Geçerli bir sebebe dayanmaksızın bir kişinin mal varlığından diğerinin mal varlığına kayan değerlerin eksiksiz iadesi, denkleştirici ... düşüncesine dayanır. Denkleştirici ... ilkesi ise, haklı bir sebep olmaksızın başkasının mal varlığından istifade ederek kendi mal varlığını artıran kişinin elde ettiği bu kazanımı geri vermek zorunda olduğunu ve eski hale getirmede mal varlığında artış olan tarafın yükümlülüğünün bulunduğunu ifade eder. Ülkemizde yaşanan ve uzun yıllar boyu yüksek oranlarda seyreden enflasyon nedeni ile belli bir miktar paranın verildiği tarihteki alım gücü ile aynı miktar paranın aradan geçen zamana bağlı olarak iade günündeki alım gücünün farklı ve çok daha az olduğu bir gerçektir. Hukuken geçersiz sözleşmeler tasfiye edilirken, denkleştirici ... kuralı gözardı edilmemelidir. Davacının harici satış nedeniyle davalı yana bedel ödediğinin kanıtlanması halinde harici satış bedelinin denkleştirici ... ilkesine göre tazmini gerekir....
ın, davalıların murisleri ile yaptığı düzenleme şeklinde satış vaadi sözleşmesi ile tapulu taşınmazdaki hisselerini satmayı vaat ettiklerini, taşınmazın izaleyi şuyu yolu ile 3. şahsa satıldığını, davacıların satış dosyasında payına düşen paranın kendilerine ödenmesi gerektiğini ileri sürerek 124.416 TL'nin faizi ile davalılardan tahsilini istemişlerdir. Davalılar davanın reddini dilemişlerdir. Mahkemece, denkleştirici adalet kuralına göre ödenen paranın güncel alım değeri 5221.72 TL'nin tahsiline karar verilmiş, hüküm taraflarca temyiz edilmiştir. 1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle yasaya uygun gerektirici nedenlere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre davalıların temyiz itirazlarının reddi gerekir. 2-Davacılar, ... noterliğinde düzenlenen 23.1970 tarihli resen gayrimenkul satış vaadi sözleşmesine dayanarak alacak talebinde bulunmuşlardır....
Dava konusu somut olayda, tarafların miras bırakanları arasında yapılan satış senedi başlıklı noter onaylı 12/11/1979 tarihli belge ile davacıların murisi Gönan Ada'nın davalıların murisi Ahmet Aslan'dan dava konusu taşınmazı eski 575.000 TL bedel karşılığı aldığı ve bedelin tamamını ödediği konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmamaktadır. Uyuşmazlık güncel bedelin ne olduğu konusunda toplanmaktadır. Davacıların satış nedeniyle davalı yana bedel ödediğinin kanıtlanması halinde harici satış bedelinin denkleştirici adalet ilkesine göre tazmini gerekir....
Eldeki dava, 6.2.2009 tarihinden önce açıldığından davacının ödediği bedeli denkleştirici adalet ilkesine göre isteyebilir. Öyle olunca, mahkemece, davacının ... olduğu bedellerin ödeme tarihlerinden eldeki bu dava tarihine kadar ulaştığı değeri denkleştirici adalet ilkesi gözetilerek, Türkiye İstatistik Kurumundan Tefe-Tüfe oranları, ... Bankasından mevduat faiz oranları, döviz kurları, Maliye Bakanlığından işçi ve memur ücretlerindeki artış oranları, Kuyumcular Odasından altın fiyatları vb.artışlar araştırılıp sorularak bilirkişiden rapor alınıp taleple bağlı kalınarak karar verilmelidir. Mahkemece değinilen bu hususlar gözardı edilerek yazılı şekilde hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir....
Uyuşmazlık, satış sözleşmesinde belirtilen 12 nolu daireyi davacı ile birlikte satın alan davacının o tarihteki eşi...'ın, davalıya verdiği 01.11.2011 tarihli ibraname ve fesihname başlıklı belge sonucunda ve bu ibranameye dayanılarak davacının, davalıdan ödenen satış bedelini talep edip edemeyeceği ve talep edilebilecek bedelin miktarı üzerinde toplanmaktadır. Alıcılar davacı ... ve o tarihteki eşi ... ile satıcı davalı ... arasında 29.02.2000 tarihinde imzalanan adi yazılı satış sözleşmesinde, davacı ... ve dava dışı...'ın daireyi birlikte satın aldıkları, hissenin yazılı bulunmaması nedeniyle hissenin 1/2 olacağı ve bu şekilde kabul edilmesi gerekeceği, davalı ile dava dışı... arasında tanzim edilen 01.11.2011 tarihli ibraname ve fesihname adlı belgenin, yalnız taraflar açısından hüküm ifade edeceği açıktır. Bu durumda; davalının, kendisine ödenen tüm satış bedelini dava dışı...'...
Hukuken geçersiz sözleşmeler tasfiye edilirken, denkleştirici adalet kuralı göz ardı edilmemelidir. Davacının harici satış nedeniyle davalı yana bedel ödediğinin kanıtlanması halinde harici satış bedelinin denkleştirici adalet ilkesine göre tazmini gerekir. 3....
Bu durumda mahkemece, dava tarihi itibari ile dava konusu taşınmazın rayiç bedeli ve denkleştirici adalet ilkesine göre ne miktarda talepte bulunabileceği belirlenerek rayiç değer miktarı, denkleştirici adalet ilkesine göre belirlenecek miktardan az ise rayiç değere göre, denkleştirici adalet ilkesine göre belirlenecek miktardan fazla ise davalının kazanılmış hakkıda gözetilerek denkleştirici adalet ilkesine göre belirlenecek miktara karar verilmesi gerekirlidir....
Başka bir deyişle, denkleştirici adalet kuralı gereğince iadeye karar verilirken, satış bedeli olarak verilen paranın alım gücünün, ifanın imkansız hale geldiği tarihteki alım gücüne uyarlanması zorunluluğu bulunmaktadır. Mahkemece sözleşme uyarınca ödenen ve iadesi gereken bedelin denkleştirici adalet ilkesi uyarınca dava tarihi itibariyle ulaştığı güncel değerine yönelik alınan bilirkişi raporunda yukarıda açıklandığı şekilde bir hesaplama yapılmadığı gibi, yazılı gerekçe ile değer belirlenmesi de doğru olmamıştır....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi Davacılar vekili tarafından, davalılar aleyhine 10/12/1997 gününde verilen dilekçe ile satış vaadi sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescil talebi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın kısmen kabulüne dair verilen 25/11/2015 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davalılar ... ... mirasçıları vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü: _ K A R A R _ Asıl ve birleştirilen dava, gayrimenkul satış vaadi sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir. Asıl davada davacı ... vekili, müvekkili ile bir kısım davalılar murisi ... arasında ... Noterliğinde 23.09.1977 tarihli ve 11770 yevmiye sayılı düzenleme şeklinde gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi yapıldığını, bu sözleşme ile davalıların murisi ...'ın kendi murisi ...'...
Taraflarca imzalanan 01/04/1998 tarihli ve “Tarla Satış Senedi” başlıklı satım sözleşmesine konu taşınmazın davalının murisi adına tapuda kayıtlı olduğu ve davalı ile diğer mirasçılar arasında görülen ortaklığın giderilmesi davası sonucunda davacının oğluna ihale ile satıldığı yönünde bir uyuşmazlık bulunmamaktadır. Tapulu taşınmazın satışına ilişkin sözleşme; TMK'nın 706, BK'nın 213 (TBK'nın 237), Tapu Kanunu'nun 26 ve Noterlik Kanunu'nun 60 ve 89 uncu maddeleri uyarınca resmi şekilde yapılmadığı için geçersizdir. Bu nedenle, taraflar verdiklerini sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre geri isteyebilirler. Geçerli bir sebebe dayanmaksızın, bir kişinin mal varlığından diğerinin mal varlığına kayan değerin eksiksiz iadesi, denkleştirici adalet düşüncesine dayanır....
