"İçtihat Metni" Mahkemesi :Ticaret Mahkemesi Taraflar arasındaki birleşen menfi tespit-istirdat davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı asıl davanın kabulüne, birleşen davanın reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde taraf vekillerince temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü. - K A R A R - Asıl dava, davalı ... tarafından takibe konulan 10.08.2005 tarihli 25.000.-YTL. bedelli çekin, davalılar tarafından hakka ve ahlâka aykırı biçimde ele geçirilerek davacılar aleyhine takibe girişildiği gerekçesiyle borçlu olunmadığının tespiti ve % 40 tazminat istemine ilişkindir. Birleşen davada davacı vekili, çek zayi sebebiyle açılan 2005/553 Esas nolu dosyada, çeki elinde bulunduranların belirlenmesi üzerine, mahkemece verilen süre içinde açılması istenilen çek istirdat davası olduğunu belirterek, 25.000.-YTL. bedelli çekin davalılardan alınarak davacıya verilmesi istemine ilişkindir....
Mahkemece; davanın KISMEN KABULÜ ile; davacının; Bakırköy 3.İcra Müdürlüğünün 2009/8187 E.sayılı dosyası ile ilgili menfi tespit talebinin reddine; davacının; Bakırköy 6.İcra Müdürlüğünün 2009/669 E. sayılı dosyasında; asıl alacak olarak davalıya 419,61 TL BORÇLU OLMADIĞININ TESPİTİNE; Davacının, Bakırköy 10.İcra Müdürlüğünün 2009/889 E.sayılı dosyasında; asıl alacak olarak davalıya 2.389,85 TL BORÇLU OLMADIĞININ TESPİTİNE; Davacının, Bakırköy 10 İcra.Müdürlüğünün 2009/25909 E.sayılı dosyasında davalıya 260,94 TL BORÇLU OLMADIĞININ TESPİTİNE;( Dava konusu icra takipleri ile davacıdan gecikme faizi ve KDV ile birlikte toplam 14.464,84 TL alacak talep edilmiş olup, davacı; toplam alacak talebine göre 6.701,95 TL borçlu değildir.).Davacının, Bakırköy 3.İcra Müdürlüğünün 2009/8187 E. sayılı dosyası ile yapılan takip dışındaki dava konusu icra takipleri yönünden fazlaya ilişkin taleplerinin reddine, karar verilmiş; sözkonusu karar taraf vekillerince temyiz edilmiştir...
Hal böyle olunca; borçlu tarafından takip dosyasına yapılan ödemenin, kendisine ödeme emri tebliğinden sonra olduğu ve yanlışlıkla yapılan bir ödemenin söz konusu olmadığı anlaşılmakla, İİK’nun 361. maddesinin olayda uygulama yeri yoktur. Öte yandan borçlunun icra dosyasına dosya borcunu ihtirazi kayıtla ödemesi de iade talebine dayanak olamayacağından, borçlu ancak genel mahkemede açacağı istirdat davası sonucuna göre ödediği parayı geri alabilir. O halde; Bölge Adliye Mahkemesince, borçlu tarafından yapılan 176.300,00 TL ödemeden, icra müdürlüğünce alacaklının hesabına gönderilen 157.448,15 TL’nin mahsubu ile icra dosyasında kalan bir para varsa, bu paranın, itirazın iptali davası sonucuna göre borçluya iadesi tabii ise de; alacaklıya ödenen 157.448,15 TL’nin şikayet yolu ile iadesi mümkün olmadığından bu kısım yönünden şikayetin reddi gerektiğinden, icra müdürlüğüne yatırılan paranın tamamının borçluya iadesine karar verilmesi isabetsizdir....
Dava, menfi tespit ve istirdat davasıdır. Menfi tespit ve istirdat davaları İcra ve İflas Kanunu’nunn 72. maddesinde düzenlemiştir. Menfi tespit davası borçlu olmayan kişinin borçlu olmadığının tespitine ilişkindir. İstirdat davası ise; kişi borçlu olmadığı halde ödeme yapmış ise bu ödemenin geri alınmasını sağlayan dava türüdür. Menfi tespit ve istirdat davalarında yetkili mahkeme, alacaklının yerleşim yeri ya da açılmış bir icra takibi varsa icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesidir. Menfi tespit davası için yasada herhangi bir hak düşürücü ya da zamanaşımı süresi öngörülmemiştir. Ancak borçlunun borçlu olmadığı hukuki sebebe göre zamanaşımı süresi söz konusu olabilir. İstirdat davasının ise, borçlu olunmayan paranın icra dairesine tamamen ödendiği tarihten itibaren bir yıllık hak düşürücü süre içerisinde açılması gerekir....
İİK'nın 72. maddesinin 5. fıkrası gereğince borçlunun açmış olduğu menfi tespit davasında ihtiyati tedbir kararı almamış veya verilmiş olan ihtiyati tedbir kararının herhangi bir sebeple kaldırılmış olması nedeniyle dava konusu borcu alacaklıya ödemiş olursa açılmış olan menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam edilir. Bu durumda borçlunun menfi tespit davasının istirdat davasına dönüştürülerek devam edilmesi için bir talepte bulunmasına gerek yoktur. Borcun ödenmiş olduğunu öğrenen mahkemenin yukarıda yazılı yasa hükmü gereğince davaya kendiliğinden istirdat davası olarak devam etmesi gerekir (Çavdar, S.: İtirazın İptali, Borçtan Kurtulma, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, Ankara 2007, s. 803). Nitekim aynı ilkeler, Hukuk Genel Kurulunun 18.12.2018 tarihli ve 2017/3-1526 E., 2018/1948 K., sayılı kararında da benimsenmiştir....
İcra Dairesinin 2012/9674 Sayılı takip dosyasına konu yapılan senetler yönünden BORÇLU OLMADIĞININ TESPİTİNE, Davacının davalı aleyhine icra- inkar tazminatına hükmedilmesi talebinin REDDİNE, karar verilmiş; hükmün davalı tarafından temyiz edilmiştir. 1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle yasaya uygun gerektirici nedenlere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre davalının sair temyiz itirazlarının reddi gerekir. 2-Davacı, devremülk satış sözleşmesinin iptali, sözleşme nedeniyle yapılan takibe konu senetlerden dolayı borçlu olmadığının tespiti ve kötüniyet tazminatının tahsili istemiyle eldeki davayı açmıştır....
İcra İflas Kanunu'nun 72. maddesinde, borçlunun icra takibinden önce veya sonra borçlu bulunmadığının tespiti için menfi tespit davası açabileceği hükme bağlanmıştır. Aynı maddenin 6. fıkrasında, menfi tespit davası sırasında borç ödenmiş ise davaya istirdat davası olarak devam edileceği öngörülmüştür. Mahkemece Karabük İcra dosyasında davacının icra kanalı ile ödemek zorunda olduğu miktar faizleriyle birlikte tespit edilerek karar verilmesinde hiçbir isabetsizlik bulunmamaktadır. Yapılan yargılama sonucunda,ilk derece mahkemesi tarafından senedin geçersiz olduğu, davacının takibe konu senet nedeniyle borçlu olmadığı ve takibin haksız ve kötüniyetli olarak yapılması nedeniyle tazminata hükmedildiği anlaşılmakla söz konusu kabulde bir isabetsizliğe rastlanılmamıştır.Davalıların istinaf sebepleri yersizdir....
gerçekten mevcut olmadığının tespiti olduğu, başka bir deyişle hukuki bir yarar bulunması koşuluyla sonuçta alacak-borç ilişkisi doğuracak bir durumun olmadığının tespitinin amaçlandığı, dayanılan hukuki ilişkinin gerçekten mevcut olmadığı icra takibine maruz kalmadan önce ileri sürülebileceği gibi, icra takibinden sonra da ileri sürülebileceği, borçlunun icra takibinden önce veya sonra menfi tespit davası açabilmesi için borçlu olmadığının tespitinde hukuki yararının bulunmasının şart olduğunu, borçlunun belirtilen şekilde takipten önce veya sonra alacaklıya karşı bir menfi tespit davası açar; bu davayı kazanırsa, hakkındaki icra takibi dayanaksız kalır ve borcu ödemekten kurtulacağı, ancak borçlu borcunu icra dairesine ödedikten sonra, artık menfi tespit davası açamayacağı, bu halde borçlunun sırf borçlu olmadığının tespitinde hukuki bir yararı olmadığı, bundan sonra ödediği paranın geri alınması için bir dava açması söz konusu olur ki, bu da istirdat davası olacağı (Yargıtay 3.Hukuk...
Bu itibarla bedelsizliğe dayalı menfi tespit davası ile maddi hukuk bakımından borcun mevcut olup olmadığının tespiti amaçlanmakta; borçlu olmadığını iddia eden borçluya, genel hükümlere göre bu durumu tespit imkânı verilmektedir. Dava neticesinde borçlu olunmadığının tespiti hâlinde ise davacı (borçlu) hakkında bir icra takibi başlatılması engellenmiş olacak veya başlatılan ve devam eden icra takibi iptal edilerek, davacının mevcut olmayan bir borcu ödemesi engellenmiş olacaktır.Kural olarak menfi tespit davalarında ispat yükü davalı olan alacaklıdadır. Ancak bu kuralın bazı istisnaları bulunmaktadır. Örneğin somut davada olduğu gibi menfi tespit davasında takibe konu kambiyo senedinin bedelsizliğini ileri süren davacı olan borçlu bu iddiasını ispat ile mükelleftir....
Ancak davacı dava dilekçesinde; 29/09/2014 ödeme tarihli 18.589,10- TL değerindeki faturanın iptali ile hakkaniyetine uygun yeni bir faturalandırma işlemi yapılmasına ve tespit edilen miktar dışındaki kısım için borçlu olmadığının tespitine ve 09.05.2014, 09.06.2014, 29.09.2014, 31.10.2014 tarihli faturalarda belirtilen miktarda borçlu olmadığının tespiti ile fazladan tahsil edilen bedeller için şimdilik 1.000.,00- TL'nin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiş, davacı ıslah dilekçesiyle 09.05.2014, 09.06.2014, 29.09.2014, 31.10.2014 tarihli faturalara ilişkin talebini daraltarak, 29/09/2014 tarihli 18.589,10- TL miktarındaki fatura bakımından ise 12.440,49- TL borçlu olmadığının tespitine karar verilmesini istemiştir....
