Sebepsiz zenginleşen taraf, aleyhine zenginleştiği tarafa karşı asgari geri verme borcu altındadır. Sebepsiz zenginleşme alacaklıya ikinci derecede (tabi nitelikte) bir dava hakkı temin eder. Mal varlığındaki azalmanın başka asli nitelikteki davalarla önlenmesi mümkün ise, sebepsiz zenginleşme davası gündeme gelmez. Sözleşmeden doğan bir hukuksal ilişkinin bulunduğu hâllerde tarafların sebepsiz zenginleşmeye dayanan bir talepte bulunması söz konusu değildir (HGK. 2007/18- 330 E-350 Karar., 2010/13- 93 E- 2010/88 Karar). Sebepsiz zenginleşme ancak sözleşmenin geçersiz veya iptal edilmiş olduğu durumlarda ya da sözleşmeden geçmişe etkili dönme üzerine söz konusu olan bu durumlarda ise, sözleşmeden doğan bir borçtan söz edilemez.(Öğreti ve uygulamada sebepsiz zenginleşme Yrd. Doç.Dr. M. Turgut Öz)....
ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ ESAS NO : 2018/770 Esas KARAR NO : 2022/340 DAVA : Tazminat (Sözleşmeden Kaynaklanan) DAVA TARİHİ : 13/11/2018 KARAR TARİHİ : 21/04/2022 Mahkememizde görülmekte olan Tazminat (Sözleşmeden Kaynaklanan) davasının yapılan açık yargılaması sonunda, GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: DAVA: Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; davalılardan ... adına kayıtlı bulunan ... üzerindeki ... sayılı ... ruhsatının sözleşme ile davacıya satıldığını, satış bedelinin bir kısmını nakit olarak bir kısmını da çek olarak davalılara verdiğini, çeklerin günü geldiğinde haricen ödenmek suretiyle davalılardan alınıp banka şubesine iade edildiğini, davacı müvekkilinin tüm edimlerini yerine getirmiş ve ... sahasını sözleşmeye uygun şekilde işletmiş olmasına rağmen davalıların haksız müdahalesi nedeniyle işletmeyi terk etmek zorunda kaldığını, ... numaralı ... ruhsatının sözleşme ile davacıya satıldığının tespiti ile davacı adına tesciline, ... sahasına haksız yere girerek davacının çalışmasına engel...
Satış vaadi sözleşmesinden kaynaklanan ifadan bahsetmek için ilk önce sözleşmenin ifa olanağı bulunup bulunmadığının tespiti gerekmektedir. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde imkansızlık sebebi ile borçtan kurtulan borçlu karşı taraftan almış olduğu edimi sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca geri vermekle yükümlü olup henüz kendisine ifa edilmemiş olan edimi isteme hakkını kaybeder. Borçlu ifanın imkansızlaştığını alacaklıya gecikmeksizin bildirmez ve zararın artmaması için gerekli önlemleri almazsa bundan doğan zararları gidermekle yükümlüdür. İfa imkaszılığı 6098 s.TBK.nunun 136.m.sinde (818 s.BK’nun 117.m.) ,"- Borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle imkânsızlaşırsa, borç sona erer. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde imkânsızlık sebebiyle borçtan kurtulan borçlu, karşı taraftan almış olduğu edimi sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca geri vermekle yükümlü olup, henüz kendisine ifa edilmemiş olan edimi isteme hakkını kaybeder....
. -2- Taraflar arasındaki uyuşmazlık, davalı Belediyenin dava dışı Hazineye ait parseli haricen davacıya satmasına ilişkin sözleşmeden kaynaklandığı sabittir. Yasanın aradığı şekil şartlarına uyularak resmi merciler önünde yapılmış bir satış sözleşmesi olmadığından yapılan taşınmaz satış işlemi TMK. nun 706, BK.nun 213, Tapu Kanunun 26. maddesi hükmüne göre geçersizdir. Bu nedenle, taraflar ancak verdiklerini isteyebilir. Bu durumda, taraflar arasındaki uyuşmazlığın sebepsiz zenginleşme kurallarına uygun çözümlenmesi ve tasfiye edilmesi gerekir. Hukuken geçersiz sözleşmeden kaynaklanan bu nitelikteki bir uyuşmazlığın sebepsiz zenginleşme kurallarına göre çözümlenip tasfiye edilebilmesi için öncelikle sebepsiz zenginleşmenin kapsamını tespitteki ilke ve esasların açıklanmasında yarar görülmüştür. Geçerli bir sebebe dayanmaksızın bir kişinin mal varlığından diğerinin mal varlığına kayan değerlerin eksiksiz iadesi denkleştirici adalet düşüncesine dayanır....
Bu durumda taraflar ifa yükümlülüğünden kurtulur ve karşı tarafa verdiklerini de sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre geri isteyebilirler.Somut olayda, mahkemece taraflar arasındaki eser sözleşmesinin davacı taraça feshedildiğinden bahisle sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre tarafların verdiklerini iade etmesi gerektiği ilkesinden hareketle davacı tarafından davalıya ödenen bedelin iadesine karar verilmesinde usul yasa ve dosya kapsamına aykırı bir durum bulunmadığı anlaşılmakla, davalı vekilinin istinaf başvurusunun reddine karar vermek gerekmiştir....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi - K A R A R - Taraflar arasındaki uyuşmazlık, geçersiz sözleşmeden doğan sebepsiz zenginleşme nedeniyle tazminat talebinden kaynaklanmaktadır. Kararın temyiz incelenmesi görevi Yargıtay Yüksek 3. Hukuk Dairesi'ne ait olup, 6723 sayılı Danıştay Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 21/2. maddesi ile değişik 2797 sayılı Kanun'un 60/3. maddesi gereğince dosyanın anılan Yüksek Daireye gönderilmesi gerekmiştir. SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle dosyanın görevli Yargıtay Yüksek 3. Hukuk Dairesi Başkanlığı'na GÖNDERİLMESİNE, 08/09/2016 gününde oybirliğiyle karar verildi....
Bu durumda, taraflar arasındaki uyuşmazlığın sebepsiz zenginleşme kurallarına uygun çözümlenmesi ve tasfiye edilmesi gerekir. Hukuken geçersiz sözleşmeden kaynaklanan bu nitelikteki bir uyuşmazlığın sebepsiz zenginleşme kurallarına göre çözümlenip tasfiye edilebilmesi için öncelikle sebepsiz zenginleşmenin kapsamını tespitteki ilke ve esasların açıklanmasında yarar görülmüştür. . Geçerli bir sebebe dayanmaksızın bir kişinin mal varlığından diğerinin mal varlığına kayan değerlerin eksiksiz iadesi denkleştirici adalet düşüncesine dayanır. Denkleştirici adalet ilkesi ise, haklı bir sebep olmaksızın başkasının mal varlığından istifade ederek kendi mal varlığını artıran kişinin elde ettiği bu kazanımı geri verme zorunda olduğunu ve gerçek bir eski hale getirme yükümlülüğü bulunduğunu ifade eder. Bilindiği gibi ülkemizde yaşanan enflasyon uzun yıllar boyu ... oranlarda seyretmiş ve paramızın değeri (alım gücü) de bununla ters orantılı olarak devamlı düşmüştür....
İSTİNAF SEBEPLERİ: Davalı vekili istinaf başvuru dilekçesinde özetle; Zamanaşımı itirazlarının haklı olduğunu, ibraz edilmemiş çek kambiyo senedi olma özelliğini kaybettiğini, hamilin kambiyo senetlerinden kaynaklanan haklarının sona erdiğini, bu durumda sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanan haklar kullanılırken, yani sebepsiz zenginleşme davalarında zamanaşımı süresinin, çekten kaynaklanan 3 yıllık zamanaşımı süresi dolduktan sonra 1 yıl olarak hesaplanmasının hukuka aykırı olduğunu, çek ibraz edilmemekle kambiyo senedi özelliğini kaybetmekle artık kambiyo senedi zamanaşımı süresinden faydalanılmasının mümkün olmadığını, dava konusu sebepsiz zenginleşme davasında zamanaşımı süresinin çekin ibraz süresinin dolduğu tarihten başlaması gerektiğini, TTK'nın 732....
Borçlar Hukukunda mesuliyet, sözleşmeden veya kanundan kaynaklanır. Kanundan kaynaklanan borçlara örnek; haksız fiil, sebepsiz zenginleşme ve doktrinde kabul edildiği üzere vekâletsiz iş görme sebebiyle istenebilecek alacaklardır. Eldeki davada davalı arsa maliki ... ile ... arasında arsa payı devri karşılığı inşaat sözleşmesi bulunduğu kanıtlanamadığından, davalı arsa maliki ...’nun haksız fiil, sebepsiz zenginleşme gibi nedenlerle de davacıya karşı mesuliyetini gerektirecek durumlar söz konusu değildir. Kısaca davacı ancak aralarında sözleşme ilişkisi bulunan davalı ...’a karşı tazminat talebinde bulunabilir. Mahkemece bu saptamalar bir yana bırakılarak ve hükmüne uyulan Dairemiz bozma kararının davalı ... yararına usuli kazanılmış hak oluşturacağı gözetilmeksizin davalı ...’nun tazminatla sorumlu tutulması doğru olmadığından karar bozulmalıdır. SONUÇ: Yukarıda yazılı nedenlerle; davalı ... vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, 625.00 TL....
------Davacı tarafça sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayanarak keşideci hakkında alacak talebinde bulunması durumunda ispat külfeti keşidecinin olup keşideci sebepsiz zenginleşmediğini kanıtlamakla yükümlüdür....
