Bunun için, takip devam ederken alacaklıya karşı menfi tespit davası açabileceği gibi, böyle bir menfi tespit davası açmamış ve borcu cebri icra tehdidi altında ... ise ... olduğu paranın kendisine verilmesi için alacaklıya karşı istirdat davası açabilir (Kuru, B.: İcra ve İflâs Hukukunda Menfi Tespit Davası ve İstirdat Davası, ... 2003, s. 233). 16. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, menfi tespit davası icra takibinden önce sonuçlanmaz ve ihtiyati tedbir kararı verilmemiş olması (veya ihtiyati tedbir kararının kaldırılması) nedeniyle, (menfi tespit davası görülmekte iken) borç alacaklıya (davalıya) ödenmiş olursa, menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam edilir (m.72/6); yani menfi tespit davası (kendiliğinden) istirdat davasına dönüşür; bu hâlde mahkeme menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam eder (Kuru, B: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı, ..., 2017, s. 146)....
İİK'nın 72/5. maddesi gereğince borçlunun açmış olduğu menfi tespit davasında ihtiyati tedbir kararı almamış veya verilmiş olan ihtiyati tedbir kararının herhangi bir sebeple kaldırılmış olması nedeniyle dava konusu borcu alacaklıya ödemiş olursa açılmış olan menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam edilir. Bu durumda borçlunun menfi tespit davasının istirdat davasına dönüştürülerek devam edilmesi için bir talepte bulunmasına gerek yoktur. Borcun ödenmiş olduğunu öğrenen mahkemenin yukarıda yazılı yasa hükmü gereğince davaya kendiliğinden istirdat davası olarak devam etmesi gerekir(Çavdar, Seyit, İtirazın İptali,Borçtan Kurtulma, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, Ankara, 2007,s.803)....
İstinaf Yoluna Başvuranlar İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur. B. İstinaf Sebepleri Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu senetlerin tahsil cirosu ile devredildiğini,bu nedenle keşidecinin cirantaya karşı ileri sürebileceği defileri hamile karşı da ileri sürebileceği gözetilererek senetlerin iptal edilmemesinin hukuka aykırı olduğunu, davacı şirketin bu taşınmazı tüketici sıfatıyla satın aldığını, tahsil cirosu ile devredilen senetlerin iptali için menfi tespit davası cirantaya karşı açıldığını, senetlerin bedelsiz kalması nedeniyle tüm senetlerin iptaline karar verilmesi gerektiğini belirterek kararın kaldırılmasını istemiştir. C....
Menfi tespit davası İİK 72. maddesinde düzenlenmiştir. Borçlu icra takibine süresinde itiraz etmediği ve takibin kesinleşmesi halinde borcunun bulunmadığını bu dava türü ile ileri sürebilir. Menfi tespit davasında ispat yükü kural olarak davalı alacaklıya düşer. Ancak kambiyo senedi niteliğinde bulunan bonolardan kaynaklanan alacaklarda ispat yükü borçlu bulunmadığını iddia eden davacı borçluya düşer....
Bilindiği üzere borçlunun, alacaklının kendisine karşı bir hak veya alacak doğuran bir hukuki ilişkinin varlığını ileri sürmesi halinde, bu hukuki ilişkinin hiç doğmadığını veya doğduktan sonra ortadan kalktığını tespit ettirmek amacıyla açtığı tespit davasına menfi tespit davası denir. Maddi hukuk açısından ödemekle yükümlü olmadığı bir borçla karşı karşıya kalan borçlunun, menfi tespit davası açmakta hukuki yararı bulunmaktadır. Öte yandan borçlu, menfi tespit davası açmış ve bu dava sonuçlanmadan borcu ödemişse menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam olunur. İstirdat davası normal eda (tahsil) davasıdır. İstirdat davasının amacı kesinleşen icra takibi dolayısıyla, cebri icra tehdidi altında ödemek zorunda kaldığı ve fakat gerçekte borçlu olmadığı bir paranın geri verilmesidir. Davacı bu davayı kazanırsa icra harç ve giderleri ile birlikte ödemek zorunda kaldığı tüm paranın davacı borçluya ödenmesine karar verilir....
TL lik saban satışı iddiasını ise usulüne uygun yazılı delillerle ispat edememiştir. Tüm dosya kapsamı yukardaki açıklamalar ışığında bir arada değerlendirildiğinde; traktör satışı nedeniyle bakiye ... TL ve yine kredi masrafı nedeniyle ... TL olmak üzere davacının davalıya ... TL ödenmemiş borcu kaldığı ... TL lik saban satışı iddiasının ise ispat edilemediği anlaşıldığından ...-TL bedelli ... tanzim tarihli bononun ve icra takibinin ... TL si yönünden davacının davalıya karşı borçlu olmadığının tespitine, fazlaya ilişkin menfi tespit ve istirdat isteminin reddine karar vermek gerekmiş ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur. H Ü K Ü M : Gerekçesi yukarıda açıklandığı üzere; 1-Davanın KISMEN KABULÜNE KISMEN REDDİNE, Antalya ... İcra Müdürlüğünün ... sayılı icra dosyasında takibe konu ...-TL bedelli ... tanzim tarihli bononun ve icra takibinin ......
Davalı vekili, davaya konu senedin taraflar arasındaki taşınmaz satış sözleşmesinden bağımsız olduğunu ve para karşılığında söz konusu senedin düzenlendiğini savunarak, davanın reddini talep etmiştir. Mahkemece, yapılan yargılama uyarınca, satışa konu dairenin bedelinin 74.000 TL olduğu, peşin ödenen bedelin ise 20.000 TL olduğu, kalan 54.000 TL tutarındaki borcun senet bedeli ile aynı olduğu, ayrıca satış sözleşmesinin tarihi ile senedin keşide tarihinin aynı olduğu, kendisi ev hanımı olan davacının arsa temin etmek üzere davalıdan avans para aldığı iddiasının hayatın olağan akışına aykırı olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı vekili tarafından süresinde temyiz edilmiştir. Dava, kambiyo senedine karşı açılmış menfi tespit davasıdır. Davacı taraf senedin taşınmaz satışı için verildiğini ileri sürmüş ancak sunulan satış sözleşmesinde dava konusu bononun kayıtlı olmadığı görülmüştür....
İİK'nun 72/5. maddesi gereğince borçlunun açmış olduğu menfi tespit davasında ihtiyati tedbir kararı almamış veya verilmiş olan ihtiyati tedbir kararının herhangi bir sebeple kaldırılmış olması nedeniyle dava konusu borcu alacaklıya ödemiş olursa açılmış olan menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam edilir. Bu durumda borçlunun menfi tespit davasının istirdat davasına dönüştürülerek devam edilmesi için bir talepte bulunmasına gerek yoktur. Borcun ödenmiş olduğunu öğrenen mahkemenin yukarıda yazılı yasa hükmü gereğince davaya kendiliğinden istirdat davası olarak devam etmesi gerekir. Dava senede dayalı menfi tespit davası olup, yargılama sırasında istirdat davasına dönüştüğü anlaşılmaktadır....
"İçtihat Metni"Mahkemesi :Asliye Hukuk Mahkemesi Taraflar arasındaki menfi tespit - istirdat davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın kabulüne yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davalı tarafın vekilince temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü. - K A R A R - Davacı vekili, müvekkili ile davalı arasında yapılan harici satış sözleşmesi ile davalıdan tır çekicisi ve dorsesi alınıp karşılığında 3.000 TL nakit, bir adet 1.750 TL, 24 adet 1500 'er TL'lik toplam 25 adet senet verildiğini, ancak aracın ve dorsenin ayıplı olduğunun anlaşıldığını, harici satış sözleşmesinin geçersiz olduğunu ileri sürerek, 3.000 TL'nin yasal faizi birlikte davalıdan tahsiline, senetlerden dolayı davalıya borçlu olunmadığının tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir....
KANITLAR VE GEREKÇE : Toplanan deliller ve tüm dosya kapsamına göre dava kambiyo senedinden ödeme ve bedelsizlik nedeniyle borçlu olmadığı iddiasına dayalı menfi tespit davasıdır. Öncelikle usule ilişkin itirazlar değerlendirilmiş olup, davanın açıldığı tarihte yerleşik içtihatlar uyarınca menfi tespit davası Arabuluculuk Kanunu 18/a ve TTK 5/a kapsamında zorunlu arabuluculuğa tabi olmadığından bu savunma yerinde görülmemiştir. Dava süresi içerisinde açılmış olup, zamanaşımı ve hak düşürücü süre itirazları da yerinde değildir. Aktif husumet yönünden yapılan değerlendirmede her iki taraf da davaya konu senedin davacının yetkilisi olduğu şirket adına alınan taşınmaz bedelinin ödenmesi amacıyla verildiğini beyan etmiş ise de takip borçlusu davacı olmakla davacının menfi tespit davasında hukuki yararı ve aktif husumeti bulunduğu açıktır. Bu nedenle usuli savunmalara itibar edilmemiştir....
