Davalı tarafça, davanın zorunlu arabuluculuğa tabi olduğu, bu şartın davacı tarafça yerine getirilmediği ileri sürülmüş ise de, dava tarihi itibarı ile menfi tespit ve çek istirdatı davaları arabuluculuğa tabi olmadığından bu savunmaya itibar edilmemiştir. Davalı tarafça, davada çekteki tüm cirantalara husumet yöneltilmesi gerektiği ileri sürülmüş ise de, böyle bir yasal zorunluluk olmadığından bu savunmaya da itibar edilmemiştir. Dava, dava konusu çekteki davacıya ait ciranta imzasının davacıya ait olmadığından bahisle dava konusu çek nedeniyle menfi tespit ve istirdat istemine ilişkin olup, menfi tespit davalarında ispat külfeti davalı alacaklıdadır. Davalı taraf, alacağının varlığını ve alacağın dayanağı çekin yetkili hamili olduğunu ispatlamak zorundadır. İstirdat isteminde ise ispat külfeti davalı borçluda olup çekin davalı alacaklı tarafından kötü niyetle iktisap edildiğini veya iktisapta ağır kusurlu bulunduğunu ispat etmesi gereklidir....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi DAVA TÜRÜ : Menfi tespit ve istirdat Mahalli mahkemesinden verilmiş bulunan yukarıda tarih ve numarası yazılı menfi tespit ve istirdat davasına dair karar, davalı tarafından süresi içinde temyiz edilmiş olmakla, dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği görüşülüp düşünüldü. Asıl dava, davalı tarafından takibe konu edilen kira borcu nedeniyle borçlu olunmadığının tespiti istemine, birleşen dava ise; borçlu olmadığı halde davalı kiraya verene icra takibi sonunda ödenen kira parasının istirdatı istemine ilişkindir....
Mahkemece toplanan delillere göre; paraların paylaştırılması aşamasında birden fazla alacaklı olması halinde davalıya fazla ödeme yapıldığı iddiasının ancak diğer alacaklılar tarafından sıra cetveline itiraz davası açılması veya sıra cetveline karşı şikayet yoluna gidilmesi suretiyle çözümlenmesi gerektiği, malları haczedilen ve satılarak paraya çevrilen borçlunun dosya alacaklısına fazla ödeme yapıldığı iddiasını menfi tespit ve istirdat davası açmak suretiyle ileri sürmesi imkanının olmadığı, davacının bu davayı açmakta hukuki yararı bulunmadığı,ayrıca aktif husumet ehliyetinin bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir....
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi DAVA TÜRÜ : İstirdat-Menfi Tespit-Alacak Mahalli mahkemesinden verilmiş bulunan yukarıda tarih ve numarası yazılı İstirdat, menfi tespit ve alacak davasına dair karar, davacı ve davalı tarafından süresi içinde temyiz edilmiş olmakla, dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği görüşülüp düşünüldü. Dava kiracı tarafından açılan; Kira bedelinden borçlu olmadığının tespiti, haksız ödenen kira parasının istirdadı, kira alacaklarının tahsili için kiralayan tarafından başlatılan icra takiplerinden dolayı borçlu olmadığının tespiti, davalı kiralayan tarafından talep edilen su parası ve hasar bedeli nedeni ile borçlu olmadığının tespiti, davalı uhdesinde kalan nakdi teminatın iadesi istemlerine ilişkindir....
Menfi tespit davası devam ederken, icra takibi konusu borcun bir kısmı ödenirse, menfi tespit davası, ödenen borç kesimi için (kısmî) istirdat davasına dönüşür; ödenmeyen borç kesimi için ise menfi tespit davası olarak kalmakta devam eder. Yani, bu halde menfî tespit davasına kısmî tespit davası ve kısmî istirdat davası olarak devam edilir....
Bankası'na ait ... seri numaralı 28.000,00 TL bedelli çek yönünden menfi tespit, ... İcra Müdürlüğünün 2014/...E sayılı dosyasına konu ... Bankası'na ait 25.000,00 TL bedelli çek yönünden menfi tespit, ... İcra Dairesinin 2014/...E sayılı dosyasına konu 30.06.2014 keşide tarihli ... Bankası'na ait ... seri numaralı 25.000,00 TL bedelli çek yönünden icra masrafları ile beraber icra dosyasına ödenen toplam 37.800,00 TL yönünden istirdat talebidir"şeklinde beyanda bulunmuştur. GEREKÇE: Sahte olduğu iddia olunan kambiyon senetlerine ilişkin başlatılan icra takibine ilişkin takibe esas teşkil eden kambiyo senetlerinden mütevellit menfi tespit istemi ile icra baskısı ile ödenen paranın istirdadı istemine ilişkindir....
Taraflar arasındaki menfi tespit ve çekin istirdatı davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince menfi tespit yönünden davanın kabulüne, istirdat yönünden davalı ... ...Gıda Teks. İnş. Dış Tic. San. Ltd. Şti. davanın reddine, diğer davalılar yönünden pasif husumet nedeniyle dava şartı yokluğundan usulden reddine karar verilmiştir. Kararın davalı ... ...Gıda Teks. İnş. Dış Tic. San. Ltd. Şti. vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle menfi tespit yönünden davanın kabulüne, istirdat yönünden davalı ... ...Gıda Teks. İnş. Dış Tic. San. Ltd. Şti. davanın reddine, diğer davalılar yönünden pasif husumet nedeniyle dava şartı yokluğundan usulden reddine karar verilmiştir....
Tüm dosya kapsamından; Davanın zayi olduğu iddia olunan çekin istirdatı ve menfi tespit talebine ilişkin olduğu------numaralı çekin zayi olduğu iddiasıyla açılan iptal davasında, dava konusu çekin davalının elinde olduğunun anlaşılması üzerine mahkememizde istirdat davası açılmış ve çekin keşide tarihinin ---- olarak tahrifat yapıldığı iddiasıyla menfi tespit talebinde bulunulmuştur. İstirdat davasını, kıymetli evrak rızası hilafına elinden çıkan meşru hamil açabilir. Kıymetli evrakın zayi olduğu veya zayiinin ortaya çıktığı sırada, senet üzerinde hak sahibi kim ise, o kişi istirdat davası açabilir. Dolayısıyla, keşideci kaybolan veya çalınan çekin istirdat davasını açamaz....
Ödeme emrine itiraz ederken takip konusu alacağın zamanaşımına uğradığını ileri sürmeyen veya ödeme emrine süresi içerisinde hiçbir itirazda bulunmayarak ödeme emrinin kesinleşmesine sebebiyet veren borçlu, takip konusu alacağın, alacaklının takip talebinden önceki bir tarihte zamanaşımına uğradığından söz ederek menfi tespit davası açamaz. Takip konusu alacağın takibin kesinleşmesinden sonra zamanaşımına uğramış olması halinde borçlu, İİK'nın 71, 33-a ve 33. maddeleri uyarınca zamanaşımını ileri sürebilir.(Prof. Dr. ......, İcra ve İflas Hukukunda Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, Ankara, 2014, Sh 149) Borçlunun "borcun zamanaşımına uğradığının" tespiti için menfi tespit davası açmasında hukuki menfaatinin bulunmadığı kabul edilmektedir....
Bunun için, takip devam ederken alacaklıya karşı menfi tespit davası açabileceği gibi, böyle bir menfi tespit davası açmamış ve borcu cebri icra tehdidi altında ödemiş ise, ödemiş olduğu paranın kendisine verilmesi için alacaklıya karşı istirdat davası açabilir (Kuru, B.: İcra ve İflâs Hukukunda Menfi Tespit Davası ve İstirdat Davası, Ankara 2003, s. 233). İİK’nın 72. maddesinin 5. fıkrası gereğince borçlunun açmış olduğu menfi tespit davasında ihtiyati tedbir kararı almamış veya verilmiş olan ihtiyati tedbir kararının herhangi bir sebeple kaldırılmış olması nedeniyle dava konusu borcu alacaklıya ödemiş olursa açılmış olan menfi tespit davasına istirdat davası olarak devam edilir (İİK m. 72/6). Bu durumda borçlunun menfi tespit davasının istirdat davasına dönüştürülerek devam edilmesi için bir talepte bulunmasına gerek yoktur....
