"İçtihat Metni"Mahkemesi : Asliye Hukuk Mahkemesi İnceleme konusu karar, Asliye Hukuk Mahkemesince verilmiş sözleşmeden kaynaklı cezai şartın iptali isteğine ilişkin olup, dosyanın Yargıtay 13. Hukuk Dairesine GÖNDERİLMESİNE, 19.03.2015 gününde oybirliğiyle karar verildi....
Öte yandan TTK 22 (eski 24). maddesi gereğince tacir sıfatını haiz borçlu, cezai şartın indirilmesini isteyemez ise de, kararlaştırılan ceza tutarı borçlunun iktisaden sarsılmasını, çöküntüye uğramasını mucip olacak ise indirim istenebileceği uygulamada kabul edilmektedir (Y. 6. HD' nin 2014/4090- 14109 Esas ve Karar sayılı ilamı). Dava konusu olayda ise, cezai şartın fahiş olup olmadığı, dolayısıyla indirilmesi gerekip gerekmediği mahkemece tartışılmamıştır. Bu durumda T.B.K. 182/son (B.K.161/son) maddesi gereğince cezai şarttan indirim yapılıp yapılmayacağının değerlendirilmesi gerekirken cezai şartın tümünün tahsiline karar verilmesi de isabetsiz olmakla, davalılar vekilinin cezai şarta ilişkin istinaf isteminin kabulüyle cezai şarta ilişkin hükmün l .bendinin HMK'nın 353(1 )a-6 maddesi gereği kaldınlmasma karar vermek gerekmiş ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur....
Sözleşmede kararlaştırılan cezai şart asıl borca bağlı olup asıl borcun sonra ermesi veya geçersizliği gibi durumlarda cezai şart da aynı şekilde son bulacak veya geçersiz hâle gelecektir. Bu bağımlılık, şekil şartı anlamında da geçerli olup temel olarak herhangi bir şekil şartına tabi olmayan cezai şart hükümleri, asıl sözleşme için öngörülen bir şekil şartı mevcutsa bu şekle uygun yapılmak zorundadır. Cezai Şartın Türleri Cezai şartın; Seçimlik cezai şart, İfaya ekli cezai şart, Fesih halinde istenebilecek cezai şart olarak üç başlık altında sınıflandırılması mümkündür. İfaya eklenen cezai şart; 6098 s. TBK. m. 179 f. II “Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılmışsa alacaklı, hakkından açıkça feragat etmiş veya ifayı çekincesiz olarak kabul etmiş olmadıkça, asıl borçla birlikte cezanın ifasını da isteyebilir” şeklinde düzenlenmiştir....
Mahkemece, 109 ada 175 parsel sayılı taşınmazdaki zemin kat 1 numaralı bağımsız bölümün tapu kaydının iptali ile davacı adına tesciline, 4.000.000.000 TL. satış bedelinin dava tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte, 4.000.000.000 TL cezai şartın davalı ...’ten tahsiline dair verilen ilk hüküm Dairemizce özetle “... Davalı ... ...’ın bütün, davalı ...’ın sair temyiz itirazlarının reddine, cezai şartın ifaya ekli cezai şart olduğu ifa olanağı kalmadığından, davacının sadece ./.. ifayla birlikte talep edebileceği cezai şartı müstakil olarak istemesinin mümkün olmadığı” gerekçesi ile bozulmuştur. Mahkemece, bozma ilamına uyularak 109 ada 175 parsel sayılı taşınmazdaki zemin kat 1 numaralı bağımsız bölümün tapu kaydının iptali ile davacı adına tesciline 4000.00 YTL satış bedelinin dava tarihinden yasal faizi ile davalı ...’ten tahsiline, cezai şarta ilişkin istemin reddine karar verilmiştir....
İlk derece mahkemesince; davanın kısmen kabulüne, davalı SGK'nın 23.11.2015 tarih 40815654/12001-18348460/5901972 sayılı yazıları ile 2012 yılı protokolünün 5.3.15 maddesi gereği 49.060,00 TL cezai şart ve bir kez yazılı uyarı işleminin kısmen iptali ile cezai şartın 43.045,00 TL olarak tespitine, davacının fazlaya ilişkin isteminin reddine karar verilmiştir. İlk derece mahkemesinin kararına karşı, davacı ve davalı vekili tarafından istinaf kanun yoluna başvurulmuştur....
Başka bir anlatımla işçi aleyhine olarak belirlenen cezai şartın, koşulları ve ceza miktarı bakımından işverenin sorumluluğunu aşması düşünülemez. İki taraflı cezai şartta işçi aleyhine bir eşitsizlik durumunda, cezai şart hükmü tümden geçersiz olmamakla birlikte, işçinin yükümlülüğü işverenin sorumlu olduğu miktarı ve halleri aşamaz. İşçiye verilen eğitim karşılığı belli bir süre çalışması koşuluna bağlı olarak kararlaştırılan cezai şart tek taraflı olarak değerlendirilemez. İşçiye verilen eğitim bedeli kadar cezai şartın karşılığı bulunmakla eğitim karşılığı cezai şart hükmü belirtilen ölçüler içinde geçerlidir. Gerek belirli gerekse belirsiz iş sözleşmelerinde, cezai şart içeren hükümler, karşılıklılık prensibinin bulunması halinde kural olarak geçerlidir. Ancak, sözleşmenin süresinden önce feshi koşuluna bağlı cezai şartın geçerli olabilmesi için, taraflar arasındaki iş sözleşmesinin belirli süreli olması zorunludur....
Mahkemece; davalı kurum işlemi ile davacı hakkında uygulanan cezai şartın 20.398 TL’sinin yerinde olduğu gerekçesiyle, davanın kısmen kabulüne, davalı kurum işlemi ile davacı hakkında uygulanan 14.897,75 TL cezai şartın haksız olduğunun tespiti ile bu kısma ilişkin cezai şartın iptaline, fazlaya ilişkin istemin reddine dair verilen hüküm, tarafların temyizi üzerine; Yargıtay ( Kapatılan) 13. Hukuk Dairesinin 03/12/2019 tarihli ve 2016/20540 E. 2019/12034 K. sayılı kararıyla bilirkişi raporlarının çelişkili olduğu gerekçesiyle bozulmuştur....
Yargıtay bozma ilamı doğrultusunda Mahkememizce yapılan değerlendirme sonucu, alınan bilirkişi raporuna da itibar edilerek davada talep edilen cezai şartın davalının ekonomik yönden yıkımına sebep olacak derecede fahiş olduğu belirlendiğinden, talep edilen 156.000,00 TL cezai şarttan takdiren %80 oranında indirim yapılarak, cezai şart alacağının kısmen kabulüne karar verilmiş, Sözleşme ile tayin edilen cezai şartın tahsilini isteme hakkına sahip olan davacının açtığı dava sonucunda, cezai şartın hakim tarafından fahiş görülerek tenkis edilmesi halinde tenkis edilen miktardan dolayı davacı yan aleyhine avukatlık ücreti ve yargılama giderine hükmedilemeceği, zira tutarı takdire bağlı olan cezai şartta hakimin takdir hakkını kullanıp kullanmayacağının davacı tarafından bilinmesi mümkün olmadığından, reddedilen kısım yönünden davalı yararına vekalet ücreti ve yargılama giderine hükmedilmemiştir....
Kanunu’nun 24/II maddesindeki nedenler dışında feshedilmesi halinde, işveren açısından ise aynı kanunun 25/II maddesindeki nedenler yanında 18. maddesindeki nedenler dışında feshedilmesi halinde cezai şart ödenmesi öngörülmüştür. Kurala göre işverenin cezai şart tazminatı ödemesi nedenleri geçerli nedenler de içerisine alınarak sınırlandırılmış ve işveren lehine, işçi aleyhine fesih nedenleri yönünde bir düzenleme getirilmiştir. Cezai şartın işveren lehine ve işçi aleyhine olması nedeni ile geçersiz olduğu kabul edilmelidir. Nitekim aynı gerekçe ile ... 3. ... Mahkemesi tarafından cezai şartın davacı işçi açısından geçersizliğine ve davacının borçlu olmadığına dair verilen 16.02.2012 gün ve 2011/659 Esas, 2012/59 Karar Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 2012/6347-27583 sayılı ilamı ile onanmış ve kesinleşmiştir....
Kanunu’nun 24/II maddesindeki nedenler dışında feshedilmesi halinde, işveren açısından ise aynı kanunun 25/II maddesindeki nedenler yanında 18. maddesindeki nedenler dışında feshedilmesi halinde cezai şart ödenmesi öngörülmüştür. Kurala göre işverenin cezai şart tazminatı ödemesi nedenleri geçerli nedenler de içerisine alınarak sınırlandırılmış ve işveren lehine, işçi aleyhine fesih nedenleri yönünde bir düzenleme getirilmiştir. Cezai şartın işveren lehine ve işçi aleyhine olması nedeni ile geçersiz olduğu kabul edilmelidir. Nitekim aynı gerekçe ile ... 3. ... Mahkemesi tarafından cezai şartın davacı işçi açısından geçersizliğine ve davacının borçlu olmadığına dair verilen 16.02.2012 gün ve 2011/659 Esas, 2012/59 Karar Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 2012/6347-27583 sayılı ilamı ile onanmış ve kesinleşmiştir....
