Menfi tespit davalarının ticari bir dava olduğu için TTK’nun 5/A maddesi kapsamına alınması ve böyle bir davayı açmak isteyen kişinin önce arabulucuya başvurmaya zorlanması, kanuna aykırı olduğu gibi sayısız hukuki sakıncalara da neden olacaktır. Bu itibarla kanun hükmünde öngörülen açık ifadelere rağmen dava şartı arabuluculuğun uygulama alanının genişletilmesi doğru değildir. HMK’nın 106. maddesinde düzenlenen tespit davasının özel bir şekli olan menfi tespit davası, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat davası olarak nitelendirilemez. Bu dava sonucunda, borçlunun borçlu olmadığının anlaşılması halinde borçlu olunmayan kısım belirtilmek suretiyle olumsuz tespit hükmü kurulmaktadır. Menfi tespit davasının istirdat davasına dönüştüğü hâllerde dahi olumsuz tespit hükmü kurulması gerekmektedir....
Av. ... 2- ... aralarındaki asıl ve birleşen menfi tespit-itirazın iptali davaları hakkında.... Asliye Hukuk Mahkemesi’nden verilen 31.01.2019 gün ve 2018/355 esas ve 2019/55 karar sayılı dosyada davalı-birleşen davacı vekili tarafından davadan feragat edilmesi üzerine mahkemece bu talep temyiz olarak değerlendirilip temyiz incelemesi için dosyanın Dairemize gönderilmesi üzerine dosya incelendi gereği görüşülüp düşünüldü. - K A R A R - Asıl dava menfi tespit istemine, birleşen dava itirazın iptali istemine ilişkindir. Mahkemece, asıl davanın kabulüne, birleşen davanın kısmen kabulüne karar verilmiş ve gerekçeli kararın yazımından önce davalı-birleşen davacı vekili tarafından davadan feragat edildiği bildirilmiştir. Bu feragat beyanı üzerine mahkemece dosyadan el çekildiği gerekçesiyle feragat beyanını temyiz talebi olarak değerlendirilip dosya temyiz incelemesi için Dairemize gönderilmiştir....
Esas sayılı dosyası ile mevcut çek iadesi ve menfi tespit davasının devam etmekte olup, aradaki hukuki ve fiili bağlantı nedeniyle davanın ilk açılan davada birleştirilmesini, davanın kabulünü, yargılama giderleri ve vekalet ücretinin karşı yana yükletilmesine karar verilmesini, dava ve talep etmiştir. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE; Dava, Çekin İstirdatı ve Menfi Tespit davasıdır. 01/01/2019 tarihinden itibaren açılan davalarda geçerli olmak üzere 7155 Sayılı Kanunun 20.maddesi ile 13/01/2011 tarihli ve 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunun 5.maddesinden sonra gelmek üzere "3.Dava şartı olarak arabuluculuk MADDE 5/A -(1) Bu kanunun 4.maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır....
Mahkemece, davacı tarafından karşı tarafça ....02.1998 tarihinde açılan itirazın iptali davasından sonra 26.03.2010 tarihinde takibe konu kredi ile ilgili menfi tespit davası açıldığı, mahkemenin 2010/69 esasında kayıtlı olan itirazın iptalinde takibin genel kredi sözleşmesi uyarınca davacı şirketin 311681 sayılı hesabından kullandırılan ve kefil olan dava dışı ... Tekstil San.Ltd. Şti davacı şirket temsilcisi ...'ın talimatı ile 256791 nolu hesabına virman yapılan ....000,00 TL miktarlı krediye dayandığı, menfi tespit davasında ileri sürülen iddiaların itirazın iptali davasında da savunma sebebi olarak ileri sürülebileceğinden davacı borçlunun bu menfi tespit davasını açmakta hukuki yararının bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı şirket temsilcisi tarafından temyiz edilmiştir....
"İçtihat Metni" MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ Taraflar arasındaki dava, işletme devrine ilişkin olmayıp mermer ocağı satış sözleşmesi nedeniyle verilen çeklerin iptali ve menfi tespit istemine ilişkindir. Mahkemece de dava menfi tespit ve çek iptali davası olarak kabul edilmiştir. Uyuşmazlığın niteliğine ve tarafların sıfatına göre, dosyanın temyiz incelemesi, Yargıtay 19. Hukuk Dairesinin görevine girmektedir. SONUÇ: Yukarıdaki açıklanan nedenlerle, dosyanın görevli Yargıtay 19. Hukuk Dairesi Başkanlığı’na GÖNDERİLMESİNE, 08.01.2014 tarihinde oybirliğiyle karar verildi....
GEREKÇE Dava, eser sözleşmesinden kaynaklanın menfi tespit istemine ilişkindir. Menfi tespit davası 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (İİK)’nun 72. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tespit davası açabilir. Bu düzenlemeden de anlaşılacağı üzere menfi tespit davasında amaç bir hukuki ilişkinin veya bir hakkın gerçekten mevcut olmadığının tespitidir. Borçlu belirtilen şekilde takipten önce veya sonra alacaklıya karşı bir menfi tespit davası açar; bu davayı kazanırsa, hakkındaki icra takibi dayanaksız kalır ve borcu ödemekten kurtulur. Dava devam ederken borç ödenmiş davaya istirdat davası olarak devam edilir....
Asliye Hukuk Mahkememsinin 2019/639 esas sayılı dosyasında genel hükümlere göre açılan davada davanın kabulü ile davalı kurum işleminin iptaline karar verildiği ve söz konusu kararın istinaf aşamasında olduğu, sonrasında ise davacı SGK tarafından aynı işlem nedeniyle başlatılan icra takibine itirazın iptali istemiyle eldeki davanın açıldığı anlaşılmaktadır. Ancak davalının bu davayı açmakta hukuki yararı bulunmamaktadır. Zira itirazın iptali davasında ileri sürülebilecek hususlar daha önce açılan menfi tespit davasında da ileri sürülebilecektir. Bu nedenledir ki, mahkeme menfi tespit davasında tarafların iddia ve savunmalarını genel hükümlere göre inceleyerek, borcun varlığını ve miktarını araştırmak zorundadır. Hukuki yararın varlığı dava şartlarından olup, mahkemece de bu hususun resen dikkate alınması gerekmektedir....
Dava 20.09.2023 tarihinde açılmış olup, Türk Ticaret Kanunu’nda 7445 sayılı kanunla yapılan değişiklik kapsamında Kanunun 5/A maddesinin birinci fıkrasında yer alan “paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında” ibaresi “para olan alacak, tazminat, itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davalarında,” şeklinde değiştirilerek menfi tespit davaları da zorunlu arabuluculuk kapsamına alınmış, söz konusu bu düzenleme 01/09/2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu'nun 18/A/2. maddesi; "Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir....
İtirazın iptali davası genel hükümlerle görülen bir dava olması nedeniyle borçlu takibe itirazında bildirdiği itiraz sebepleriyle bağlı olmadan bütün savunma sebeplerini itirazın iptali davasında ileri sürülebilir. Bu nedenle itirazın iptali davası açıldıktan sonra takip konusu borçla ilgili olarak borçlunun menfi tespit davası açmasında hukuki bir yararı bulunmamaktadır. Zira menfi tespit davasında ileri sürebileceği borçla ilgili iddiasını itirazın iptali davasında da savunma sebebi yapabilir ve savunma ile ilgili tüm delillerini gösterebilir. (Yargıtay 19. H.D. 2009/9562 Esas - 2010/1953 Karar, 19....
Ödeme emrinin iptali istemine ilişkin olarak anılan maddeye dayalı olarak açılacak dava “menfi tespit” niteliğinde olup,”böyle bir borcu olmadığı” veya “kısmen ödendiği” veya “zamanaşımına uğradığı” iddiaları dışında başka bir itiraz nedeni ileri sürülemeyecektir. Kamu alacağına ilişkin olarak anılan madde kapsamında öngörülen menfi tespit davası dışında, yeni ve ayrı bir menfi tespit davası açılmasına anılan kanun hükümleri cevaz vermemektedir. Zira, tahsil edilmesi istenen alacak, kamu alacağı niteliğinde imtiyazlı olup sürüncemede kalması önlenerek, hızla tahsili sağlanmak istenmektedir. 6183 sayılı Kanunda, İcra ve İflas Kanununun 72. maddesine koşut bir hükme yer verilmemiş bulunması karşısında, Yasada öngörülen 15 günlük itiraz süresini geçiren kamu alacağı borçlusu, aynı konuda yeni bir menfi tespit, istirdat davası açamayacaktır (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 26.04.2006 gün ve 2006/21- 198 Esas, 249 Karar sayılı Kararı)....
