TTK nun 651–653. maddelerinde kıymetli evrakın genel olarak zayi nedeniyle iptali, TTK nun 657. maddesinde nama yazılı senetlerin zayi nedeniyle iptali, TTK nun 661–669. maddelerinde hamile yazılı senetlerin zayi nedeniyle iptali düzenlenmiştir. TTK nun 757–765. maddelerinde kambiyo senetlerinden poliçenin zayi nedeniyle iptali düzenlenmiştir. TTK nun 778/1-ı maddesinin yaptığı atıf gereğince kambiyo senetlerinden bononun zayi nedeniyle iptali poliçenin zayi nedeniyle iptali hükümlerine göre olacağı hususu ile TTK nun 818/1-s maddesinin yaptığı atıf gereğince (TTK nun 764/2. maddesi ile 765. maddesi hükümleri hariç olmak üzere) kambiyo senetlerinden çekin zayi nedeniyle iptali poliçenin zayi nedeniyle iptali hükümlerine göre olacağı hususları düzenlenmiştir. Talep eden vekilince 06/10/2023 tarihli dilekçesi ile dava konusu çeklerin bulunduğunun beyan edildiği görülmekle karar verilmesine yer olmadığına karar verilerek aşağıdaki şekilde hüküm tesis edilmiştir....
Türk Ticaret Kanununun 645–849. maddeleri arasındaki üçüncü kitapta kıymetli evrak düzenlenmiştir. TTK nun 651–653. maddelerinde kıymetli evrakın genel olarak zayi nedeniyle iptali, TTK nun 657. maddesinde nama yazılı senetlerin zayi nedeniyle iptali, TTK nun 661–669. maddelerinde hamile yazılı senetlerin zayi nedeniyle iptali düzenlenmiştir. TTK nun 757–765. maddelerinde kambiyo senetlerinden poliçenin zayi nedeniyle iptali düzenlenmiştir. TTK nun 778/1-ı maddesinin yaptığı atıf gereğince kambiyo senetlerinden bononun zayi nedeniyle iptali poliçenin zayi nedeniyle iptali hükümlerine göre olacağı hususu ile TTK nun 818/1-s maddesinin yaptığı atıf gereğince (TTK nun 764/2. maddesi ile 765. maddesi hükümleri hariç olmak üzere) kambiyo senetlerinden çekin zayi nedeniyle iptali poliçenin zayi nedeniyle iptali hükümlerine göre olacağı hususları düzenlenmiştir....
Türk Ticaret Kanununun 645–849. maddeleri arasındaki üçüncü kitapta kıymetli evrak düzenlenmiştir. TTK nun 651–653. maddelerinde kıymetli evrakın genel olarak zayi nedeniyle iptali, TTK nun 657. maddesinde nama yazılı senetlerin zayi nedeniyle iptali, TTK nun 661–669. maddelerinde hamile yazılı senetlerin zayi nedeniyle iptali düzenlenmiştir. TTK nun 757–765. maddelerinde kambiyo senetlerinden poliçenin zayi nedeniyle iptali düzenlenmiştir. TTK nun 778/1-ı maddesinin yaptığı atıf gereğince kambiyo senetlerinden bononun zayi nedeniyle iptali poliçenin zayi nedeniyle iptali hükümlerine göre olacağı hususu ile TTK nun 818/1-s maddesinin yaptığı atıf gereğince (TTK nun 764/2. maddesi ile 765. maddesi hükümleri hariç olmak üzere) kambiyo senetlerinden çekin zayi nedeniyle iptali poliçenin zayi nedeniyle iptali hükümlerine göre olacağı hususları düzenlenmiştir....
Bu hükme göre kıymetli evrakın iptali için dava açabilecek olan kişi çekin yetkili hamilidir. Keşidecinin kıymetli evrakın iptali için dava açması mümkün değildir. Nitekim Yargıtay ... H.D. Başkanlığı'nın ... tarih, ... Esas - ... Karar ve ... tarih, ... Esas sayılı kararlarında çek iptali davası açma hakkının hamile ait olduğu, keşidecinin çek iptali davası açmasında hukuki yararının bulunmadığı belirtilmektedir. Ayrıca davacının iptalini talep ettiği söz konusu çeklerin kıymetli evrak vasfına haiz olmayıp kıymetli evrakın zayi ve iptali talebine konu edilemezler. Nitekim Yargıtay ... Hukuk Dairesi Başkanlığı'nın ... tarih ve ... esas - ... karar sayılı bir kararında; "Boş çek yapraklarının kıymetli evrak niteliği bulunmadığını, kıymetli evrakın iptali hükümlerine de tabi tutulamayacağını" belirtmektedir....
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE: Dava,....---- ikame edilen kıymetli evrakın zayi nedeniyle iptali davasıdır.Kıymetli evrakın zayi nedeniyle iptalinin talep edilebilmesi için öncelikle aşağıda belirtilen şartların mevcut olması gerekmektedir : 1-Kıymetli evrak zayi edilmiş olmalıdır : TTK 651.maddesi uyarınca kıymetli evrakın iptaline karar verebilmek için kıymetli evrakın zayi olması gerekmektedir.Zayi,alacaklının senedin rızası hilafına elden çıkması nedeniyle ibraz imkanının olmamasını ifade eder.Kıymetli evrak kaybolmamış ve yanlışlıkla bir başkasına verilmişse , rızaen verilip de aradaki ticari ilişki nedeniyle iade alınamıyorsa yahut tehdit veya aldatma ile elden alınıp da kimin uhdesinde bulunduğu biliniyorsa burda zayi kavramından söz edilemez. 2:Senette yer alan hak varlığını sürdürmelidir 3:Senet zilyetliğini tekrardan kazanmak imkansız olmalıdır : Senedin zilyetliği geçici olarak elden çıkmışsa ve kimde olduğu biliniyor ise bu durumda iptal davası açılması mümkün...
TTK nun 651–653. maddelerinde kıymetli evrakın genel olarak zayi nedeniyle iptali, TTK nun 657. maddesinde nama yazılı senetlerin zayi nedeniyle iptali, TTK nun 661–669. maddelerinde hamile yazılı senetlerin zayi nedeniyle iptali düzenlenmiştir. TTK nun 757–765. maddelerinde kambiyo senetlerinden poliçenin zayi nedeniyle iptali düzenlenmiştir. TTK nun 778/1-ı maddesinin yaptığı atıf gereğince kambiyo senetlerinden bononun zayi nedeniyle iptali poliçenin zayi nedeniyle iptali hükümlerine göre olacağı hususu ile TTK nun 818/1-s maddesinin yaptığı atıf gereğince (TTK nun 764/2. maddesi ile 765. maddesi hükümleri hariç olmak üzere) kambiyo senetlerinden çekin zayi nedeniyle iptali poliçenin zayi nedeniyle iptali hükümlerine göre olacağı hususları düzenlenmiştir....
Kıymetli evrakın zayi olması nedeniyle dava açılabilmesi için, öncelikle evrakın kıymetli evrak vasfında olması gereklidir. Ayrıca evrakın kıymetli evrak olması tek başına yeterli olmayıp, davanın da TTK'nın 818/1.fıkra (s) bendi yollaması ile 651 ve 757 maddeleri gereğince hamil tarafından açılması gerekir. Evrakın kıymetli evrak vasfında olmaması veya kıymetli evrak olmasına rağmen talep edenin hamil olmaması durumunda; TTK'nun 757.maddesi çerçevesinde zayi davası açılamaz. Anılan düzenleme uyarınca zayi nedeniyle çek iptali davası açma hakkı hamile tanınmış bir hak olup, keşidecinin bu hükme dayanarak iptal davası açma hakkı bulunmadığı gibi, dava konusu çeklerin imha edildiği, irade dışı nedenler yangın, sel, su baskını, hırsızlık vs zayii olmadığı, kasten imha edildiği gözetilerek zayii nedeniyle iptal koşullarının oluşmadığı anlaşılmakla davanın reddine karar verilerek aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur....
Kıymetli evrakın zayi olması nedeniyle dava açılabilmesi için, öncelikle evrakın kıymetli evrak vasfında olması gereklidir. Ayrıca evrakın kıymetli evrak olması tek başına yeterli olmayıp, davanın da TTK'nın 818/1.fıkra (s) bendi yollaması ile 651 ve 757 maddeleri gereğince hamil tarafından açılması gerekir. Evrakın kıymetli evrak vasfında olmaması veya kıymetli evrak olmasına rağmen talep edenin hamil olmaması durumunda; TTK'nun 757.maddesi çerçevesinde zayi davası açılamaz. Anılan düzenleme uyarınca zayi nedeniyle çek iptali davası açma hakkı hamile tanınmış bir hak olup, keşidecinin bu hükme dayanarak iptal davası açma hakkı bulunmadığı gibi, dava konusu çeklerin imha edildiği, irade dışı nedenler yangın, sel, su baskını, hırsızlık vs zayii olmadığı, kasten imha edildiği gözetilerek zayii nedeniyle iptal koşullarının oluşmadığı anlaşılmakla davanın reddine karar verilerek aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur....
Keşidecinin ödeme nedeniyle çeki geri alması durumunda alacaklı ve borçlu sıfatı birleşir ve çekten kaynaklanan hak sona erer. Ayrıca, boş çek yapraklarının kıymetli evrak vasfı bulunmadığından, zayi nedeniyle iptali talep edilemez (... H.D.23/06/2014, 2014/6252 E, 2014/11909 K; ... H.D.14/01/2015, 2014/14490 E, 2015/283 K.) Kıymetli evrak iptali veya çekin zayii edilmesi nedeniyle iptalini talep etme hakkı TTK 757 madde hükmünde yapılan açık düzenleme uyarınca kıymetli evrak (bono, poliçe, çek) elinden çıkan kişi yani yetkili hamil bu davayı açma hakkına sahiptir. Ödemeyi yapması nedeniyle çek eline geçen keşideci yetkili hamil olarak kabul edilemez. Bu nedenle haricen yaptığı ödeme nedeniyle verdiği çeki geri alan ve bu sırada çeki zayii eden keşideci kaybettiği çekin iptali için zayii nedeniyle iptal davası açamaz. Keşidecinin ödeme nedeniyle çeki geri alması durumunda alacaklı ve borçlu sıfatı birleşir ve çekten kaynaklanan hak sona erer....
Keşidecinin ödeme nedeniyle çeki geri alması durumunda alacaklı ve borçlu sıfatı birleşir ve çekten kaynaklanan hak sona erer. Ayrıca, boş çek yapraklarının kıymetli evrak vasfı bulunmadığından, zayi nedeniyle iptali talep edilemez (... H.D.23/06/2014, 2014/6252 E, 2014/11909 K; ... H.D.14/01/2015, 2014/14490 E, 2015/283 K.) Kıymetli evrak iptali veya çekin zayii edilmesi nedeniyle iptalini talep etme hakkı TTK 757 madde hükmünde yapılan açık düzenleme uyarınca kıymetli evrak (bono, poliçe, çek) elinden çıkan kişi yani yetkili hamil bu davayı açma hakkına sahiptir. Ödemeyi yapması nedeniyle çek eline geçen keşideci yetkili hamil olarak kabul edilemez. Bu nedenle haricen yaptığı ödeme nedeniyle verdiği çeki geri alan ve bu sırada çeki zayii eden keşideci kaybettiği çekin iptali için zayii nedeniyle iptal davası açamaz. Keşidecinin ödeme nedeniyle çeki geri alması durumunda alacaklı ve borçlu sıfatı birleşir ve çekten kaynaklanan hak sona erer....
