Sebepsiz zenginleşme; geçerli olmayan veya tahakkuk etmemiş yahut varlığı sona ermiş bir nedene ya da borçlu olunmayan şeyin hataen verilmesine dayalı olarak gerçekleşebilir. Sebepsiz zenginleşme bunlardan hangisi yoluyla gerçekleşmiş olursa olsun, sebepsiz zenginleşen, aleyhine zenginleştiği tarafa karşı geri verme borcu altındadır. İade borcunun kapsamını belirlemede öncelikle fakirleşme ve zenginleşme zamanının tespit edilmesi gerekir. Sebepsiz zenginleşme de zamanaşımı TBK mad. 82; "sebepsiz zenginleşmeden doğan istem hakkı, hak sahibinin geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak 2 yılın ve her halde zenginleşmenin gerçekleştiği tarihte başlayarak 10 yılı geçmesi ile zamanaşımına uğrar." şeklindedir. Diğer yandan, satışa konu taşınmazın zilyetliği alıcıya devredilmiş ise, zilyetlik devam ettiği sürece zamanaşımı işlemez....
Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için borçlunun malvarlığından bir başkasının aleyhine olarak zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır. Haklı bir sebep olmaksızın başkası zararına mal edinen kimse onu iade ile yükümlüdür. Sebepsiz zenginleşme kurumunun varlık sebebinde haksız değer kaymalarının önlenmesi amaçlanmıştır. Nitekim aynı mahiyette olan Yargıtay 10 HD nin 10.Hukuk Dairesi esas 2017/3376 esas 2017/5524 karar, 2019/1922 esas 2020/4310 karar, 13. Hukuk Dairesi'nin 2009/6943 esas2009/13740 karar sayılı ilamlarında da belirtildiği üzere; "........ davanın özü itibariyle sebepsiz zenginleşme hükümlerine ilişkin olup, 5510 sayılı Kanunun uygulanmasından kaynaklandığını ortaya koyacak yasada başka bir hüküm de mevcut değildir....
"Bilindiği üzere, sebepsiz zenginleşmeden söz edilebilmesi için; bir taraf zenginleşirken diğerinin fakirleşmesi, zenginleşme ve fakirleşme arasında uygun nedensellik bağının bulunması ve zenginleşmenin hukuken geçerli bir nedene dayalı olmaması gerekir. Borçlar Kanununun konuya ilişkin 61 ve ardından gelen maddelerindeki düzenlemelere göre, sebepsiz zenginleşme; geçerli olmayan ve tahakkuk etmemiş yahut varlığı sona ermiş bir nedene ya da borçlu olunmayan şeyin hataen verilmesine dayalı olarak gerçekleşebilir. Sebepsiz zenginleşme, bunlardan hangisi yoluyla gerçekleşmiş olursa olsun, sebepsiz zenginleşen, aleyhine zenginleştiği tarafa karşı, geri verme borcu altındadır. Somut olayda ise; davalı alacaklı, takip borçlusu şirketin adresine haciz için gitmiş, bir kısım malları haczetmiş; davacı haciz mahalline gelerek kendisinin şirket yetkilisi olduğunu beyanla haciz tutanağını imza etmiştir....
Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için borçlunun mal varlığında, bir başkasının aleyhine bir zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır. Sebepsiz zenginleşme; geçerli olmayan ve tahakkuk etmemiş yahut varlığı sona ermiş bir nedene ya da borçlu olunmayan şeyin hataen verilmesine dayalı olarak gerçekleşebilir. Sebepsiz zenginleşme bunlardan hangisi yoluyla gerçekleşmiş olursa olsun, sebepsiz zenginleşen, aleyhine zenginleştiği tarafa karşı geri verme borcu altındadır. Geri verme borcunun konusu ve kapsamı; "Aynen Geri Verme İlkesi"ne göre düzenlenmiştir. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi'nin 2018/390 Esas, 2018/5516 Karar nolu 21/05/2018 tarihli ve 2015/13109 E., 2016/6939 K....
Davada, davalıya hatalı olarak fazladan ödenen teşvik piriminin geri tahsili istenilmiş; mahkemece, yargısal inançlar gereği, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı veya hilesi gibi durumlarda geri iade için süre aranmayacak, diğer durumlarda ise süre 60 gün ile sınırlı olup, olayda bu sürenin de geçtiği, sebepsiz zenginleşme hükümleri doğrultusunda istemin dile getirilebileceği 1 yıllık sürenin de bittiği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. Uyuşmazlık, davacı idarenin davalı memura hatalı olarak fazla teşvik pirimi ödendiği iddiasına dayalı sebepsiz zenginleşmeye ilişkin alacak istemidir. Her ne kadar davalı zamanaşımı savunmasında bulunmuş ise de, zamanaşımının başlaması için zararı ve faili öğrenme tarihinin bilinmesinin yanısıra alacaklı kamu idaresi olduğunda, dava açma hususunda emir vermeye yetkili merciin ıttıla tarihinin araştırılması ve buna göre zamanaşımı süresinin dolup dolmadığının tespiti gerekir....
Asliye Ticaret Mahkemelerince ayrı ayrı görevsizlik kararı verilmesi nedeni ile yargı yerinin belirlenmesi için gönderilen dosya içindeki tüm belgeler incelendi, gereği düşünüldü: K A R A R Dava, sebepsiz zenginleşme nedenine dayalı alacak istemine ilişkindir. İzmir 9. Asliye Hukuk Mahkemesince, uyuşmazlığın davalı ile dava dışı üçüncü kişi arasında ticari ilişki nedeniyle davacı tarafından banka havalesi ile ödenen bir miktar paranın iadesi istemine ilişkin olduğu gerekçesiyle görevsizlik yönünde hüküm kurulmuştur. İzmir 1. Asliye Ticaret Mahkemesi tarafından ise, uyuşmazlığın sebepsiz zenginleşme iddiasına dayalı bir alacak davası olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı verilmiştir. Somut uyuşmazlıkta, davacı vekili, müvekkilinin babasının sahibi olduğu şirket ile davalının sahibi olduğu şirket arasında ticari ilişki bulunduğunu, müvekkili ile davalı arasında hiçbir alacak ve borç ilişkisinin olmamasına rağmen ... ......
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE : Dava hata, hile, vekalet görevinin kötüye kullanılması ve muris muvazaası nedenine dayalı tapu iptali ve tescil ile tazminat isteğine ilişkindir. Mahkemece irade fesadına ve vekalet görevinin kötüye kullanılmasına dair davaların miras payı oranında açılamayacağı ve terekeye temsilci atanması yoluyla dahi bu eksikliğin giderilemeyeceği belirtilerek miras payı oranında açılan davanın reddine karar verilmiş ise de muris muvazaasına dayalı olarak açılan davaların miras payı oranında açılması mümkündür. Murisin ölüm tarihinde terekesi elbirliği mülkiyetine tabi olup dosya içerisinde bulunan mirasçılık belgesine göre davacı dışında başkaca mirasçılar da bulunmaktadır....
Mahkemece; davanın kabulüne, 7.024 TL’nin davalının dava öncesi temerrüde düşürüldüğü ispatlanamadığından dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiş, hüküm davalı tarafça temyiz edilmiştir. 1- Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, davalının sair temyiz itirazlarının reddi gerekir. 2- TBK'nun 77-82 (BK'nun 61-66) maddelerinde yer alan sebepsiz zenginleşme, bir kimsenin mal varlığının geçerli (haklı) bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin mal varlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir. Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için borçlunun mal varlığından bir başkasının aleyhine olarak bir zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır....
ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ TARİHİ : 19/07/2022 NUMARASI : 2019/42 ESAS - 2022/371 KARAR DAVA KONUSU : Tapu İptali Ve Tescil (Muris Muvazaası Nedeniyle) KARAR : TARAFLARIN İDDİA VE SAVUNMALARI : Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkillerinin murisi olan Ayşe Yıldız'ın 12.03.2019 tarihinde vefat ettiğini, geriye müvekkilleri ile davalının kaldığını, murisin ölümünden kısa bir süre önce 09.04.2018 tarihinde 0625 yevmiye nolu ölünceye kadar bakma akdi ile adına kayıtlı bulunan 299 parsel ve 141 parsel sayılı taşınmazları davalıya devrettiğini işlem tarihinde murisin ehliyetsiz olduğunu bu sebeple tapu kaydının iptali ile terekeye iade gerektiğini, davaya konu taşınmazlar dışında murisin başkaca taşınmazı bulunmadığını murisin mal kaçırmak amacıyla bu işlemi yaptığını belirterek ehliyetsizlik nedeniyle davalarının kabulü halinde tapu kayıtlarının iptali ile taşınmazların terekeye iadesine muris muvazaası nedeniyle taleplerinin kabulü halinde müvekkillerinin miras payları oranında...
Burada açıklığa kavuşturulması gereken husus, davacının bu faydalı ve zorunlu imalat bedelini davalıdan talep edip edemeyeceği hususudur. Sebepsiz zenginleşme, bir kimsenin, başka bir kimsenin zararına, malvarlığının sebepsiz artışından faydalanmasıdır. Daha dar bir anlamda, borç olmayan bir edimin iadesinden de bahsedilir. Sebepsiz zenginleşme borcun kaynaklarından biridir ve kanuna dayanır. Gerçekten de zenginleşenin fakirleşen karşısında bir borcu vardır ve bu borç kanunun kendisine dayattığı bir borçtur. Eğer ilki diğerine zenginleşmeyi iade borcu altına girerse, borç sözleşmesel ve iradî bir hâl alır. Sebepsiz zenginleşme rejimi, TBK 77 ilâ 82’de düzenlenmiştir. Hükümler iki kategoriye ayrılabilir: Sebepsiz zenginleşme borcunun şartları, TBK 77 ve 78’de belirlenmiştir, TBK 81 ve 82 de bu kapsama dâhil edilebilir. - Sebepsiz zenginleşmeden doğan borcun hükümleri, TBK 79 ve (ikincil olarak) 80’de düzenlenmiştir....
