Sebepsiz zenginleşme, bir kimsenin mal varlığının haklı (geçerli) bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin mal varlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir. Sebepsiz zenginleşmenin borç doğurmasının sebebi zarar değil, alacaklının (davacının) mal varlığında meydana gelen eksilmedir. Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için borçlunun mal varlığında bir başkasının aleyhine olarak bir zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır. Dosyadaki belgelerden davaya konu taşınmazın tarla niteliği ile tapu siciline kayıtlı olduğu, kat irtifakı ve kat mülkiyetinin kurulu olmadığı , yapılan keşifte de davalının dairesinde kalorifer tesisatının ve peteklerin bulunmadığı , davalının yakıt borcu dışında ortak gider borcunun bulunmadığı anlaşılmaktadır ....
İcra Müdürlüğü'nün 2011/2515 Esas sayılı dosyası ile 50.000,00 TL bedelli çeke dayalı kambiyo senetlerine özgü takip başlatıldığını, müvekkili şirketin de müvekkilinin de davacı ile hiçbir ticari ilişkisinin bulunmadığını, davacının avukatlık mesleğini icra ettiğini, avukatların ticari faaliyet yapma yasağı bulunduğunu, müvekkili ve müvekkili şirket ile davacının ticari faaliyetinin bulunmadığını bildirerek davanın reddini istemiştir. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARININ ÖZETİ Mahkemece, sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayalı talep yönünden ispat külfetinin keşideci olan davalı üzerinde olduğu, davalının ödeme iddiasında bulunmadığı gibi sebepsiz zenginleşmediğini de kanıtlayamadığı anlaşılmakla davalı ... hakkındaki davanın kabulüne, çekin lehtarının davalı ....Şti yönünden ise sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre talepte bulunulamayacağı belirtilerek davanın reddine karar verilmiştir....
Mahkemece toplanan delillere göre, keşidecisi davalı, lehdarı davacı olan dava konusu çekin davacı tarafından süresinde bankaya ibraz edilmemiş olduğu, davacının sebepsiz zenginleşme nedenine dayalı olarak bu davayı açmış olduğu, davaya konu çekten anlaşılacağı üzere taraflar arasında temel ilişki bulunduğu, davacının sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayalı dava açamayacağı, davasını bu hukuki sebebe dayandırıp devam ettirmesinde hukuki yararının bulunmadığı, davacının gelinen safahatta davasını ıslah da etmediği gerekçesiyle davanın usulden reddine, davalının kötüniyet tazminatı talebinin reddine karar verilmiş, hüküm taraf vekillerince temyiz edilmiştir. Dava, süresinde ibraz edilmemiş çeke dayalı olarak başlatılan ilamsız icra takibine vaki itirazın iptali istemine ilişkindir. Süresinde ibraz edilmemiş çek yazılı delil başlangıcı niteliğindedir....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi DAVA TÜRÜ : Sebepsiz zenginleşme Taraflar arasındaki uyuşmazlık, sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak isteğine ilişkin bulunduğuna göre, ... Başkanlar Kurulunun 27.12.2013 tarih 38 sayılı Kararı ile hazırlanıp, ... Büyük Genel Kurulu'nun 24.01.2014 tarih 1 nolu Kararı ile kabul edilen ve 29.01.2014 tarih 28897 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Hukuk Dairelerine ilişkin iş bölümü uyarınca, hükme yöneltilen temyiz itirazlarının incelenmesi ... (3.) Hukuk Dairesi'nin görevi cümlesinden bulunmakla, gereği için dosyanın anılan Daire Başkanlığı'na GÖNDERİLMESİNE, 05.11.2014 tarihinde oybirliğiyle karar verildi....
DELİLLERİN TARTIŞILMASI VE GEREKÇE: Dairemizce HMK'nın 355. maddesi kapsamında istinaf dilekçesinde belirtilen hususlarla sınırlı olmak üzere ve kamu düzenine ilişkin hususlar resen dikkate alınarak yapılan inceleme neticesinde; Dava; sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayalı alacak istemine ilişkindir. Taraflar arasında düzenlenen adi yazılı araç satış sözleşmesinin geçersiz olduğundan bahisle ödenen bedelin sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre iadesi için açılan iş bu davada, sebepsiz zenginleşmeden kaynaklı para borcunun Türk Borçlar Kanunun 89. Maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceği, sebepsiz zenginleşmeye dayalı davalarda 6100 Sayılı HMK'nın 6. maddesi uyarınca davanın açıldığı tarihteki davalının yerleşim yeri mahkemesinin yetkili olduğu, davanın açıldığı tarihte davalının yerleşim yerinin de Bursa olduğu anlaşılmakla, davaya bakmakla yetkili mahkeme Bursa Mahkemeleri'dir....
DELİLLERİN TARTIŞILMASI VE GEREKÇE: Dairemizce HMK'nın 355. maddesi kapsamında istinaf dilekçesinde belirtilen hususlarla sınırlı olmak üzere ve kamu düzenine ilişkin hususlar resen dikkate alınarak yapılan inceleme neticesinde; Dava; sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayalı alacak istemine ilişkindir. Taraflar arasında düzenlenen adi yazılı araç satış sözleşmesinin geçersiz olduğundan bahisle ödenen bedelin sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre iadesi için açılan iş bu davada, sebepsiz zenginleşmeden kaynaklı para borcunun Türk Borçlar Kanunun 89. Maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceği, sebepsiz zenginleşmeye dayalı davalarda 6100 Sayılı HMK'nın 6. maddesi uyarınca davanın açıldığı tarihteki davalının yerleşim yeri mahkemesinin yetkili olduğu, davanın açıldığı tarihte davalının yerleşim yerinin de Bursa olduğu anlaşılmakla, davaya bakmakla yetkili mahkeme Bursa Mahkemeleri'dir....
Uyuşmazlık, sosyal yardım ödemelerinden eksik gelir ve damga vergisi kesilmesi nedeniyle davalıya yapılan fazla ödemenin tahsiline ilişkin sebepsiz zenginleşme davası niteliğindedir. Sebepsiz zenginleşme, TBK 72-82.maddeleri gereğince, bir kimsenin malvarlığının geçerli (haklı) bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin malvarlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir. Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için borçlunun malvarlığından bir başkasının aleyhine olarak zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır. Haklı bir sebep olmaksızın başkası zararına mal edinen kimse onu iade ile yükümlüdür. Sebepsiz zenginleşme kurumunun varlık sebebinde haksız değer kaymalarının önlenmesi amaçlanmıştır. Somut uyuşmazlıkta, davalıya yersiz ödeme yapıldığı sabittir....
Zararın varlığının kabulü için, hamile ait ve tahsili mümkün olan bir alacak hakkının düşmesi veya zamanaşımına uğraması sonucu borçlu nezdinde oluşan zenginleşmenin, bundan başka bir sebebinin bulunmaması, yani sebepsiz olması yeterlidir (Bozgeyik, H.: Kambiyo Senetlerinde Sebepsiz Zenginleşme, Cilt: VII, Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Haziran 2003, s. 589 vd.). Davacı tarafça sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayanarak keşideci hakkında alacak talebinde bulunması durumunda ispat külfeti keşidecinin olup keşideci sebepsiz zenginleşmediğini kanıtlamakla yükümlüdür. Davalı keşideci keşide ettiği çekin ödendiğini veya bedelsiz olarak düzenlendiğini usule uygun delillerle kanıtlamalıdır (Yargıtay 19. HD'nin 2014/7009 E., 2014/10412 K.,2015/9503 E.-2016/1489 K. sayılı kararları)....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ DAVA TÜRÜ : ALACAK Dava, her ne kadar başta kadastro öncesi nedene dayalı tapu iptali ve tescil istemiyle açılmış ise de, sonrasında ıslahla sebepsiz zenginleşme hukuksal nedenine dayalı alacak davasına dönüştürülmüş olup, Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu'nun 20/01/2017 tarih, 2017/1 sayılı kararı ile kabul edilen Hukuk Dairelerine ilişkin iş bölümü uyarınca temyiz incelemesi Yargıtay 3. Hukuk Dairesine ait bulunmaktadır. Belirtilen nedenle dosyanın anılan Daire Başkanlığına GÖNDERİLMESİNE, 20.02.2017 gününde oybirliğiyle karar verildi....
Mahkemece verilen ilk kararda; davalı ...’in keşideci olduğu ve bu nedenle davalılara sebepsiz zenginleşme davası açılabileceği, fakat davalı hakkında kambiyo hukukuna dayalı mevcut bir icra takibi olması nedeniyle sebepsiz zenginleşme davası açılması şartlarının oluşmadığı gerekçesiyle dava reddedilmiştir. Mahkemece uyulan Dairemizin bozma ilamında ise, davacının icra dosyasındaki takip hakkının düşüp düşmediği belirlenerek ...’nın 644. maddesindeki koşulların oluşup oluşmadığının değerlendirilmesi ve sonucuna göre karar verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Mahkemece, temyize konu işbu kararda davanın sebepsiz zenginleşme zamanaşımının dolduğu gerekçesiyle reddine karar verilmiş ise de, davalı tarafından ileri sürülen zamanaşımı def’i ilk kararda reddedilip esastan karar verilmiş ve bu ret kararı davalı ... tarafından temyiz edilmemiş ve bu husus davacı lehine usuli kazanılmış hak oluşturmuştur....
