YARGITAY 9. HUKUK DAIRESI

9. Hukuk Dairesi         2024/12507 E.  ,  2024/13289 K.
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 15. Hukuk Dairesi
KARAR : Davanın kısmen kabulü

Taraflar arasında Manisa 1. İş Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen tespit davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece 21.04.2022 tarihli Bölge Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın usulden reddine dair verilen 13.07.2023 tarihli kararın Dairece bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Kurum tarafından "…Sendika tarafından grev kararının alınması üzerine ilgi (c) yazı ekinde yer alan ve işyerinde çalışıldığı iddia edilen kişilerce grev oylaması talebinde bulunulmuştur. Ancak, yapılan inceleme sonucunda anılan işyerinin 31.05.2018 tarihinde kapandığı çalışan işçinin olmadığı tespit edilmiştir. Bu çerçevede, ... Linyitleri İşletmesi Müessesi Müdürlüğünde hizmet alım sözleşmesi ile faaliyet gösteren ... Tem. Mad. İnş. .... .... Otom. Ulş. San. Ve Tic. Ltd. Şti. işyeri için yapılan oylaması talebinin, 6356 sayılı Kanunun 61 inci maddesinin birinci fıkrasında öngörülen şartları taşımaması nedeniyle yerine getirilemeyeceği…" denilmek suretiyle grev oylaması talebinin reddedildiğini, davalı Kurum işleminin mevzuat hükümlerine ve Yargıtay yerleşik içtihatlarına açıkça aykırı olduğunu, asıl işveren TKİ-Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesi Müdürlüğü ile ... Tem. Mad. İnş. .... .... Otom. Ulş. San. ve Tic. Ltd. Şti. (... Ltd. Şti.) arasında imzalanan genel temizlik hizmet alım ihalesi ile yapılacak işin başlama ve bitiş tarihinin 01.06.2016-31.05.2018 şeklinde belirlendiğini, müvekkiline verilen yetki tespitine işveren tarafından itiraz edildiğini, ... Ltd. Şti. tarafından müvekkili Sendikanın toplu iş sözleşmesi imzalamasını engellemek adına kötüniyetli olarak itirazda bulunulduğunu, nitekim dava tarihi ve kesinleşme tarihi itibarıyla müvekkili Sendikanın toplu iş sözleşmesi imzalamasının engellendiğini, ihale süresinin sona ermesinin toplu iş sözleşmesinin imzalanmasına engel teşkil etmeyeceğini, Kanunda toplu iş sözleşmelerinin yürürlük sürelerinin geriye götürülmesini engelleyen bir hüküm bulunmadığını, bu nedenle toplu iş sözleşmesinin yürürlük tarihinin ihale süresinin başlangıç tarihine kadar geriye götürülmek suretiyle imzalanmasının mümkün olduğunu, aksi hâlde alt işveren işçilerinin toplu iş sözleşmesi sürecine engel olunması ve Anayasal haklarının ihlal edilmesinin yolunun açılacağını, alt işveren işçilerinin hizmet alım ihale sözleşmeleri kapsamında kamu kurum ve kuruluşlarında faaliyet yürüten alt işveren şirketlerin yeni dönem ihalesini kazanamaması hâlinde, işyerinde çalışmakta olan işçilerin ihaleyi kazanan yeni alt işverene devredildiğini ve işçilerin yeni alt işveren yanında kesintisiz şekilde aynı iş ve işyerinde çalışmaya devam ettiğini, dava dışı ... Ltd. Şti.nin ihale sözleşmesinin sona ermesi ile bu işverene ait işyerinin, yeni dönem hizmet alım ihalesini kazanan alt işverene devredildiğini ve dolayısıyla işçilerin de bu işyeri ile devredildiğini, Yargıtay yerleşik içtihatlarına göre kamu kurum ve kuruluşlarında alt işveren işçisi olarak çalışmakta olanların, işverenlerinin ve işyerlerinin değişmesinin işyeri devri niteliğinde olduğunu, dava konusu işlemin uygulanması hâlinde müvekkili Sendika üyesi işçilerin Anayasa, Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve kanunlarla ile teminat altına alınan toplu iş sözleşmesi yapma hakkından yoksun bırakılmış olacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle toplu iş sözleşmesi prosedürünün yürütülemeyeceği gerekçesiyle grev oylaması talebinin reddedilmesine dair ... Manisa Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğünün 18.11.2019 tarihli ve 553-06.02.01-E.00003580693 sayılı işlemin hukuka aykırılığının tespiti ile iptaline ve toplu iş sözleşmesi prosedürünün grev aşamasından itibaren kaldığı yerden devamının gerektiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; davanın hak düşürücü süre içerisinde açılmadığını, dava açılmasında hukuki yarar bulunmadığını, müvekkili Bakanlığın işleminin hukuka uygun olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Diğer davalılar cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
Manisa 1. İş Mahkemesinin 01.06.2021 tarihli ve 2020/376 Esas, 2021/304 Karar sayılı kararı ile; davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 21.04.2022 tarihli ve 2021/2044 Esas, 2022/760 Karar sayılı kararı ile; davacı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden hüküm kurulmak suretiyle hukuki yarar yokluğu sebebi ile dava şartı yokluğundan davanın usulden reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 23.02.2023 tarihli ve 2022/15797 Esas, 2023/2944 Karar sayılı kararı ile; dava konusu işlem Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını temsilen Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından tesis edildiğinden Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün pasif husumet ehliyeti bulunmadığı, bu hata kabul edilebilir bir yanılgıya dayandığından 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 124 üncü maddesi gereğince davasını Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yöneltmesi ve bu suretle taraf değişikliği için davacı vekiline kesin süre verilmesi ve daha sonra işin esası incelenmesi gerektiği, diğer taraftan davacı Sendikanın talebi dikkate alındığında, yargılama sonucunda verilecek karardan yetki tespit tarihindeki alt işveren ... Ltd. Şti. ile son alt işveren ... Grup Temizlik Yemek İnşaat Gıda Akaryakıt Ekipmanları İç Dış Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.nin (... Grup Ltd. Şti.) hukuki menfaatinin etkileneceği açık olduğundan, İlk Derece Mahkemesince davayı yetki tespit tarihindeki alt işveren ... Ltd. Şti. ile son alt işveren ... Grup Ltd. Şti.ye de yöneltmesi için davacı Sendikaya kesin süre verilmesi, ara kararın gereği yerine getirildiği takdirde alt işveren şirketler ile asıl işveren Kuruma da cevap ve delil sunma imkânı tanınması, taraf teşkili sağlandıktan sonra işin esasının incelenmesi gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Birinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin 13.07.2023 tarihli ve 2023/581 Esas, 2023/1401 Karar sayılı kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda eksiklikler giderilmiş, grev kararı almak ve uygulamak işçi kuruluşuna sağlanmışken, grevin uygulanmasının işyerinde çalışanların yapacağı grev oylaması yolu ile grevi önlemeleri olanağının da getirildiği ancak grev oylaması yapılmasının grevin zorunlu şartlarından olmadığı, grev oylamasına başvurunun zorunlu olmadığı gibi uygulamaya koyma sırasında da grev oylamasının beklenilmesinin ve ayrıca grev oylaması talep edilmesinin beklenilmesinin de zorunlu olmadığı, grev oylamasının grevin zorunlu şartı olmaması karşısında ve Kanun'un açık düzenlemesi dikkate alındığında davanın dava şartı yokluğundan usulden reddine karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle davanın hukuki yarar yokluğu sebebi ile dava şartı yokluğundan usulden reddine karar verilmiştir.
C. İkinci Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 07.03.2024 tarihli ve 2024/3332 Esas, 2024/4380 Karar sayılı kararı ile; davacının diğer temyiz itirazlarının reddine karar verilerek, somut olayda işyeri devri bulunduğunun kabul edilmesine göre toplu görüşme sürecinin son bulduğu söylenemeyeceği gibi sürecin devam ettirilmemesinin anayasal düzeyde koruma altına alınmış toplu iş sözleşmesi hakkının da ihlaline sebebiyet vereceği, açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından, 20.07.2016 tarihi itibarıyla alt işveren işçisi olup yetki tespitinde dikkate alınan ve hâlen asıl işveren yanında çalışmaya devam eden işçiler dikkate alınarak grev oylaması yapılması gerektiğinden, davanın kısmen kabulü ile dava konusu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırı olduğunun tespiti ile toplu görüşme sürecinin devamına ve fazlaya dair istemin reddine karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
D. Bölge Adliye Mahkemesince İkinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda davanın kısmen kabulü ile dava konusu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırı olduğunun tespiti ile toplu görüşme sürecinin devamına, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili; cevap dilekçesinde belirttiği sebeplerle kararın bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasında uyuşmazlık; devam eden toplu görüşme sürecinde davacı işçi sendikasının grev oylaması talebine karşı toplu iş sözleşmesi prosedürünü fiîlen yürütme imkânı bulunmadığını bildiren Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü işleminin hukuka aykırılığının tespiti ile iptali istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki itirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde mahkemeye yapabilir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki belgesi” başlıklı 44 üncü maddesi ise şöyledir:
“Tespit yazısına süresi içinde itiraz edilmemişse sürenin bitimini takip eden altı iş günü içinde; yapılan itiraz reddedilmişse ya da kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen sendikanın itirazı sonucunda yetki şartlarına sahip olduğunu tespit eden kesinleşmiş mahkeme kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde; ilgili sendikaya, Bakanlıkça bir yetki belgesi verilir.”
5. 6356 sayılı Kanun'un “Grev oylaması” başlıklı 61 inci maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin ilan tarihinden itibaren altı iş günü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı başvurusu üzerine, görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak altı iş günü içinde grev oylaması yapılır.”
6. Uluslararası Çalışma Örgütünün 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi’nin dördüncü maddesi ise şu şekildedir:
“Çalışma şartlarını kollektif mukavelelerle tanzim etmek üzere işverenler veya işveren teşekkülleriyle işçi teşekkülleri arasında ihtiyari müzakere usulünden faydalanılmasını ve bu usulün tam bir surette geliştirilmesini teşvik etmek ve gerçekleştirmek için lüzumu halinde milli şartlara uygun tedbirler alınacaktır.”
7. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nın “Toplu pazarlık hakkı” kenar başlıklı 6 ncı maddesi de şöyledir:
“Âkit Taraflar, toplu pazarlık hakkının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla;
1- Çalışanlar ve işverenler arasındaki ortak görüşmeleri teşvik etmeyi;
2- Gerekli ve uygun olduğu durumlarda, toplu sözleşme yoluyla ücretlerin ve iş koşullarının düzenlenmesi amacıyla işverenlerin ya da işveren örgütlerinin çalışanların örgütleriyle isteğe bağlı görüşmelerini sağlayacak yolları teşvik etmeyi;
3- İş uyuşmazlıklarının çözümü için uygun uzlaştırma ve isteğe bağlı hakemlik sisteminin kurulmasını ve işletilmesini teşvik etmeyi;
taahhüt eder ve
4- Menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve işverenlerin, daha önce yapılan toplu sözleşmelerden doğabilecek yükümlülüklere bağlı olmak koşuluyla grev hakkı dahil, toplu ... hakkını tanır.”
8. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davalı ... vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, karardan bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
10.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.