nun 77-82.maddelerinde) göre sebepsiz zenginleşme, bir kimsenin mal varlığının geçerli (haklı) bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin mal varlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir. Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için borçlunun mal varlığında bir başkasının aleyhine olarak bir zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır. 22.02.1991 gün, 1990/1 E.- 1991/1 K.sayılı YİBK'nda da vurgulandığı gibi; iade borcunun kapsamını belirlemede öncelikle fakirleşme ve zenginleşme zamanının tespit edilmesi gerekir. ....... Uyuşmazlık konusu olayda olduğu gibi; dava tarihinden önce yapılan imalatlar nedeniyle sebepsiz zenginleşme borçlusunun (davalının) bu imalatın yapıldığı tarihte ekonomik açıdan zenginleştiği, yapanın ise o anda fakirleştiği kabul edilemez....
Sebepsiz zenginleşmeden kaynaklı davalarda zamanaşımının düzenlendiği 82. Madde ise; MADDE 82- Sebepsiz zenginleşmeden doğan istem hakkı, hak sahibinin geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde zenginleşmenin gerçekleştiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar." hükümlerini havidir. Görüleceği üzere, sebepsiz zenginleşmeden söz edilebilmesi için bir taraf zenginleşirken diğerinin fakirleşmesi, zenginleşme ile fakirleşme arasında uygun nedensellik (illiyet) bağının bulunması ve zenginleşmenin hukuken geçerli bir nedene dayalı olmaması gerekmektedir. Sebepsiz zenginleşme halinde zenginleşen ve fakirleşen arasında kanun gereği bir borç ilişkisi doğmakta olup, bu borcun konusu malvarlığında meydana gelen fazlalığın geri verilmesidir. Davacı yan davalı tarafa yaptığı 24/01/2018 tarihinde 1.475 USD, 05/02/2018 tarihinde ise 11.710 USD ödemeyi sebepsiz zenginleşme hükümleri dahilinde geriye istemektedir....
Mahkemece; uyuşmazlığın sebepsiz zenginleşme hükümlerinden kaynaklandığı nitelendirmesi yapılmış ve tüm dosya kapsamı itibariyle, davalı tarafça satışı gerçekleştirilen taşınmazların satış bedelinin tarafların murisi babalarına ödenmiş olduğunun ve davalının bu satış sebebi ile herhangi bir satış bedeli almadığının tespit edildiği gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir. ./.. Bir davada ileri sürülen maddi olayların hukuki nitelendirmesini yapmak ve uygulanacak yasa maddelerini tayin etmek doğrudan hakimin görevidir. Somut olayda davacı taraf, davalı ile aralarındaki vekalet ilişkisine dayalı alacak isteminde bulunmaktadır. Bu durumda, taraflar arasındaki uyuşmazlığın vekalet ilişkisinden (akdinden) kaynaklandığı gözetilerek, bu hukuki nitelemeye göre değerlendirme yapılması gerekirken, sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayalı olarak yazılı şekilde hüküm tesisi doğru olmayıp, bozmayı gerektirmiştir....
"İçtihat Metni" MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi Taraflar arasındaki alacak davası hakkında Asliye Hukuk Mahkemesi ve Asliye Ticaret Mahkemelerince ayrı ayrı görevsizlik kararı verilmesi nedeni ile yargı yerinin belirlenmesi için gönderilen dosya içindeki tüm belgeler incelendi, gereği düşünüldü: - K A R A R - Dava, sebepsiz zenginleşme hukuki nedenine dayalı alacak istemine ilişkindir. Asliye Hukuk Mahkemesince, TTK.nin 4. ve 5. maddeleri gereğince davanın ticari dava olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiştir. Asliye Ticaret Mahkemesi ise, davanın sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayalı alacak davası niteliğinde olduğu, taraflar tacir olmadığı gibi, aralarında hiçbir ticari ilişki bulunmadığı gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiştir....
Mahkemece; sebepsiz zenginleşmeye dayalı istirdat davasının, genel hükümlere göre zenginleşen kişiye karşı açılması gerektiği, zenginleşen kişinin ise davacı borçlunun icra takip dosyasına yaptığı bu ödeme ile dosya borcundan kurtulan asıl borçlu olduğu ve davalı alacaklıya karşı husumet yöneltilemeyeği gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir. Dava; sebepsiz zenginleşme hukuki nedenine dayalı alacak istemine ilişkindir. Sebepsiz zenginleşmeden sözedilebilmesi için; bir taraf zenginleşirken diğerinin fakirleşmesi, zenginleşme ve fakirleşme arasında uygun nedensellik bağının bulunması ve zenginleşmenin hukuken geçerli bir nedene dayalı olmaması gerekir. Borçlar Kanunu'nun konuya ilişkin 61 ve ardından gelen maddelerindeki düzenlemelere göre, sebepsiz zenginleşme; geçerli olmayan veya tahakkuk etmemiş yahut varlığı sona ermiş bir nedene ya da borçlu olunmayan şeyin hataen verilmesine dayalı olarak gerçekleşebilir....
Sebepsiz zenginleşme hükümleri gereğince sebepsiz zenginleşmediğini ispat yükümlülüğü keşidecide olup, keşideci sebepsiz zenginleşmediğini kanıtlamalıdır. Somut olayda davalı keşidecinin sebepsiz zenginleşmediğini ispatlaması gerekmekte olup, mahkemece ispat külfetinde yanılgıya düşülerek davacı tarafın bilirkişi ücretini yatırmaması nedeniyle davanın reddine karar verilmesi doğru olmamış, bozmayı gerektirmiştir."...
Sebepsiz zenginleşme hükümleri gereğince sebepsiz zenginleşmediğini ispat yükümlülüğü keşidecide olup, keşideci sebepsiz zenginleşmediğini kanıtlamalıdır. Somut olayda davalı keşidecinin sebepsiz zenginleşmediğini ispatlaması gerekmekte olup, mahkemece ispat külfetinde yanılgıya düşülerek davacı tarafın bilirkişi ücretini yatırmaması nedeniyle davanın reddine karar verilmesi doğru olmamış, bozmayı gerektirmiştir."...
Davacı dava dilekçesinde sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayalı olarak dava açtığını bildirmiş ise de, dava konusu çekte davacı lehdar konumunda olup davalı ise keşidecidir, dolayısıyla davacı ancak temel ilişkiye dayalı olarak alacak talebinde bulunabilir. Hukuki nitelendirme hakime aittir. Davacı, temel ilişkiye dayalı alacağını her türlü delille ispatlayabilir. Mahkemece, davacının yasal sürede bildirmiş olduğu delilleri toplanıp değerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir.'' şeklindeki tespitlere yer verilmiştir....
Davacı, sebepsiz zenginleşme nedenine dayalı olarak iş bu davayı açmıştır. Bono ciro edilmedikçe bono lehdarı hamil olarak kalmaya devam edeceğinden lehdar/hamil olan davacının keşideci ile arasında temel ilişki bulunsa dahi sebepsiz zenginleşme davası açabileceğinin kabulü gerekir. Yargıtay 11. HD.'nin kararları da bu yöndedir(Örn. Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 25/12/2020 tarih ve 2019/459 Esas- 2020/6034 Karar sayılı kararı)....
Davacı, sebepsiz zenginleşme nedenine dayalı olarak iş bu davayı açmıştır. Bono ciro edilmedikçe bono lehdarı hamil olarak kalmaya devam edeceğinden lehdar/hamil olan davacının keşideci ile arasında temel ilişki bulunsa dahi sebepsiz zenginleşme davası açabileceğinin kabulü gerekir. Yargıtay 11. HD.'nin kararları da bu yöndedir(Örn. Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 25/12/2020 tarih ve 2019/459 Esas- 2020/6034 Karar sayılı kararı). Bononun vadesinin 15/12/2015 olduğu ve 15/12/2018 tarihinde zamanaşımına uğradığı, bu tarihten itibaren TTK 732/4 maddesinde yasal 1 yıllık hak düşürücü süre içerisinde ......
