Tamamen boş çek yaprağı çalınması halinde çek doldurularak ibraz edildiği takdirde, keşidecinin hak talep eden hamile karşı İİK.72.maddesi uyarınca olumsuz tespit davası açma imkanı mevcut bulunmaktadır. Hukuki yararının bulunması HMK.114/h maddesi uyarınca dava şartıdır. Yine TTK.651/2. maddesi uyarınca iptal davasını açmakta hukuki menfaati olan kişi senede bağlı alacak hakkı olan hamildir. (İstanbul Bölge adliye Mahkemesi 12. Hukuk Dairesi 2023/721 Esas-2023/561 Karar sayılı ilamı) Kıymetli evrakta hakkın çeke bağlı olması nedeniyle, çekin zayi edildiği durumlarda, çeke bağlı hakkın çeksiz de ileri sürülebilmesi için TTK'nın 651. ve 652. maddelerinde hamiline iptal davası açma hakkı getirilmiştir. İptal kararı alan hamil hakkını çek olmadan ileri sürebilecek ya da borçludan yeni bir senet tanzim edilmesini isteyebilecektir. Bu davayı açma hakkı hamile aittir. Çek keşidecisinin (çek karnesi sahibinin) TTK'nın 757 ve 818/s. maddesi gereğince iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır....
yönelik teminatsız olarak ihtiyati tedbir kararı verilmesi ve nihayetinde çeklerin zayi nedeniyle iptalinin talep edildiğini; buna karşılık, mahkeme çek keşidesinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkının olmadığını ve dava konusu çeklerin kıymetli evrak vasfının bulunmadığını gerekçe göstererek tüm taleplerini reddettiğini, Mahkeme her ne kadar dava konusu çeklerin kıymetli evrak vasfını haiz olmadığını ileri sürerek iptal taleplerini reddetmiş olsa da boş çek yaprakları bakımından iptal hükmü verilmesinin işlem güvenliğinin sağlanması bakımından elzem olduğunu; aksi takdirde çeklerin kötü niyetli üçüncü kişilerce dolaşıma sokulması ve ciddi zararların doğması ihtimalinin kaçınılmaz olduğunu; doktrindeki baskın görüşün de bu doğrultuda olduğunu; bu görüşe göre, boş çek yaprağı sahibinin açacağı iptal davasının kabulünde, işlem güvenliğinin yanı sıra, hukuken zorunluluğun da bulunduğunun savunulduğunu; iptal davasının reddedilme gerekçelerinin başında, boş çek yapraklarının "çek" olmadığının...
ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ ESAS NO : 2022/569 Esas KARAR NO: 2022/602 DAVA: Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) DAVA TARİHİ : 25/07/2022 KARAR TARİHİ: 01/08/2022 Mahkememizde görülmekte olan Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) davasının yapılan açık yargılaması sonunda, GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: İlgili asıl dilekçesinde özetle; şirketine ait çek karnesinin kaybolduğunu, ------seri numaralı---- adet çek yaprağının bulunduğu çek karnesinin zayi olması gerekçesiyle iptalini ve ödeme yasağı konulmasını talep etmiştir. DELİLLER VE GEREKÇE: Dava, TTK'nın 818/s atfıyla uygulanması gereken 757- 764. madde hükümlerine göre açılmış zayi nedeniyle çek iptali isteğine ilişkindir.TTK'nın 757-764. maddelerinde yer alan yasal düzenlemelere göre çek keşidecisinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Zayi nedeniyle kıymetli evrakın iptalini isteme hakkı TTK'nın 651/2. maddesi uyarınca senet üzerinde hak sahibi bulunan hamile aittir....
Dosyanın incelenmesinde; ..., ... nolu çek yapraklarının boş olması sebebi ile çek vasfını taşımadığı, davacının kıymetli evrak vasfını kazanmamış boş çek yaprakları yönünden TTK 651 maddesi uyarınca hak sahipliği/hamil sıfatını taşımadığı, buna bağlı olarak iptal davası açma hakkına sahip olmadığı yine ... nolu çek yönünden ise beyan dilekçesinden anlaşılacağı üzere davacının hamil sıfatının bulunmadığı, buna bağlı olarak iptal davası açma hakkına sahip olmadığı, davacının iptal davası bakımından aktif husumet ehliyetinin olmadığı anlaşıldığından davanın dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddine karar verilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır....
İncelenen tüm dosya kapsamı itibarı ile ---- tarihli yazı ve ekindeki çek fotokopilerinde çek keşidecisinin davacı ... olduğu anlaşılmakla, Zayi nedeniyle çek iptal davası açma hakkı yerleşmiş --- ile kesinlikle sadece çekin hamiline ait olduğu, çek Keşidecisinin iptal dava açma hakkı bulunmadığı, Keşide ettiği çeki zayi eden kişi ancak muhatap bankaya müracaat ile çeklerin ibrazı halinde ödenmemesini sağlayabilir, aleyhine yapılacak yasal takiplere karşı da bundan dolayı bankaya ihbar ettiğinden menfi tespit davası açabilir. Ancak keşideci zayi nedeniyle çek iptalini isteyemez. Bu nedenle davacının, ihtiyati tedbir talepli davasının reddine karar verilmesi gerekmiş aşağıdaki hüküm kurulmuştur....
Çekin ibrazından sonra dahi kıymetli evrak vasıfları devam ettiği sürece, TTK’nın 730. maddesi delaletiyle TTK'nın 669. ve devamı maddeleri uyarınca zayi nedeniyle iptal isteminde bulunulabileceğinden çekin ibraz edilmiş olması tek başına zayi nedeniyle iptal davası açılmasına engel olmayıp, bedeli ödeninceye kadar çek hakkında iptal kararı verilmesi mümkündür. 6102 sayılı TTK'nın 818/1-s maddesi gereğince elinden iradesi dışında kıymetli evrak çıkan kişi, zayi nedeniyle iptal davası açıp, alacağı karar ile de çek bedelini çeki ibraz etmeden tahsil etme veya keşidecisinden yerine yeni çekler alma hakkı kazanacaktır. Bu durumda, davacı tarafça, keşideci tarafından elden ödeme yapılarak üzerine iptal yazıldıktan sonra çekin zayi olduğu ileri sürüldüğü, bu hali ile, çekte hak sahibi olmayan davacının, çekin zayi nedeniyle iptalini isteminin reddine karar verilmesi gerekmiş ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur....
Çekin ibrazından sonra dahi kıymetli evrak vasıfları devam ettiği sürece, TTK’nın 730. maddesi delaletiyle TTK'nın 669. ve devamı maddeleri uyarınca zayi nedeniyle iptal isteminde bulunulabileceğinden çekin ibraz edilmiş olması tek başına zayi nedeniyle iptal davası açılmasına engel olmayıp, bedeli ödeninceye kadar çek hakkında iptal kararı verilmesi mümkündür. 6102 sayılı TTK'nın 818/1-s maddesi gereğince elinden iradesi dışında kıymetli evrak çıkan kişi, zayi nedeniyle iptal davası açıp, alacağı karar ile de çek bedelini çeki ibraz etmeden tahsil etme veya keşidecisinden yerine yeni çekler alma hakkı kazanacaktır. Bu durumda, davacı tarafça, keşideci tarafından elden ödeme yapılarak üzerine iptal yazıldıktan sonra çekin zayi olduğu ileri sürüldüğü, bu hali ile, çekte hak sahibi olmayan davacının, çekin zayi nedeniyle iptalini isteminin reddine karar verilmesi gerekmiş ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur....
Dava, TTK'nun 818/s maddesi yollaması ile çeklerde de uygulanması gereken TTK 757 ve devamı maddeleri uyarınca açılmış zayi nedeniyle çek iptali davasıdır. Davacının; iptali istenen çek yapraklarının keşidecisi konumunda olduğu anlaşılmaktadır. TTK'nun 651. maddesi gereğince; kıymetli evrakın zayi olduğu veya ziyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir. Aynı kanunun 652. maddesine göre de; kıymetli evrakı zayi eden kimse, iptal kararı alarak hakkını senetsiz olarak da ileri sürebilir veya yeni bir senet düzenlenmesini isteyebilir. Keşidecinin senet üzerinde ileri sürebileceği bir hakkı mevcut değildir. Kaldı ki, çek iptali davası hasımsız olup, dava sonunda verilecek iptal kararı çek hamili üçüncü kişileri bağlamaz. Çekin iptal kararından sonra takibe konu olması halinde de, keşidecinin yine menfi tespit davası açarak bu çekten dolayı borçlu olmadığını ispat etmesi gerekir....
İptal kararının hüküm ve sonuçları bakımından üç ilkeden söz edebiliriz.Birinci ilkeye göre; iptal kararı ile iptal isteminde bulunan kişi,zayi olan ve zayi olduğu iddia edilen senedi ibraz edebilmiş olsaydı,hangi hukuki durumda bulunacak idiyse, o hukuki duruma gelir.İkinci ilke şudur; Yapılan ilan üzerine senedin hamilinin ortaya çıkmadığı,bu sebeple istihkak iddiasının mahkemece karara bağlanmadığı hallerde iptal kararı mülkiyet sorununu çözen bir karar değildir. İptal kararı senedin temlik fonksiyonunu ortadan kaldırmamasına rağmen teşhis fonksiyonunu yok eder. Eski (orijinal)senet ile hak dermeyan edilemez. Nihayet iptal kararı,iptal talebinde bulunan kimseye borçludan ifayı isteme hakkını verir. İptal kararına göre iyiniyetle ödemede bulunan borçlu borcundan kurtulur. Üçüncü ilkeye göre,iptal kararı iptal edilen senedin yerine geçmez (Poroy- Tekinalp)....
Dava dilekçesindeki açıklamalardan çek ile ilgili talepte bulunanın, çeklerin keşidecisi olduğu anlaşılmaktadır. Çek iptal davasını açma hakkı hamil ve lehtara tanınmış olup, keşidecinin çek iptal davasını açma hakkı yoktur. Tüm bu açıklanan nedenlerle; dava konusu kıymetli evrakın 6102 sayılı TTK'nın 82. Maddesinde belirtilen belgeler kapsamında bulunmayıp, zayii halinde ancak iptal davası açılabilecek olması ve davacının da keşideci olması nedeniyle zayi iptal davası açamayacağı anlaşılmakta olup, davacının aktif husumet yokluğuna dair dava şartı noksanlığı nedeniyle davanın usulden reddine karar vermek gerekmiş, aşağıdaki hüküm kurulmuştur....
