Vekaletsiz iş görmede iş görenin hukuki durumu, gerçek (caiz olan) ve gerçek olmayan vekaletsiz iş görme olmak üzere ikili bir ayrıma tabii tutulan vekaletsiz iş görme türüne göre farklılık arz edeceği, Öyle ki, iş sahibinin menfaatine ve gerçek ya da varsayılan amacına uygun hareket etmesi gereken kimse olan gerçek vekaletsiz iş görenin hukuki durumu, Borçlar Kanunu md. 526- 528 hükümleri arasında “işin görülmesi”, “sorumluluk” ve “iş görenin ehliyetsizliği” olmak üzere üç başlık halinde düzenlenmiş iken; bilerek ya da bilmeyerek, başkasının işini kendi işiymiş gibi ve kendisine menfaat sağlamak üzere görmekte olan ve işi yapmak konusunda herhangi bir yükümlülüğü olmadığı gibi, yetkisi de olmayan gerçek olmayan vekaletsiz iş görenin hukuki durumu ise TBK md. 530 hükmü uyarınca farklı esaslara bağlandığı, gerek 01.10.1958 gün 1958/15 E. 1958/6 K. sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme kararı, gerekse Yargıtayın yerleşik diğer içtihatları ile dosyada mevcut deliller birlikte değerlendirildiğinde...
Bu durumda ortak yarar söz konusu olur ki; ortak yararın bulunduğu durumlarda iş göreninin menfaati iş sahibinin menfaatine göre daha üstün değilse işin başkasına aidiyeti unsuru var sayılır. Vekâletsiz iş görme nedeniyle taraflar arasında kurulan ilişki bir sözleşme ilişkisi olmamakla beraber iş gören ile iş sahibi arasında kanuni bir borç ilişkisi doğmaktadır. Vekâletsiz iş görme, yasal düzenleme uyarınca gerçek (caiz olan) vekaletsiz iş görme ve gerçek olmayan vekaletsiz iş görme olmak üzere ikili bir ayrıma tabiidir. TBK’nın 526. maddesine göre, bir kimsenin vekâleti olmaksızın iş sahibinin menfaatine ve varsayılan iradesine uygun olarak veya onun hukuka ve ahlaka aykırı yasaklaması olmadan gördüğü iş, gerçek vekâletsiz iş görmedir. Gerçek vekâletsiz iş görmede, iş gören iş sahibinin menfaatine ve yararına iş görme iradesi ile hareket etmektedir....
Eğer vekaleti olmadan bir başkası hesabına bir iş görülürse buna vekaletsiz iş görme veya vekaleti olmadan iş görme denilir (Aydın, Zevkliler/Emre, Gökyayla:Özel Borç İlişkileri, 11. Baskı, Ankara 2010, s.509). 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun “Vekaletsiz İşgörme” başlıklı 526. maddesinde: “Vekâleti olmaksızın başkasının hesabına işgören, o işi sahibinin menfaatine ve varsayılan iradesine uygun olarak görmekle yükümlüdür.” hükmü yer almaktadır. Vekaletsiz iş görmeyi düzenleyen bu maddeye göre, vekaletsiz iş görmenin unsurları; iş görme, işin başkasına ait olması, vekaletin bulunmaması ve iş görme iradesinin varlığıdır. İş görmek, insanın herhangi bir ihtiyacını karşılamak üzere hukuk düzeni içinde yapılabilen her çeşit iş görme veya yönetmedir. Bunun için iş sahibinin yetki vermesi söz konusu değildir. Genel olarak iş sahibinin yararları kapsamına giren işlerin görülmüş olması bu tarifin içine girer....
Dava vekaletsiz iş görme hukuksal nedenine ilişkin olup benzer nitelikte uyuşmazlıklar vekaletsiz iş görme hükümleri uyarınca 18 ve 19. Hukuk Direleri tarafından çözümlenmiştir.(18.Hukuk Dairesinin 2019/3095E.2020/83 K.sayılı ilamı,19 .Hukuk Dairesinin 20172781 E.2019/1039 K ve 2018/3323 E.2018/2292K.sayılı ilamı vb......) Istanbul Bölge Adliye Mahkemesi 19. Hukuk Dairesinin 2021/1395 E.2021/1149 K.syılı ilamı ile benzer nitelikteki uyuşmazlıkta davanın sebebsiz zenginleşmeden kaynaklandığından bahisle dairemize verilen görevsizlik kararı sonrasında Dairemizin 2021/1212 E. 2021/1580 K. Sayılı ilamı ile verilen karşı görevsizlik kararı sonrasında Başkanlar Kurulunda yapılan görüşmede 2021/438 sayı ile 19. Hukuk Dairesinin görevli olduğuna karar verilmiştir. İddianın ileri sürülüş biçimine ve dosya kapsamına göre, dava, vekaletsiz iş görme hukuksal nedenine dayalı alacak istemine ilişkindir....
Uyuşmazlık davalı tarafından yapılması gerektiği iddia edilen hemzemin geçidin davacı tarafından vekaletsiz iş görme hükümlerine istinaden yapılmasından doğan masraf alacağının davalılardan tahsiline ilişkin özel hukuk hükümlerine tabi alacak davası niteliğinde olup, davada kamu hukukundan kaynaklanan ve idari yargıda görülmesi gereken idari bir işlem veya hizmet söz konusu değildir. Bu nedenle somut olayda,özel hukuk hükümlerinin uygulanması gerekli olup, davanın adli yargı yeri mahkemelerinde görülmesi gerekir. O halde mahkemece işin esası incelenerek sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile görevsizlik nedeniyle davanın reddine kararı verilmiş olması usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir. SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle temyiz olunan hükmün BOZULMASINA, peşin alınan harcın istek halinde iadesine, HUMK’nun 440/III-1 maddesi uyarınca karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 09/11/2017 gününde oybirliğiyle karar verildi....
BK’ nun 410/415.maddeleri arasında düzenlenen vekaletsiz ... görmenin unsurları 1-... görme , 2-İşin başkasına ait olması, 3-Vekaletin olmaması, 4-... görme iradesidir. Bu çerçevede, başkasına ait hakların kullanılması veya korunmasının, keza başkasının borç ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin vekaletsiz ... görmenin kıstaslarından olduğu öğretide ifade edilmiştir. (Bkz. Tandoğan, H:Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri , C II, ... 1987, s.678-680,). Başkasına ait bir borcun, asıl borçlunun verdiği bir yetki veya ... olmaksızın ödenmesine ilişkin uyuşmazlıkların vekaletsiz ... görme hükümlerine göre çözülmesi gerektiği ..., uygulamada da kabul görmüştür. (HGK, 21.11.1990 T, E.1990/13-498, K.1990/590 K.; 11.HD, 31.03.1983 T, E.1983/1378, K.1983/1589). Somut olayda davacı vekili, davalıya ait bir borcun müvekkili tarafından ödendiğini belirterek, alacak davası açmış, davalı vekili ise söz konusu ödemede müvekkilinin onayı olmadığı gibi bilgisinin dahi bulunmadığını savunmuştur....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi DAVA TÜRÜ : Alacak Dava, vekaletsiz iş görme hükümlerine dayalı alacak istemine ilişkin olup, taraflar arasında kira ilişkisi bulunmamaktadır. Bu durumda temyiz inceleme görevi dairemize ait olmayıp 13. Hukuk Dairesine ait olduğundan dosyanın anılan Daire Başkanlığı'na gönderilmesine, 03/06/2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi....
Her ne kadar davacı ödünç sözleşmesine dayanmış ise de,davacı talep ve iddiası kapsamına ve dava konusu alacak sebebine göre hukuki vasıflandırma mahkemeye/Hakime ait olduğundan uyuşmazlık konusu bir ödünç sözleşmesinden değil vekaletsiz iş görme hükümlerinden kaynaklanmaktadır. Bir kişinin başkasının işini görebilmesi için, o kişinin kural olarak kendisine vekâlet vermiş olması gerekir. Eğer vekâleti olmadan bir başkası hesabına bir iş görülürse buna vekâletsiz iş görme veya vekâleti olmadan iş görme denir (Zevkliler, Aydın/ Gökyayla, Emre: Özel Borç İlişkileri, 11. Baskı, Ankara 2010, s. 509)....
Hukuk Dairesi' nin 13/07/2020 tarih 2020/885 Esas 2020/868 Karar sayılı ilamı ile, uyuşmazlığın haksız kullanım nedeniyle ecrimisil olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı verilerek dosya dairemize gönderilmiştir. Dava dilekçesi ile talep edilen ecrimisil olmayıp, davacıya ait taşınmazı kiraya veren davalının-murislerinin tahsil ettiği kira alacağı olduğundan davacının talebi vekaletsiz iş görme hükümleri uyarınca alacak talebidir. (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi' nin 2009/10300 Esas 2009/15768 Karar sayılı kararı) 6098 sayılı TBK' nun 526 ve devamı maddeleriyle vekaletsiz iş görme düzenlenmiş olup, vekaletsiz iş görme kanunun ikinci kısmında yer almaktadır....
Vekaletsiz iş görme Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiş olduğu ve ticari bir iş olmadığı için, davalıların ----- olan borcunun davacılar tarafından ödenmesi nedeniyle fazlaya ilişkin her türlü hakları, maddi ve manevi tazminat talepleri saklı kalmak şartıyla, 5.750.100 Suudi Arabistan Riyalinin (SAR) dava tarihindeki kur üzerinden ve ödeme tarihinden itibaren işleyen ticari avans faizi ile birlikte vekâletsiz iş görme hükümlerine göre, davalılardan müteselsilen tahsili ve davacılara ödenmesini talep ve dava etmiştir....
