ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ ESAS NO : 2022/443 KARAR NO : 2023/59 DAVA : İtirazın İptali (Acentelik Sözleşmesinden Kaynaklanan) DAVA TARİHİ : 01/07/2022 KARAR TARİHİ : 31/01/2023 Mahkememizde görülmekte olan İtirazın İptali (Acentelik Sözleşmesinden Kaynaklanan) davasının yapılan açık yargılamasının sonunda, GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; taraflar arasında ... Sözleşmesi başlıklı sözleşmeye göre acente olarak anılan davalı ... çalışmış olduğu ve kontratta belirtilen pazarlarda davacı ... ait ... pazarlanması ve kontratta belirtilen ... kontenjan sayılarında satış yapılması amacıyla karşılıklı olarak anlaştıklarını, müşteri mutabakat mektubu ve cari hesap tablosuna istinaden müvekkili şirketin davalı ... alacaklı olduğunu, söz konusu alacak için Antalya ... İcra Dairesinin ......
TTK 122/5 m.uyarınca TTK 122 maddesi hükmü hakkaniyete aykırı düşmedikçe tek satıcılık ve benzeri diğer tekel hakkı veren sürekli sözleşme ilişkilerinin sona ermesi halinde de uygulanacaktır. TTK 122 maddesi uyarınca tazminat isteyebilmek için öncelikle karşı tarafla tek satıcılık ilişkisi içinde olunduğunun ispatı gerekir. Tek satıcılık sözleşmesi, üretici ile tek satıcı arasındaki ilişkiyi düzenleyen, üreticinin mallarını belirli bir bölgede tekel şeklinde satmak üzere tek satıcıya göndermeyi üstlendiği, tek satıcının da kendisine gönderilen malların sürümünü arttırmak için kendi adına ve hesabına faaliyette bulunduğu, taraflar arasında sürekli borç ilişkisi doğuran bir sözleşmedir. Davalı davacıya mal sattığını, ancak davacının hiçbir zaman tek satıcı olmadığını belirtmiştir. Davacının dayandığı yetkilendirme yazısı incelendiğinde, davalının davacıyı ürünlerinin satışını gerçekleştirmek üzere tek satıcı kıldığına dair bir ifade bulunmadığı görülmüştür....
Tek satıcılık sözleşmelerinde ise, tek satıcıya kendisine ayrılan bölgede münhasır satış hakkı verilmektedir. Bu bağlamda, tek satıcılık sözleşmesi, bayilik sözleşmesinin özel bir alt türü olup, tek satıcıya tanınan münhasır dağıtım hakkı ile karakterize edilmektedir. Bu yüzden, tek satıcılık sözleşmesi bayiye münhasır dağıtım hakkının verildiği bir bayilik sözleşmesidir. Denkleştirme tazminatı ya da diğer adıyla “portföy tazminatı”, sözleşmenin sona ermesi sonucunda müşteri çevresini kaybeden ve ekonomik bakımdan güç durumda kalan acentenin bu yüzden talep edebileceği bir ödence niteliğindedir. Bununla birlikte, taraflar arasındaki ilişki ister acentelik isterse bayilik olarak kabul edilsin, TTK'nın 122. maddesi uyarınca denkleştirme (portföy) tazminatı talep edebilmek için davacıya sözleşmede tekel hakkı verilmiş olması şarttır....
Üretici (yapımcı) ile satıcı arasındaki tek satıcılık sözleşmesi hangi nedenle sona ermiş olursa olsun sona erme tarihine kadar satıcı ile tüketici arasında yapılan münferit satım sözleşmeleri bu sona ermeden etkilenmez. Sözleşmede aksi belirtilmemişse tarafl arın, yani yapımcının ya da tek satıcının ölümü, iflası veya fiil ehliyetini kaybetmesi tek satıcılık sözleşmesini sona erdirir.(Tek Satıcılık Sözleşmelerinin Rekabet Kanunu Çerçevesinde Değerlendirilmesi ve Muafiyete Aykırı Tek Satıcılık Sözleşmelerine Uygulanacak Usul Hükümleri, ..., Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XII, Y. 2008, Sa. 1-2)....
Üretici (yapımcı) ile satıcı arasındaki tek satıcılık sözleşmesi hangi nedenle sona ermiş olursa olsun sona erme tarihine kadar satıcı ile tüketici arasında yapılan münferit satım sözleşmeleri bu sona ermeden etkilenmez. Sözleşmede aksi belirtilmemişse tarafl arın, yani yapımcının ya da tek satıcının ölümü, iflası veya fiil ehliyetini kaybetmesi tek satıcılık sözleşmesini sona erdirir.(Tek Satıcılık Sözleşmelerinin Rekabet Kanunu Çerçevesinde Değerlendirilmesi ve Muafiyete Aykırı Tek Satıcılık Sözleşmelerine Uygulanacak Usul Hükümleri, Aziz Serkan ARSLAN, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XII, Y. 2008, Sa. 1- 2 )....
Marka lastiklerin satışını yaptığı iddia edilerek sözleşmenin davalı tarafça feshinden dolayı denkleştirme ve kar kaybına dayalı maddi tazminat isteminde bulunulduğu, sözleşmenin tek satıcılık sözleşmesi olup olmadığının uyuşmazlık konusu olduğu anlaşılmıştır. Tek satıcılık sözleşmesi; üretici ile tek satıcı arasındaki ilişkileri düzenleyen, üreticinin mallarını belirli bir bölgede tekel şeklinde satmak üzere tek satıcıya göndermeyi üstlendiği, tek satıcının da kendisine gönderilen malların sürümünü artırmak için kendi adına ve hesabına faaliyette bulunduğu, taraflar arasında sürekli borç ilişkisi doğuran isimsiz bir sözleşmedir. Tek satıcılık sözleşmesinin ayırt edici özelliklerinden biri, satıcının üreticinin mallarını satmak hususunda belli bir bölgede tekel hakkının bulunması, buna karşılık satıcının, üreticiye karşı rekabet etmeme ve üreticinin mallarının sürümünü arttırma yükümlülüğünün bulunmasıdır....
Ancak, tek satıcılık sözleşmesi, sağlayıcı ile tek satıcı arasındaki hukuki ilişkileri düzenleyen çerçeve niteliğinde ve sürekli bir sözleşme olup, bu sözleşmeyle yapımcı, ürünlerinin tamamını veya bir kısmını belirli bir bölgede tekele sahip olarak satmak üzere tek satıcıya bedeli karşılığında göndermeyi buna karşılık tek satıcı da sözleşme konusu malları kendi adına ve hesabına satarak malların sürümünü arttırmak için faaliyette bulunmayı yüklenir. Tek satıcılık sözleşmesinde, sözleşmelerin nisbiliği ilkesi uyarınca kural olarak edimler ve yükümlülükler bu sözleşmenin taraflar arasında yani yapımcı ile tek satıcı arasında karşılıklı olup, üçüncü kişilere herhangi bir yükümlülük getirmez. Zira tek satıcıya bu bölgedeki tekel hakkını tanımak ve bu olanağı sağlamak yapımcıya düşen akdi bir edim olmaktadır. O halde tek satıcının bu hakkını üçüncü kişilere karşı haksız rekabet yolu ile koruması ilke olarak mümkün değildir....
Bilirkişinin düzenlediği 18.08.2017 tarihli 16 sayfadan ibaret raporunda özetle; "Davacı ve dava dışı şirket... arasındaki sözleşmenin, davalıya sözleşmenin tarafı olmaması itibarı ile bir yükümlülük getirmediği ve tek satıcılık sözleşmesi çerçevesinde davalı fiillerinin sırf paralel ithalat nedeniyle haksız rekabet kuralları çerçevesinde korunmasının mümkün olmadığı....
GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ İDDİANIN ÖZETİ Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin 1985 yılından beri İsveç'te mukim ... şirketinin Türkiye sınırları içerisindeki tek satıcısı olduğunu, ... şirketinin, Amerika merkezli ... grubu tarafından satın alındığını ve unvanı değişerek ... olduğunu, müvekkilinin tek satıcılık sürecinde davalının Perten marka ürünlerini tanınır kıldığını ve Türkiye'de en çok satılan hububat analiz cihazları olmasını sağladığını, ......
Mahkemece, fatura alacağı yönünden tek satıcılık sözleşmesi ve iş teslim formları altında bulunan imzalar ile ilgili olarak davalı adına isticvab davetiyesi gönderildiği, davalının isticvab davetiyesine de riayet etmediği, bu şekilde taraflar arasında tek satıcılık sözleşmesinin imzalandığı ve iş teslim formlarında belirtilen 40.083,00 TL asıl alacak 7.214,94 TL KDV'si olmak üzere toplam 47.297,94 TL olan hizmetlerin davalıya sunulduğu ve faturaya konu bedelin ödenmediği hususunun kabul edildiği, iş teslim fişleri bulunmayan 17.950,16 TL yönünden ise iş teslim formları bulunmadığı gerekçesiyle, ispat edilemeyen davanın reddine, çeklerin bedelsiz kaldığı ve çek bedellerinin istirdatı talebine ilişkin olarak da kural olarak çek ödeme vasıtası olup, aksi kararlaştırılmadıkça mevcut bir borcun tediyesi amacıyla verildiğinin kabulünün gerektiği, çekin avans ya da teminat olarak veyahut davalı tarafça verilen hizmete karşılık olarak keşide edildiğine yönelik iddianın somut olayda davacı tarafça...
