Maddesi hükmü gereğince; lehine irtifak hakkı kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiçbir yarar kalmamışsa, yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebileceği gibi, yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir. Bir başka anlatımla; irtifak hakkı, zamanın akışı içinde hak sahibi için kesin ve sürekli bir şekilde faydasını yitirmiş ve böylece hakkın kuruluş amacı da ortadan kalkmış ise terkini istenebilir. Güdülen amaç, yüklü taşınmazın gereği gibi kullanılmasını ya da işletilmesini engelleyen, kısmen ya da tamamen gereksiz ve faydasız hale gelen irtifak hakkının ortadan kaldırılmasını sağlamaktır. O halde, irtifak hakkının kuruluşundaki yarar devam ettiği sürece bu hakkın korunması gerekir. Öte yandan, yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ DAVA TÜRÜ : İRTİFAK HAKKININ TERKİNİ -KARAR- Mahkeme kararındaki nitelendirmeye göre dava; irtifak hakkının terkini istemine ilişkindir. Yargıtay Büyük Genel Kurulunun 21.01.2013 tarih ve 1 sayılı kararı ile aynen kabul edilen ve 26.01.2013 günü Resmi Gazetede yayımlanarak 01.02.2013 tarihinde yürürlüğe giren hukuk dairelerine ilişkin işbölümü uyarınca temyiz incelemesi Yargıtay 14.Hukuk Dairesine ait bulunmaktadır. Hal böyle olunca, yukarıda açıklanan nedenlerle, dosyanın ilgisi yönünden 14.Hukuk Dairesi Başkanlığına GÖNDERİLMESİNE, 16.07.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi....
Dava, irtifak hakkının terkini istemine ilişkindir. Genel bir anlatımla irtifak hakkı, mülkiyet hakkına tanıdığı yetkilerin mülkiyet hakkından bağımsızlaştırılarak malik tarafından taşınmazın başkasına tahsis edilmesidir. Bu şekilde malik tarafından başkalarına (irtifak hakkı sahibine) bir maldan faydalanma, yararlanma yetkisi veya malike mülkiyet hakkının sağladığı yetkiyi kullanmaktan çekinme borcu yüklenir. Somut olayda da; dava konusu 3450 parsel sayılı taşınmaz üzerine davalı lehine inşaat hakkı tesis edilmiştir. Resmi senet içeriğine dahil edilen ve irtifak hakkının içeriğini ortaya koyan 07.12.1989 tarihli taahhüt senedine göre taşınmaz üzerine yat limanı ve yan üniteleri yapılarak işletmeye açılacaktır. Bu durumda tesis edilen irtifak hakkının Türk Medeni Kanununun 827. maddesinde düzenlenen üst hakkı olduğu kuşkusuzdur....
Türk Medeni Kanunu'nun 780. maddesine göre, kural olarak irtifak hakkının kazanılması İçin tapu kütüğüne tescil şart olmakla birlikte, aynı maddenin ikinci fıkrasında "irtifak hakkının kazanılmasjnda ve tescilinde, aksi öngörülmüş olmadıkça taşınmaz mülkiyetine ilişkin hükümler uygulanır" hükmü ile yapılan yollama dolayısıyla sicil dışı kazanma halleri irtifak hakkının kazanılmasında da söz konusu olacaktır. Bu noktada, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 4. maddesinde, kamulaştırma amacının elde edilmesi İçin yeterli olduğu takdirde taşınmazın belirli bir kısmı, yüksekHği, derinliği veya kaynaklar üzerinde kamulaştırma yolu ile irtifak kurulabileceği belirtildiğinden; kamulaştırmanın (tamamlanması ile irtifak hakkının doğduğu ve sonradan yapılacak tescilin açıklayıcı mahiyette bulunduğu kuşkusuzdur (Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman, Prof. Dr. Özer Seliçi, Prof. Dr. Şaibe Oktay Özdemir, Eşya Hukuku, İstanbul 2004, s: 606)....
Bu sınırlı hakimiyet Türk Medeni Kanununun 718.maddesindeki mülkiyet hakkının sınırlandırılması sonucunu da doğurur. İrtifak hakkı Türk Medeni Kanununun 783.maddesi uyarınca sicildeki kaydın terkini ile sona erer. Terkin talebi yararlanan taşınmaz maliki tarafından yazılı olarak yapılır(TMK.1014). Terkin dışında, yüklü ya da yararlanan taşınmazın yok olması yüklü taşınmazın kamulaştırılması, sürenin sona ermesi halinde de irtifak hakkı son bulur. Ne varki; Yukarıda açıklanan haller dışında, Türk Medeni Kanununun 785.maddesi uyarınca irtifakın sağladığı yararın yok olması veya olağanüstü azalarak çok az yarar sağlaması halinde yüklü taşınmaz maliki yararlanan taşınmaz malikinden irtifakın terkini için onay isteyebilir. Bu onayın verilmediği hallerde mahkemeye başvurarak irtifak hakkının terkini istenir. Böylece, eşya hukukundan kaynaklanan bu kısıtlamanın mülkiyet hakkının başlangıçta mevcut olan yararın ortadan kalkması veya azalması nedeniyle önüne geçilmek istenmektedir....
Köyündeki dava konusu taşınmazların tapu kaydında davalı şirket lehine konulan intifa ve irtifak hakkı şerhlerinin iptali ile Hazine adına yazılmasını talep etmiştir. Mahkemece kayıtlardaki intifa ve irtifak hakkı şerhlerinin iptaline ve silinmesine karar verilmiştir. Ancak 557 sayılı parselde bulunan kullanım şekline ilişkin irtifak hakkı şerhinin Hazine adına yazılmasına ilişkin bir karar verilmemiş olması bozma nedeni ise de bu husus yeniden yargılamayı gerektirmediğinden HUMK'nun 438/VII maddesi gereğince hükmün düzeltilerek onanması gerekmiştir. SONUÇ: Yukarıda yazılı nedenlerle hüküm fıkrasının 3.bendinde 557 parsel ile ilgili kısımda yer alan "... İrtifak/ intifa hakkı şerhlerinin iptaline ve tapudan terkinine, irtifak hakkı şerhinin Hazine adına yazılmasına" ibaresinin eklenmesine, hükmün değiştirilmiş ve DÜZELTİLMİŞ bu şekli ile ONANMASINA, 12.02.2010 tarihinde oybirliği ile karar verildi....
Hukuk Dairesi Taraflar arasındaki enerji nakil hattı nedeniyle kamulaştırılarak üzerinde irtifak hakkı tesis edilen taşınmaz üzerindeki hattın sökülerek iptal edilmesi nedeniyle taşınmazın tapu kaydındaki irtifak hakkının terkini davasından dolayı yapılan yargılama sonunda: Davanın kabulüne ilişkin ilk derece mahkemesinin kararına karşı davalı idare vekilinin istinaf başvurusu üzerine ... Bölge Adliye Mahkemesinin 5. Hukuk Dairesinin istinaf isteminin esastan reddine dair kararı ile birlikte ... 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2017/15 E. - 2018/116 K. sayılı kararının Yargıtay'ca incelenmesi davalı idare vekilince verilen dilekçe ile istenilmiş olmakla, dosyadaki belgeler okunup uyuşmazlık anlaşıldıktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü: - K A R A R - Dava, enerji nakil hattı nedeniyle kamulaştırılarak üzerinde irtifak hakkı tesis edilen taşınmaz üzerindeki hattın sökülerek iptal edilmesi nedeniyle taşınmazın tapu kaydındaki irtifak hakkının terkini istemine ilişkindir....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi Davacı vekili tarafından, davalı aleyhine 22.10.2004 gününde verilen dilekçe ile irtifak hakkının terkini istenmesi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın açılmamış sayılmasına dair verilen 14.02.2008 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü: K A R A R Davacı, 3561 parsel sayılı taşınmaz üzerindeki davalı lehine tesis edilen irtifak hakkının terkini ve irtifak bedelinin tahsili isteğinde bulunmuştur. Yargılama aşamasında, 14.02.2008 tarihli oturumda Baş Hukuk Müşavirliğinden alınmış bulunan yetkiye dayanarak davanın takibinden vazgeçmiştir. Mahkemece, davanın takibinden vazgeçildiğinden söz edilerek davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiş, hükmü davacı temyiz etmiştir....
Parsel 2) sayılı taşınmazın maliki olduğunu, taşınmazına kat karşılığı inşaat yaptırmak maksadıyla müteahhit Mustafa Avcı ile sözleşme yaptığını, ruhsat alınmadan önce müvekkilinin vekaleti ile hareket eden Mustafa Avcı'nın davalı kuruma irtifak hakkının terkini için müracaat ettiğini, cevabi yazı üzerine Niğde Belediyesinden yapı ruhsatı alındığını, müvekkilinin taşınmazı 1993'lü yılında Niğde Belediyesinden ihale ile satın aldığını, davalı tarafın irtifak hakkı kurarken belediyeye ne kadar ödeme yaptığının ya da yapmadığının irtifak hakkının ne zaman kaldırıldığının verilen dilekçelere karşı cevabi yazılarda belirtilmemiş olduğunu, 10 yıllık zamanaşımı bulunması nedeniyle bedel isteme hakkının zaman aşımına uğradığını, tüm bu sebeplerle ihtiyati tedbiren irtifak hakkının terkinine, müvekkilinin zamanında irtifak hakkı kurulmadığı ve kaldırılmadığından müvekkilinin taşınmazını aldığında boş, fiili olarak herhangi bir kullanım olmadığından herhangi bir irtifak bedeli de almadığından...
Türk Medeni Kanunu'nun 780. maddesine göre, kural olarak irtifak hakkının kazanılması için tapu kütüğüne tescil şart olmakla birlikte, aynı maddenin ikinci fıkrasında "İrtifak hakkının kazanılmasında ve tescilinde, aksi öngörülmüş olmadıkça taşınmaz mülkiyetine İlişkin hükümler uygulanır" hükmü ile yapılan yollama dolayısıyla sicil dışı kazanma halleri irtifak hakkının kazanılmasında da söz konusu olacaktır. Bu noktada, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 4, maddesinde, kamulaştırma amaanın elde edilmesi için yeterli olduğu takdirde taşınmazın belirli bir kısmı, yüksekliği, derinliği veya kaynaklar üzerinde kamulaştırma yolu ile irtifak kurulabileceği belirtildiğinden; kamulaştırmanın tamamlanması ile irtifak hakkının doğduğu ve sonradan yapılacak tescilin açıklayıcı mahiyette bulunduğu kuşkusuzdur (Prof. Dr, M. Kemal Oğuzman, Prof. Dr. Özer Selİçi, Prof, Dr. Şaibe Oktay Özdemir, Eşya Hukuku, istanbul 2004, s: 606)....
