri numaralı, ... tarihli, ... TL bedelli çekinin zayi nedeniyle ile iptal kararı gerektiğini belirtmiş, bu nedenle belirtmiş olduğu çek için çek iptal kararı verilmesini talep etmiştir....
Yasa koyucunun iptal davasına gerek duymasının nedeni; iptal kararı sonrası hakkın hamil tarafından senetsiz tahsilini veya yeni bir senet düzenlenmesini sağlamak (TTK'nun 652)iyi niyetle, iptal kararı getiren hamile ödeme yapan borçluyu, seneti ele geçiren üçüncü kişilere karşı senetten kaynaklanan borç nedeniyle sorumluluktan kurtarmaktır. Bu noktada önemle belirtmek gerekir ki, son yıllarda gerçekte çek hamili olmadığı halde kişilerce çek iptali davası açılmakta, mahkemeden ödeme yasağı yönünde tedbir kararı alınarak çekin ibrazı halinde çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasının önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Zira çekin karşılıksız çıkması halinde karşılaşılacak yaptırım, çek bedelinin geç ödenmesinden doğan zarara kıyasla önemli ölçüde daha büyük maddi yük getirmektedir....
İNCELEME VE GEREKÇE Dava, TTK'nın 818/1.s maddesi yollamasıyla aynı Kanun'un 757. maddesi gereğince, hasımsız olarak açılan zayi nedeniyle çek iptali davasıdır. İlk derece mahkemesince bir kısım çek yönünden dava konusuz kaldığından karar verilmesine yer olmadığına, diğer bir kısım çek yönünden ise iptal koşulları ispatlanamadığından davanın reddine karar verilmiştir. Davacı vekilince, hükmün davanın reddine ilişkin 2. bendinin kaldırılarak davanın kabulüne dair karar verilmesi talebiyle istinaf başvurusunda bulunulmuştur. İstinaf incelemesi, HMK'nın 355. maddesi uyarınca, ileri sürülmüş olan istinaf nedenleriyle ve kamu düzeni yönüyle sınırlı olarak yapılmıştır. Dava açma yetkisi hamile ait olup, keşidecinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Zayi nedeniyle iptal davalarının kabulü durumunda kaybedilen kambiyo senedi yerine mahkemece verilecek iptal kararı keşideciye ibraz edilerek, ödeme talep edilmesi mümkün olur....
Ş. için kullandığını, bu firma adına düzenlediği ve toplamda 7 tane verdiği çekin 7 tanesini de iade aldığını, ancak 1 çek kaybolduğu için 6 tane kullanılmış çeki bankaya iade edebildiğini, müvekkili firmanın 2021 Ocak ayında aldığı ürünlere karşılık tedarikçisi olan firmaya 1 çek daha verdiğini ve elinde son olarak 2 adet çekin boş kaldığını, bunların da bitmesi durumunda, iade edilmemiş 1 çek yaprağı görüneceği için ...’tan yeni çek defteri almasının mümkün olmayacağını, bu aşamada, süresi geçen ve üzerinde iptal yazısı bulunup arkalı önlü çizilen söz konusu çekin resmi olarak iptali için Kıymetli Evrakın İptali Davası açılmış olduğunu, Müvekkili firmanın bu talepte ve bu davayı açmakta hukuki yararı bulunduğunu, müvekkili firmanın, çek hesabı olan bankaya çek yapraklarını iade ederek yeni çek defteri alabilmek, ticari sicilini korumak ve ticari ahlak ile işbu iptal talebinde bulunduğunu, Müvekkil firmanın, Amerikan Doları üzerinden kesilen faturanın, ödeme günündeki kur farkı nedeniyle...
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE: Talep, zayi nedeniyle çek iptali istemine ilişkin olup, HMK'nın 382/2(e)-6. hükmü gereğince çekişmesiz yargı işidir. 6102 sayılı TTK'nın 818. maddesi delaleti ile çekler bakımından iptal davaları açısından uygulanması gerekli TTK'nın 757 ve devamı maddelerinde iptal davası açma hakkı lehtar ve hamile tanınmış bir hak olup, TTK'nın 759/2. maddesi uyarınca, iptal isteminde bulunan kişi çek elinde iken zayi olduğuna dair inandırıcı bir şekilde gösteren delilleri mahkemeye sağlamak, senedin bir suretini ibraz etmek yahut da senedin esas içeriği hakkında bilgi vermekle yükümlüdür. Zayi nedeniyle çek iptali davası açılabilmesi için öncelikle TTK'nın 780 ve 781. maddeleri uyarınca yasal unsurlara haiz bir çekin bulunması esastır. Bu unsurlara haiz olmayan bir belgenin kambiyo senedi vasfı taşımaması nedeniyle TTK hükümleri uyarınca zayi nedeniyle iptali istenilemez....
Dava, TTK'nun 818/s maddesi yollaması ile çeklerde de uygulanması gereken TTK 757 ve devamı maddeleri uyarınca açılmış zayi nedeniyle çek iptali davasıdır. Davacının iptali istenen çekin keşidecisi konumunda olduğu dava dilekçesi içeriğinden anlaşılmaktadır. TTK'nun 651. maddesi gereğince; kıymetli evrakın zayi olduğu veya ziyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir. Aynı kanunun 652. maddesine göre de; kıymetli evrakı zayi eden kimse, iptal kararı alarak hakkını senetsiz olarak da ileri sürebilir veya yeni bir senet düzenlenmesini isteyebilir.Keşidecinin senet üzerinde ileri sürebileceği bir hakkı mevcut değildir. Kaldı ki, çek iptali davası hasımsız olup, dava sonunda verilecek iptal kararı çek hamili 3. kişileri bağlamaz. Çekin iptal kararından sonra takibe konu olması halinde de, keşidecinin yine menfi tespit davası açarak bu çekten dolayı borçlu olmadığını ispat etmesi gerekir....
iadesinden sonra davacının eldeki davayı açabildiği, incelenen çek örneğine göre de davacının çekin yetkili hamili ve zilyedi olduğu, davacının çekten kaynaklanan haklarına kavuşması için çek iptal kararının iptalini istemekte hukuki yararının bulunduğu, ilk derece mahkemesi kararında usul ve yasaya, dosya kapsamı delillere aykırı bir yön bulunmadığı değerlendirilmiştir....
Hakkın çeke bağlı olması nedeniyle, çekin zayi edildiği durumlarda, çeke bağlı alacak hakkının çeksiz de ileri sürülebilmesi için TTK'nın 757 ve devamı maddelerinde hamile iptal davası açma hakkı getirilmiştir. İptal kararı alan hamil, hakkını çek olmadan ileri sürebilecek ya da borçludan yeni bir çek tanzim edilmesini isteyebilecektir. Bu davayı açma hakkı hamile aittir. Çek keşidecisinin ve bu bağlamda çek hesabı sahibinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Bu nedenle aşağıdaki şekilde davanın reddine karar vermek gerekmiştir....
