Başka bir anlatımla işçi aleyhine olarak belirlenen cezai şartın, koşulları ve ceza miktarı bakımından işverenin sorumluluğunu aşması düşünülemez. İki taraflı cezai şartta işçi aleyhine bir eşitsizlik durumunda, cezai şart hükmü tümden geçersiz olmamakla birlikte, işçinin yükümlülüğü işverenin sorumlu olduğu miktarı ve halleri aşamaz. İşçiye verilen eğitim karşılığı belli bir süre çalışması koşuluna bağlı olarak kararlaştırılan cezai şart tek taraflı olarak değerlendirilemez. İşçiye verilen eğitim bedeli kadar cezai şartın karşılığı bulunmakla eğitim karşılığı cezai şart hükmü belirtilen ölçüler içinde geçerlidir. Gerek belirli gerekse belirsiz iş sözleşmelerinde, cezai şart içeren hükümler, karşılıklılık prensibinin bulunması halinde kural olarak geçerlidir. Ancak, sözleşmenin süresinden önce feshi koşuluna bağlı cezai şartın geçerli olabilmesi için, taraflar arasındaki iş sözleşmesinin belirli süreli olması zorunludur....
Şti.; davalı şirketten taraflar arasındaki “kaynak suyun satış ve pazarlanma sözleşmesinin” 8. maddesinde öngörülen 1.000.000 Euro cezai şartın tahsilini istemiştir. Sözleşmenin 8. maddesinde, “İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Karşıyaka Belediyesi arasında akdedilen sözleşmeden doğacak ihtilaflar nedeniyle sözleşmenin yürütülmesi imkansız hale gelirse 1.000,000 Euro cezai şart pazarlamacıya(Çamlıköy..Ltd.Şti.) ödenecektir” hükmü mevcuttur. Tarafların kararlaştırdığı cezai şart TBK'nın 179. maddesinde ifadesini bulan “seçimlik ceza” mahiyetindedir. Seçimlik ceza da alacaklı sözleşmenin ifasını veya cezayı isteme hakkına sahiptir. Somut olayda, ceza maddesinde belirtildiği gibi sözleşmenin ifası –belirtilen ihtilaf nedeniyle- imkansız hale geldiğine göre, davacının cezai şart talebinin kabulü gerekir....
İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI: Mahkemece, benimsenen kök ve ek bilirkişi raporu doğrultusunda, sözleşmenin 5/b maddesinde aylık olarak kararlaştırılan alım taahhüdüne, davalının 2103 yılı haziran, temmuz, ağustos aylarında hiç uymamasına ve sözleşmenin aynı hükmü gereğince de davacının eksik mal alımında fatura düzenleme hak ve yükümlülüğünde olmasına rağmen fatura düzenlemeyerek devam eden aylarda da ihtirazi kayıt ileri sürmeksizin mal satışına devam ettiği böylece cezai şart talep edilmeyeceği yönünde davalı tarafta haklı bir güven oluştuğu, sözleşmenin 6/f maddesinin uygulanamayacağı, TBK 131/2 maddesi koşullarının da bulunmadığı, sözleşmedeki cezai şartın TBK 179/2 maddesinde düzenlenen ifaya ekli cezai şart olduğu nazara alındığında davacının cezai şart talebinde bulunamayacağı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. Bu karara karşı, davacı vekili tarafından istinaf yoluna başvurulmuştur....
şart tutarı olan 388 TL ile çarpıldığında davalının toplam cezai şart borcunun 143.092,85 TL olduğunu, hesaplamaya esas bu verilerin hem müvekkili hem de davalı kayıtlarında mevcut olduğunu, müvekkilinin ayrıca davalıya, eksik ürün aldığını noterden gönderdiği ihtarnameler ile uyardığını ve ihlal gidermesini talep ettiğini, davalının, mezkur ihlale yol açarak 50.000 TL’lik cezai şartı muaccel hale getirdiğini, sözleşmesinin erken sonlanmasına sebep olan, davalının, sözleşmenin 25.maddesi gereği müvekkile 50.000 TL cezai şart ödemek zorunda olduğunu, 5.000 TL akaryakıt ürün alım taahhüdüne aykırılıktan doğan cezai şart, 5.000 TL sözleşmenin erken sona ermesinden kaynaklı cezai şart olmak üzere toplam 10.000 TL alacaklarının sözleşmesi faiz/ticari temerrüt faiziyle beraber davalıdan tahsiline ve tüm yargılama giderleri ile ücreti vekaletin davalıya yükletilmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir....
Sözleşmenin bu maddesinde kararlaştırılan ceza sözleşme tarihinde yürürlükte bulunan ve olayda uygulanması gereken 818 sayılı BK'nın 158/II maddesinde tanımlanan ifaya ekli ceza olduğundan kural olarak sözleşmenin feshi halinde talep edilemez ise de; sözleşmenin az yukarıda belirtilen maddelerinde yapılan düzenleme ile yapılması gerekli uyarının tebliğ tarihinden itibaren geçecek 10 gün sürede dahi gecikme cezasının uygulanacağı kabul edildiği ve bu süre fesh edilemeyen cezalı süre niteliğinde olduğu, bu sürenin dışında gecikilen süre için fesih halinde dahi cezai şart istenebileceğine dair sözleşmede hüküm bulunmadığından davalı iş sahibinin sözleşmede kararlaştırılan cezalı süre sonuna kadar cezai şart alacağına hak kazandığının kabulü gerekir. (Yargıtay 15. HD'nin 27.09.2010 gün, 2009/3955 Esas, 2010/4803 Karar, 03.02.2012 gün 2011/4589 Esas, 2012/596 Karar sayılı ilâmları)....
Böyle bir cezai şart hükmü, Borçlar Kanunun 325 inci maddesine göre talep konusu yapılabilecek olan sözleşmenin kalan süresine ait ücret isteğinden farklıdır. Bu durum, konuya dair yasal düzenlemenin tekrarı mahiyetinde de değildir. Gerçekten tarafların iradesi özel biçimde cezai şart düzenlemesi yönünde ortaya çıkmış olmakla, iradeye değer verilmeli ve cezai şart hükümlerine göre çözüme gidilmelidir. İşçinin bakiye süre ücreti ölçüt alınarak kararlaştırılmış olan cezai şarttan başka, sözleşmenin kalan süresine ait ücretlerin de Borçlar Kanununun 325 inci maddesine göre talep edilip edilemeyeceği sorununa değinmek gerekir ki, koşulların varlığı halinde sözleşmenin kalan süresine ait ücretlerin ayrıca talep edilebileceği kabul edilmelidir. Gerçekten, Borçlar Kanununun 158/II maddesine göre, borcun belli zaman ve yerde ifa edilmemesi hali için cezai şart kararlaştırılmışsa, alacaklı hem ifa hem de cezai şartı talep edebilecektir....
Dosya kapsamı değerlendirildiğinde;Dava, akaryakıt bayilik sözleşmesinin feshinden kaynaklı cezai şart ve kar kaybı alacağının tahsili için yapılan takibe itirazın iptaline ilişkindir. Davacı vekili, taraflar arasında imzalanan akaryakıt bayilik sözleşmelerinin davalının sözleşmeye aykırı eylemleri nedeniyle müvekkilince tek taraflı olarak feshedildiğini, sözleşme gereğince cezai şart ve kar kaybı alacaklarının doğduğunu, sözleşmenin feshinden sonra cezai şart alacakları ile kar kaybı alacakları ve ariyetlerin iadesi talebiyle kısmi dava açtıklarını, cezai şart alacakları yönünden kısmi davalarının kesinleştiğini, bu davalarda talep etmedikleri cezai şart ve kar kaybı alacaklarının tahsili için yaptıkları takibe davalının haksız itiraz ettiğini belirterek itirazın iptaline karar verilmesini talep etmiştir....
İki taraflı cezai şartta işçi aleyhine bir eşitsizlik durumunda, cezai şart hükmü tümden geçersiz olmamakla birlikte, işçinin yükümlülüğü işverenin sorumlu olduğu miktarı ve halleri aşamaz. İşçiye verilen eğitim karşılığı belli bir süre çalışması koşuluna bağlı olarak kararlaştırılan cezai şart tek taraflı olarak değerlendirilemez. İşçiye verilen eğitim bedeli kadar cezai şartın karşılığı bulunmakla eğitim karşılığı cezai şart hükmü belirtilen ölçüler içinde geçerlidir. Gerek belirli gerekse belirsiz iş sözleşmelerinde, cezai şart içeren hükümler, karşılıklılık prensibinin bulunması halinde kural olarak geçerlidir. Ancak, sözleşmenin süresinden önce feshi koşuluna bağlı cezai şartın geçerli olabilmesi için, taraflar arasındaki iş sözleşmesinin belirli süreli olması zorunludur....
abonenin ,sözleşmeyi, sözleşmede belirtilen şekilde fesih etmemesi veya sözleşme süresi içerisinde başkaca bir tedarikçiden elektrik alması haline bağlanmış bir cezai şart düzenlemesi olduğunu,öncelikle bir sözleşmede zaten aynı duruma birden fazla cezai şart yüklenemeyeceğini,26.7.2019 tarihli bilirkişi raporunda , sözleşmenin 7.1 maddesinde anılan ".. 12 aylık dönem içindeki en yüksek faturanın 2 katı tutarında cezai şart istenebilmesini.." sözleşmenin 7.1 'de ki hallerle feshine bağlamış ve davacının sözleşmeyi fesih etmesi nedeniyle 7.1. gereği cezai şart isteyemeyeceği,icra ceza bedeli ve gecikme zammı isteyemeyeceği şeklinde, belirlendiğini, 12.6.2020 tarihli ek bilirkişi raporunda "..davacının sözleşmenin 7.2 maddesi gereğince 44.446,68 TL cezai şart olacağı bulunduğu, ancak icra ceza bedeli ve işlemiş temerrüt faizi alacağı bulunmadığı .." şeklinde rapor verildiğini, kök ve ek raporların da birbiri ile çelişkili olması nedeniyle ve sonucuyla , çelişkiyi giderecek yeni bir heyetten...
26.580,80 USD cezai bedel olması gerektiği, 5 yıllık dönem olan 23.05.2012 ile 22.05.2017 tarihleri arasında TOPLAMDA 2000 ton akaryakıt alması gerekirken, 837,374 ton akaryakıt alındığı, 1.162,626 ton eksik alım yapıldığı, 100 USD üÜüzerinden cezai şart uygulandığında 116.262,60 USD cezai şart bedeli olması gerektiği hesaplanmış, talep incelendiğinde ise, Davacının ise Davalıdan dava dilekçesinde 115.230 USD talep ettiği tespit edilmiştir....
