Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, menfi tespit davası icra takibinden önce sonuçlanmaz ve ihtiyati tedbir kararı verilmemiş olması (veya ihtiyati tedbir kararının kaldırılması) nedeniyle, (menfi tespit davası görülmekte iken) borç alacaklıya (davalıya) ödenmiş olursa, menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam edilir (m.72/6); yani menfi tespit davası (kendiliğinden) istirdat davasına dönüşür; bu hâlde mahkeme menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam eder (Kuru, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı, Ankara, 2017, s. 146). Bu durumda İİK’nın 72/6 maddesi gereğince bedele dönüşen istemin temeli menfi tespit davasıdır. Menfi tespit davasında ispat yükü, kural olarak davalı alacaklıya düşer....
Mahkemece, ödeme emrinin davalıya 28.04.2006 tarihinde tebliğ edildiği, ödeme emrinin usulsüz tebliğ edildiği iddiasıyla Sincan İcra Hukuk Mahkemesinde açılan davanın reddedildiği ve bu kararın kesinleştiği, ayrıca icra takibine konu alacağın ödendiği, bir yıllık süre içerisinde İİK 'nun 72. maddesi uyarınca menfi tespit ve istirdat davası açılmadığı ve davalı tarafça süresi içinde hak düşürücü süre ve zamanaşımı yönünden itiraz edildiği gerekçeleriyle davanın hak düşürücü süre nedeniyle reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekilince temyiz edilmiştir. Davacı, dava dilekçesinde davalıya borçlu olmadığının tespitini talep etmiş ve ödenen meblağlar yönünden istirdat hakkını saklı tuttuğunu belirtmiştir. Mahkemece menfi tespit davasının hak düşürücü sürede açılmadığı gerekçesiyle dava reddedilmiştir....
İtirazın iptali davaları alacak talebi ile dava açılması yerine öncelikle icra takibi başlatılması ve açılan icra takibine itiraz edilmesi üzerine alacağın ve icra takibinin devamının hüküm altına alınmasına yönelik, istirdat davaları ise ödeme tehdidi altında haksız yapılan ödemelerin iadesine ilişkin davalardır. Yargıtay 9 . Hukuk Dairesinin 2021/ 2740 Esas - 2021/ 6513 Karar sayılı 18.03.2021 tarihli bozma ilamında; " Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 106. maddesinde düzenlenen tespit davasının özel bir şekli olan menfi tespit davası, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat davası olarak nitelendirilemez. Bu dava sonucunda, borçlunun borçlu olmadığının anlaşılması halinde borçlu olunmayan kısım belirtilmek suretiyle olumsuz tespit hükmü kurulmaktadır. Menfi tespit davasının istirdat davasına dönüştüğü hâllerde dahi olumsuz tespit hükmü kurulması gerekmektedir....
Davacı istirdat davasında yalnız paranın verilmesi lazımgelmediğini ispata mecburdur." şeklinde düzenlemeye yer verilmiştir. Menfi tespit davası, İcra İflas Kanunu'nun 72. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tespit davası açabilir. Menfi tespit davasında amaç bir hukuki ilişkinin veya bir hakkın gerçekten mevcut olmadığının tespitine yöneliktir. Başka bir deyişle hukuki bir yarar bulunması koşuluyla sonuçta alacak-borç ilişkisi doğuracak bir durumun olmadığının tespiti amaçlanır. Dayanılan hukuki ilişkinin gerçekten mevcut olmadığı icra takibine maruz kalmadan önce ileri sürülebileceği gibi, icra takibinden sonra da ileri sürülebilir. Borçlunun icra takibinden önce veya sonra menfi tespit davası açabilmesi için borçlu olmadığının tespitinde hukuki yararının bulunması şarttır....
İcra Müdürlüğü'nün ... E. Sayılı icra dosyası ile icra takibi başlatıldığını, icra takibine konu iki adet fatura olduğunu, müvekkilin bu faturalardan haberi olmadığı gibi icra takibinden de haberi olmadığını, haciz şerhlerinin yapılması ve aracına yapılan yakalama emri ile müvekkilinin bahse konu icra takibini öğrendiğini, faturalardan kaynaklı borcun olmadığının tespitine ilişkin Konya ... Asliye Ticaret Mahkemesi'nin ... E....
İcra Müdürlüğü'nün 2018/11817 E. Sayılı icra dosyası ile icra takibi başlatıldığını, icra takibine konu iki adet fatura olduğunu, müvekkilin bu faturalardan haberi olmadığı gibi icra takibinden de haberi olmadığını, haciz şerhlerinin yapılması ve aracına yapılan yakalama emri ile müvekkilinin bahse konu icra takibini öğrendiğini, faturalardan kaynaklı borcun olmadığının tespitine ilişkin Konya 1. Asliye Ticaret Mahkemesi'nin 2019/750 E....
İnceleme, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun(HMK) 355. maddesi hükmü uyarınca istinaf dilekçelerinde belirtilen sebeplerle sınırlı olarak ve kamu düzenine aykırı hususların olup olmadığı gözetilerek yapılmıştır.Davalı vekili tarafından, "Davanın icra dosyasına ödeme yapıldıktan sonra açılmış olması nedeniyle menfi tespit isteminde hukuki yarar bulunmadığı" ileri sürülmüş ise de; davacı tarafından menfi tespit istemiyle işbu davanın 22.11.2017 tarihinde açıldığı, icra dosyasına ödemenin ise 27.11.2017 tarihinde yapıldığı, buna göre dava açıldıktan sonra ödemenin yapılması nedeniyle davanın istirdat davasına dönüştüğü ve mahkemece davaya devamla hüküm kurulmasında usule aykırılığın bulunmadığı anlaşılmıştır....
İcra Dairesi'nin 2013/... esas sayılı dosyası dosya içerisine alınarak incelendi. Tarafların ticaret sicil kayıtları incelendi. Davacı için ilgili kolluk biriminden ... araştırması yapılması istenildi. ... CBS'nin 2021/... esas sayılı soruşturma dosyası incelenmek üzere celbedildi. GEREKÇE: Dava; menfi tespit ve istirdat talebine ilişkindir. İcra İflas Kanunu md. 72’ye göre borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tespit davası açabilir. Borçluyu menfi tespit davası açmaya zorlayan takibin haksız ve kötü niyetli olduğu anlaşılırsa, talebi üzerine, borçlunun dava sebebi ile uğradığı zararın da alacaklıdan tahsiline karar verilir. Takdir edilecek zarar, haksızlığı anlaşılan takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olamaz. Borçlu, menfi tespit davası zımnında tedbir kararı almamış ve borç da ödenmiş olursa, davaya istirdat davası olarak devam edilir....
İcra Dairesi'nin 2013/... esas sayılı dosyası dosya içerisine alınarak incelendi. Tarafların ticaret sicil kayıtları incelendi. Davacı için ilgili kolluk biriminden ... araştırması yapılması istenildi. ... CBS'nin 2021/... esas sayılı soruşturma dosyası incelenmek üzere celbedildi. GEREKÇE: Dava; menfi tespit ve istirdat talebine ilişkindir. İcra İflas Kanunu md. 72’ye göre borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tespit davası açabilir. Borçluyu menfi tespit davası açmaya zorlayan takibin haksız ve kötü niyetli olduğu anlaşılırsa, talebi üzerine, borçlunun dava sebebi ile uğradığı zararın da alacaklıdan tahsiline karar verilir. Takdir edilecek zarar, haksızlığı anlaşılan takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olamaz. Borçlu, menfi tespit davası zımnında tedbir kararı almamış ve borç da ödenmiş olursa, davaya istirdat davası olarak devam edilir....
davacı vekilince ileri sürülen istirdat talebi hakkında usulünce açılmış bulunan bir dava olmadığı gerekçesiyle hükme konu edilmediği şeklinde karar verilmiş, hüküm taraf vekillerince temyiz edilmiştir. 1-Dosyadaki yazılara kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davalı vekilinin yerinde görülmeyen bütün temyiz itirazlarının reddine , 2-Davacı vekilinin temyiz istemine gelince İ.İ.K. 72-6 . madde hükmü uyarınca borçlu menfi tespit davası sonucunda tedbir kararı almamış ve borçta ödenmiş olursa davaya istirdat davası olarak devam edileceği hükmüne yer verilmiş olup mahkemece menfi tespit isteminin kabul edilmesi nedeniyle istirdat istemininde kabul edilmesine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir....
