Talebe konu çek de lehdar olarak davacı yazılmış ise de çek henüz davacıya teslim edilmeden kaybolması ve teslim söz konusu olmamasına göre davacının yetkili hamil kabul edilmesi mümkün değildir. Bu durumda, davacının hamil olmadığı çek yönünden iptal davası açmakta hukuki yararı bulunmadığından davanın reddine karar vermek gerekmiştir....
Zayi nedeniyle iptal davalarında amacın, keşidecinin mükerrer ödeme yapmasını önlemek ve kaybedilen kambiyo senedi yerine mahkemece verilecek iptal kararını keşideciye/muhataba ibraz etmek olduğu gözetildiğinde, keşidecinin kendisine ibraz edilmek üzere iptal kararı istemesi bu yolun kanunda öngörülen konuluş amacı ile bağdaşmaz.Nitekim benzer mahiyette----------- Karar sayılı ilamları,---------------- Karar sayılı ilamı ve birçok karar mevcuttur.Yukarıda açıklandığı üzere, davacının dava konusu çekin keşidecisi olduğunun dava dilekçesi içeriğinden ve çek fotokopisinden anlaşılması nedeniyle, çek iptali kararı verilemeyeceğinden davanın reddine dair aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur....
Davalı vekili, müvekkili şirketin yasal hamili olduğu 433 adet tacir çekinin hırsızlarca gece yarısı şirket merkezinden çalındığını, bunu üzerine dava açılarak iptal kararı alındığını ve hükmün kesinleştiğini savunarak davanın reddini istemiştir. Mahkemece, davaya konu çeklerin çalınmış olmaları nedeniyle iptallerine karar verildiği, çeklerin hamili olan üçüncü kişi konumundaki davacının çalıntı çek olduğunu bile bile alıp bu çekleri işleme tabi tuttuğuna ilişkin çek hamili olduğunu iddia ile daha önce çek iptal kararı alan davalı şirket tarafından dosyaya delil sunulmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir....
Davacı, yetkili hamili olduğu ve davalı Banka'ya ibraz ettiği çekin davalı bankanın hatası nedeni ile sehven iptal edildiğini, çekin ibraz tarihinde karşılığının bulunduğunu, davalı Banka'nın kusuru nedeniyle çek bedelini tahsil edemediğini ileri sürmüş olup, mahkemece davaya konu çek banka tarafından sehven iptal edilmemiş olsaydı dahi keşidecinin hesabında para bulunmadığı, ayrıca davacının çek borçlusuna karşı herhangi bir takip yapmadan çek bedelinin tahsilini bankadan talep edemeyeceği gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir. Taraflar arasında davacının hamili olduğu çekin Banka görevlileri tarafından sehven iptal edildiği ve çek bedelinin davacıya ödenmediği konusunda uyuşmazlık bulunmamaktadır....
Talep dilekçesinde de belirtildiği üzere zayi nedeniyle iptali talep edilen çekin boş çek yaprağı olduğu ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 780/1. maddesinde yazılı bulunan unsurları taşımaması nedeniyle kıymetli evrak vasfına sahip olmadığı anlaşılmıştır. Zayi nedeniyle iptal davalarının amacı, keşidecinin birden fazla ödeme yapmasını önlemek ve kaybedilen kıymetli evrak yerine verilecek iptal kararını keşideciye veya muhataba ibraz etmektir. Keşidecinin kendisine ibraz edilmek üzere iptal kararı istemesi mümkün değildir. Çekin boş olması durumunda zayi nedeniyle iptal davası açılamayacağı gibi çekin unsurlarını taşıdığı kabul edilse bile keşideci tarafından zayi nedeniyle iptal davası açılamayacaktır....
Davacının hukuki yararının bulunması HMK'nın 114/h maddesi uyarınca dava şartı niteliğinde olup, TTK'nın 651/2. maddesi uyarınca iptal davasını açmakta hukuki menfaati olan kişi ise senede bağlı alacak hakkı olan hamildir. Banka tarafından bastırılan çekler imza karşılığı çek hesabı sahibine teslim edilir.Teslim edilen çek defterindeki her bir çek için sistem kaydı oluşturulur ve bu kayıt üzerinden çekler takip edilir.Somut olayda davacı, çeklerin hamili değil çekleri bastırıp çek hesabı sahibi müşterilerine teslim eden muhatap banka olup,müşterileri tarafından kullanılmayıp iade edilen boş çek yapraklarının iade nedeniyle sistemde iptal edildiği ancak fiziken arşivde bulunamamaları nedeniyle zayii nedeniyle iptal davasına konu edildiği anlaşılmaktadır. Dava konusu çek yaprakları müşteriler tarafından çeşitli hukuki nedenlerle bankaya kullanılmadan iade edilen çeklerdir. Bu haliyle söz konusu çekler, henüz keşide dahi edilmemiş olmakla, kıymetli evrak vasfını haiz değildir....
TTK'nın 757-764. maddelerinde yer alan yasal düzenlemelere göre çek keşidecisinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Zayi nedeniyle kıymetli evrakın iptalini isteme hakkı TTK'nın 651/2. maddesi uyarınca senet üzerinde hak sahibi bulunan hamile aittir. Kıymetli evrakta hakkın senede bağlı olması nedeniyle, senedin zayi olması halinde hak sahibi hamile iptal kararı alarak, hakkını senetsiz olarak ileri sürme, ya da yeni bir kıymetli evrak tanzimini isteme olanağı tanınmak istenmiştir(TTK m.652). Nitekim benzer---- ---- mevcuttur. Yine, boş çek yaprakları TTK'nın 780. Maddesi kapsamında çek niteliğinde olmadığı gibi kambiyo senedi vasfında da değildir. Bu nedenle boş çek yaprakları hakkında iptale ilişkin TTK'nın 757. maddesinin uygulanma olanağı da yoktur. Bu halde çek hesabı sahibinin, boş çek yapraklarının iptaline karar verilmesini talep etmesi de mümkün değildir....
Tüm dosya kapsamı dikkate alınarak; 6102 sayılı TTK'nın 818/1-s maddesinin yollaması ile çek iptali konusunda aynı Yasa'nın 757 vd. m. uygulanacağı, bu maddeler uyarınca çek iptalini isteme hakkının sadece hamile ait olduğu, böyle bir iddiaya sahip keşidecinin muhatabı çeki ödemekten men edebileceği gibi, elinden rızası hilafına çıkan çekin bedelinin kendisinden istenmesi halinde de menfi tespit davası açma hakkının bulunduğu ayrıca, henüz keşide edilmemiş çek vasfında olmayan, tamamen boş çek yaprakları tedavüle çıkmış sayılamayacağından zayi nedeni ile iptal davası açılamayacağı, ele geçirilenlerce imzalanıp doldurulması durumunda ise çeke dayalı hak iddia edene karşı menfi tespit davası açılabileceği, bu nedenlerle boş çek yapraklarına dayanarak iptal isteminde bulunmakta hukuki yararın bulunmadığı gerekçesiyle, davanın HMK'nın 114/h ve 115/2 maddeleri uyarınca dava şartı yokluğundan reddi yönünde aşağıda ki şekilde hüküm tesis edilmiştir....
Yasa koyucunun iptal davasına gerek duymasının nedeni; iptal kararı sonrası hakkın hamil tarafından senetsiz tahsilini veya yeni bir senet düzenlenmesini sağlamak (TTK'nun 652)iyi niyetle, iptal kararı getiren hamile ödeme yapan borçluyu, seneti ele geçiren üçüncü kişilere karşı senetten kaynaklanan borç nedeniyle sorumluluktan kurtarmaktır. 3-Somut olayda dava dilekçesinde davacıya ait, keşide edilmeyen 3 adet çek yaprağının bulunduğu çek karnesinin kaybedildiği beyan edilmiştir. Dosya kapsamından davacı meşru hamil olmadığı gibi iptali talep edilen çek yapraklarının çekte bulunması gereken zorunlu unsurları ihtiva etmediği, çeklerin henüz doldurulmamış olmakla kıymetli evrak vasfını haiz olmadığı anlaşılmıştır....
ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ ESAS NO : 2023/259 Esas KARAR NO : 2023/322 DAVA : Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) DAVA TARİHİ : 11/04/2023 KARAR TARİHİ : 13/04/2023 Mahkememizde görülmekte olan Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) davasının yapılan açık yargılaması sonunda, GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; 12.05.2023 vadeli 1.500.000,00 TL tutarındaki ------ adına yazdığı çek yaprağını 11.04.2023 tarihinde kaybettiklerini, firma adına yeni bir çek düzenleyecekleri için kayıp olan çek yapraığının banka tarafından iptal edilmesine gerekli olan kayıp/iptal yazısının taraflarına düzenlenmesini talep ve dava etmiştir. DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE: Dava TTK.'nun 818/s, 757,765 madde hükümlerine göre zayi nedeniyle çek iptali isteğine ilişkindir. TTK 757-765 maddelerinde yer alan yasal düzenlemeye, yerleşik uygulamaya ve ilmi açıklamalara göre hesap sahibi ve çek keşidecisinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır....
