Kural olarak bu gibi zorunlu ve faydalı masrafların kira sözleşmesinin başlangıcında yapılmış olduğu kabul edilmektedir. Bu nedenle kiracı kiralananda kalan ve kiraya veren tarafından benimsenen imalat için sebepsiz zenginleşilen oranında ve yapıldıkları tarih itibarıyla rayiç bedeller üzerinden bedelin tazminini talep edebilir. Kiraya verenin sorumluluğu faydalı imalatların imal tarihindeki değerinden yıpranma payı düşülmek suretiyle bulunacak değer kadardır. Davacı, kiralanana yapılan inşaat ve dekorasyon masraflarının tahsilini istemiş olup faydalı ve zorunlu masraflar menfi zarar kapsamında değildir. Davacının, vekâletsiz işgörme ve sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre kiralanana yaptığı zorunlu ve faydalı masrafları talep etmesinde bir usulsüzlük bulunmamaktadır....
Davalı kiracı kural olarak ancak tahliye ettiği bölüme yönelik faydalı ve zorunlu masraf iddiasında bulunabilir....
Zorunlu ve faydalı imalat bedelinin tahsili ile ilgili olarak: Kural olarak, sözleşmede aksine hüküm yoksa davacı kiracı, kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu giderlerden alınıp götürülmesi mümkün olmayan ve davalı kiraya veren tarafından benimsenenlerin yapıldıkları tarihler itibariyle bedellerini vekaletsiz iş görme hükümlerine göre isteyebilir. (TBK m. 530) Sözleşmenin feshinin haklı ya da haksız olması faydalı ve zorunlu masraf talebi bakımından sözleşmede aksi kararlaştırılmadığı sürece sonuca etkili değildir. Yargıtayın yerleşik uygulamaları, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça kiracının kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu masrafların yapıldığı tarih itibariyle belirlenecek değerinden yıpranma payı düşülmek suretiyle elde edilecek değeri isteme hakkı olduğu yönündedir. İmalat tarihinin kanıtlanamaması halinde kural olarak zorunlu ve faydalı masrafların kira sözleşmesinin başlangıcında yapılmış olduğu kabul edilmektedir. (Emsal Yargıtay 3....
Zorunlu ve faydalı imalat bedelinin tahsili ile ilgili olarak: Kural olarak, sözleşmede aksine hüküm yoksa davacı kiracı, kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu giderlerden alınıp götürülmesi mümkün olmayan ve davalı kiraya veren tarafından benimsenenlerin yapıldıkları tarihler itibariyle bedellerini vekaletsiz iş görme hükümlerine göre isteyebilir. (TBK m. 530) Sözleşmenin feshinin haklı ya da haksız olması faydalı ve zorunlu masraf talebi bakımından sözleşmede aksi kararlaştırılmadığı sürece sonuca etkili değildir. Yargıtayın yerleşik uygulamaları, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça kiracının kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu masrafların yapıldığı tarih itibariyle belirlenecek değerinden yıpranma payı düşülmek suretiyle elde edilecek değeri isteme hakkı olduğu yönündedir. İmalat tarihinin kanıtlanamaması halinde kural olarak zorunlu ve faydalı masrafların kira sözleşmesinin başlangıcında yapılmış olduğu kabul edilmektedir. (Emsal Yargıtay 3....
Kural olarak bu gibi zorunlu ve faydalı masrafların kira sözleşmesinin başlangıcında yapılmış olduğu kabul edilmektedir. Bu nedenle kiracı kiralananda kalan ve kiraya veren tarafından benimsenen imalat için sebepsiz zenginleşilen oranda ve yapıldıkları tarih itibarıyla rayiç bedeller üzerinden bedelin tazminini talep edebilir. Kiraya verenin sorumluluğu zorunlu ve faydalı imalatların imal tarihindeki değerinden yıpranma payı düşülmek suretiyle bulunacak değer kadardır. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, inşaat imalatları yönünden, imalat ve tadilatların, hangi tarih esas alınarak değerinin tespit edildiği belirtilmediği gibi belirlenen imalat bedelinden kiracının kullanım süresi ile orantılı yıpranma payının da düşülmediği, yine makine ve ekmek üretim aksanlarının değerinin ise keşif tarihi itibariyle hesaplandığı anlaşılmıştır....
Ancak, kiracı kiralanana faydalı ve zorunlu masraflar yaparak kiralananın durumunu iyileştirmiş ve kiralananı teslim aldığından daha iyi bir şekilde kiraya verene teslim etmiş ise, bu durumda kiraya verenin kiralananı kiracıya teslim ettiği durumu ile teslim aldığı durumu arasındaki fark kadar zenginleştiği kabul edilmelidir. Kiralanana yapılması gereken zorunlu giderler yönünden bu durum kiraya verenden vekaletsiz iş görme hükümlerine göre istenebileceği gibi faydalı giderler ise sebepsiz zenginleşme kapsamında talep edilebilir. Kiralanana yapılan faydalı giderlerin istenebilmesi için kiracının sözleşmeyi feshinin haklı fesih veya haksız fesih olması sonuca etkili değildir. Kira süresi içerisinde sözleşmeyi haksız olarak fesheden kiracı dahi zorunlu ve faydalı giderlerini talep edebilir. Somut davada ayıplı teslim nedeniyle ruhsat alınamamadan kaynaklanan zarar talep edilmemektedir. Bu nedenle kiralanana ruhsat alınamamasına ilişkin iddialar bu davanın sonucuna etki etmemektedir....
Davalı tarafından tahliyeden sonra yapılan masrafların kaldırılması istenmeyip benimsenerek taşınmaz mevcut haliyle teslim alınmıştır. Diğer yandan yerleşik uygulama, kiracının kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu masrafların yapıldığı tarih itibariyle 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 527. maddesi ( mülga 818 Sayılı Borçlar Kanunu'nun, 414. maddesi ) kapsamında vekâletsiz iş görme hükümlerine göre davalı kiracıdan isteme hakkı olduğu yönündedir. Kural olarak bu gibi zorunlu ve faydalı masrafların kira sözleşmesinin başlangıcında yapılmış olduğu kabul edilmektedir. Kiralananın tahliyesi sonunda kiraya veren bunları benimsemiş ve kiracı aleyhine sebepsiz zenginleşme meydana gelmiştir. Bununla birlikte mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda tespit edilen değerler hangi tarih itibarı ile esas alındığı belirtilmemiştir....
Bu durumda davacının, menfi zarar kapsamında yer alan faydalı ve zorunlu imalat bedellerini istemesinde bir usulsüzlük bulunmamaktadır. Kiralananda yapılan faydalı ve zorunlu imalat bedelleri ....Sulh Hukuk Mahkemesi'nin 2014/40 D.İş sayılı dosyası ile yapılan tespit sonucu düzenlenen bilirkişi raporunda 29.255 TL olarak belirlenmiş ve tespit bilirkişi raporuna taraflarca itiraz edilmiştir. Yargılama sırasında alınan bilirkişi raporunda ise, imalatların bedeli 19.078 TL hesaplanmış olup mahkeme, bilirkişi raporlarına itibar edilmeyerek imalat bedelinin 18.216 TL olduğu belirtilmiştir. Bilirkişi raporları arasında çelişki olduğu gibi, mahkece tespit edilen tutar denetime elverişli değildir. Bu nedenle konusunda uzman bilirkişiden yeniden rapor alınarak davacı kiracı tarafından yapılan imalatların değerlerinin Yargıtay denetimine elverişli şekilde belirlenip sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile davanın reddine karar verilmesi doğru değildir....
FAYDALI VE ZORUNLU MASRAF ALACAĞINA İLİŞKİN İNCELEME; ...........Davacı kiracı, kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu giderlerden alınıp götürülmesi mümkün olmayan ve davalı kiraya veren tarafından benimsenenlerin yapıldıkları tarihler itibariyle bedellerini vekaletsiz iş görme hükümlerine göre isteyebilir. (TBK m. 530) Yargıtayın yerleşik uygulamaları, kiracının kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu masrafların yapıldığı tarih itibariyle belirlenecek değerinden yıpranma payı düşülmek suretiyle elde edilecek değeri isteme hakkı olduğu yönündedir. Kural olarak bu gibi zorunlu ve faydalı masrafların kira sözleşmesinin başlangıcında yapılmış olduğu kabul edilmektedir. (Yargıtay 3. HD 09/10/2019 tarih ve 2018/5798 E 2019/7661 K) .........yerleşik uygulama, kiracının kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu masrafların yapıldığı tarih itibariyle TBK’nun 530. maddesi kapsamında vekaletsiz iş görme hükümlerine göre davalı kiraya verenden isteme hakkı olduğu yönündedir....
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ, HUKUKİ SEBEPLER ve GEREKÇE: Dava; kiracının açtığı faydalı ve zorunlu imalat bedeli alacağı, arazi bedelinin tahsili ve kazanç kazanç kaybı istemine ilişkindir. Mahkemece arazi bedeline yönelik talebin reddine, kazanç kaybı ile kiralanana yapılan imalat bedeli yönünden talebin kısmen kabulüne dair verilen karar Dairemiz 2019/4812E 4919 K sayılı ilamı ile kaldırılmış, kaldırma kararı sonrasında mahkemece; davanın kısmen kabulüne, kiralanana yapılan imalat bedeli 154.419 TL nin tahsiline, diğer taleplerin reddine karar verilmiş, hükmü taraf vekilleri istinaf etmiştir. Davacı Mustafa ile davalı belediye arasında imzalanan 01/01/2000 başlangıç tarihli ve 10 yıl süreli kira sözleşmesinin varlığı hususunda uyuşmazlık bulunmamaktadır. Sözleşme ile 371 nolu parselde yer alan 1350 m2 alan benzin istasyonu olarak kullanılmak üzere davacıya kiralanmıştır....
