Lehine irtifak kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiç bir yarar kalmamışsa, yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebilir. Yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının, bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir (TMK m.785). Genel yola bağlantısı bulunmayan taşınmazlar için, yol ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulan geçit hakkı, bu ihtiyacın sona ermesi ile birlikte ya da yüküne oranla çok az yarar sağladığı kanıtlandığı takdirde hukuksal temelini de kaybedeceğinden, böyle bir durumda yükümlü taşınmazın maliki de bedel karşılığında taşınmazı üzerinde kurulan geçit hakkının kaldırılmasını isteyebilir. Geçit hakkının kaldırılması davalarında, davacı tarafından geçit ihtiyacının sona erdiğinin veya kaldırılması istenen geçitin davalının taşınmazına yüküne oranla çok az yarar sağladığının kanıtlanması gerekir....
Hukuk Dairesi Taraflar arasındaki taşınmazın tapu kaydındaki irtifak hakkının terkini davasından dolayı yapılan yargılama sonunda: Davanın kabulüne ilişkin ilk derece mahkemesinin kararına karşı davalı idare vekilinin istinaf başvurusu üzerine ...Bölge Adliye Mahkemesinin 5. Hukuk Dairesinin istinaf isteminin kabulü ile HMK'nun 353/1-b-2 maddesi uyarınca esas hakkında yeniden karar verilmesine dair yukarıda gün ve sayıları yazılı kararının Yargıtay'ca incelenmesi davacı vekilince verilen dilekçe ile istenilmiş olmakla, dosyadaki belgeler okunup uyuşmazlık anlaşıldıktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü: - K A R A R - Dava, taşınmazın tapu kaydındaki irtifak hakkının terkini istemine ilişkindir. İlk derece mahkemesince, tapu kaydına konulan irtifak hakkının terkinine karar verilmesine ilişkin olarak verilen karara karşı, davalı idare vekili tarafından yapılan istinaf başvurusunun Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 5....
hakkının terkini halinde de terkin tarihinde irtifak bedelinin ne kadar olduğunun tespit edilmesi ve bedelinin irtifak hakkı sahibine ödenmesi kaydı ile terkininin mümkün olabildiğini belirterek; davanın öncelikle zamanaşımı nedeniyle, bu kabul edilmez ise İrtifak hakkı bedeli mukabilinde kaldırılacağından bedelsiz terkini talebinin reddine karar verilmesini savunmuştur....
hakkının terkinini talep etmiştir....
"İçtihat Metni" MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi Davacı vekili tarafından, davalı aleyhine 28.09.2004 gününde verilen dilekçe ile irtifak hakkının terkini ve tescili istenmesi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın kabulüne dair verilen 17.06.2008 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü: K A R A R Davada, 09.03.1998 tarihli görev verilmesine ilişkin İmtiyaz Sözleşmesi hükümlerine dayanılarak, davalı yararına tesis edilen intifa ve irtifak hakkı kayıtlarının kaldırılması istenmiş, mahkemece istek kabul edilmiş, hükmü davacı idare temyiz etmiştir. Dava, 1049 ve 1053 parsellerin tapu kayıtlarında davalı lehine yazılı bulunan irtifak hakkı şerhlerinin terkini ve Hazine adına yazılması isteminden ibarettir....
Taşınmaz mülkiyeti kullanımına komşuluk ilkeleri gereği getirilen geçit hakkı sahibi, irtifak hakkı sahibi bu hakkını yüklü taşınmaz malikine en az zarar verecek şekilde kullanmak, yüklü taşınmaz maliki bu kullanıma katlanmak zorundadır (TMK m. 786). Ancak, tarafların bu haklarını kullanırken ve yü-kümlülüklerini yerine getirirken diğer tarafın koşullarının ağırlaşmasına se-bebiyet vermemeleri, değişen koşullara göre, hakkın terkini ya da değiş-tirilmesi olanaklarından yararlanmaları gerekir. Bu kapsamda Türk Medeni Kanunu'nda sadece yüklü taşınmaz malikine tanınan irtifak hakkının ilişkin olduğu yerin değiştirilmesi için genel bir hüküm olarak 791. maddede dü-zenleme getirilmiştir....
(TMK m.783) Yüklü ve yararlanan taşınmazlara aynı kimse malik olursa bu kişide irtifak hakkını terkin ettirebilir. Terkin edilmedikce irtifak, ayni hak olarak varlığını sürdürür. (TMK m.784) Yararlanan taşınmaz malikinin tesis edilen zorunlu geçit hakkından vazgeçmesi de bu hakkı sona erdiren nedenlerden biridir. Yararlanan ve yükümlü taşınmazların birinin veya her ikisinin kamulaştırılmasıyla birlikte geçit hakkı ortadan kalkar. Lehine irtifak kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiçbir yarar kalmamışsa yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebilir. Yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkını bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenilebilir....
Türk Medeni Kanununun 785. maddesinde belirtilen (lehine irtifak hakkı kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiç bir yarar kalmamışsa, yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebileceği gibi yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir.)hükmü gözetildiğinde irtifak hakkının tescili 20.11.1969 tarihli 121157 yevmiye nolu işlemle yapılmış olup, “ilgili amme müessesesine devri şartıyla okuldan başka bir inşaat yapılmamak üzere İstanbul Belediyesi lehine irtifak hakkı” olarak kurulduğu, Belediyeye ilk öğretim tesisleri inşaatı yapmak şartıyla üst hakkı tanınmasına rağmen, 1969 yılından beri irtifak hakkının tesis edildiği amacın gereği olarak çalışma yapılmış olmaması nedeniyle irtifaktan beklenen yararın kalmadığı, mülkiyet hakkını kısıtlandığı ve irtifakın tesisi anında malike bedel ödenmiş olduğu da kanıtlanmamış olduğundan terkin nedeniyle ödenmesi gereken bir bedel de bulunmadığından TMK 785 maddesi...
Ne varki; Yukarıda açıklanan haller dışında, Türk Medeni Kanununun 785. maddesi hükmü gereğince, lehine irtifak hakkı kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiç bir yarar kalmamışsa, yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebileceği gibi yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir. Bir başka anlatımla irtifak hakkı, zamanın akışı içinde hak sahibi için kesin ve sürekli bir biçimde faydasını yitirmiş ve böylece hakkın kuruluş amacı da ortadan kalkmış ise terkini istenebilir. Güdülen amaç, yüklü taşınmazın gereği gibi kullanılmasını ya da işletilmesini engelleyen, kısmen ya da tamamen gereksiz ve faydasız hale gelen irtifak hakkının ortadan kaldırılmasını sağlamaktır. Öte yandan, yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir....
Türk Medeni Kanununun 726.maddesinde yapılan tanımlamaya göre üst hakkı; bir üst irtifakına dayalı olarak başkasına ait bir arazinin altında veya üstünde sürekli kalmak üzere inşa edilen yapıların mülkiyetinin irtifak hakkı sahibine ait olmasını ifade eder. Bu şekilde yasa koyucu zeminin mülkiyeti malike ait iken, üst hakkına konu yapıların mülkiyetini hak sahibine bırakmıştır. Türk Medeni Kanununun 780.maddesine göre irtifak hakkının kurulması için, tapu kütüğüne tescil şarttır. Aynı yasanın 781.maddesi uyarınca da irtifak hakkı, bir sözleşmeyle kurulur. Üst hakkı irtifakı sözleşmeyle kurulduğundan, taraflar sözleşmede kararlaştırılan hükümlerle bağlıdır. Her ne kadar Türk Medeni Kanununun 783.maddesinde irtifak hakkının, tescilin terkini veya yüklü ya da yararlanan taşınmazın yok olmasıyla sona ereceği belirtilmiş ise de, uygulamada ve doktrinde üst hakkı sözleşmesine aykırı davranışların da üst hakkı irtifakının terkini sebebi olacağı kabul edilmektedir....
