İSTANBUL 11. ASLIYE TICARET MAHKEMESI

T.C.
İSTANBUL
11. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ

ESAS NO:2021/361 Esas
KARAR NO:2024/656

DAVA:Alacak (Ticari Nitelikteki Hizmet Sözleşmesinden Kaynaklanan)
DAVA TARİHİ:26/05/2021
KARAR TARİHİ:15/10/2024

Mahkememizde görülmekte olan Alacak (Ticari Nitelikteki Hizmet Sözleşmesinden Kaynaklanan) davasının yapılan açık yargılaması sonunda,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
DAVA DİLEKÇESİ:
Davacı vekili dava dilekçesi ile taraflardan davacının akaryakıt dağıtım şirketi, davalının ise akaryakıt bayi olduğunu, davalı ile 3.kişi ... arasında 12/05/2016 tarihli 5 yıl süreli Akaryakıt Bayilik Sözleşmesinin yapıldığını, ... ' in davalının da mutabakatı ile haklarını davacıya devrettiğini, dolayısıyla davacının bu sözleşmeye devir sonucu taraf olduğunu, sözleşmeye göre davacı davalıya akaryakıt temin edecek, davalı da bu ürünleri istasyonunda son tüketiciye ulaştıracağını, davalı tarafın bayilik lisansının altı aydan fazla gayri faal olması nedeniyle Petrol Piyasası Yönetmeliği' nin 17-g hükmü gereğince EPDK tarafından 02/01/2020 tarihinde iptal edildiğini, böylece bayilik sözleşmesi de hukuken sona erdiğini, yapılan sözleşmeye göre davalı her yıl için 600 Ton 5 yıl sonunda 3.000,00 Ton akaryakıt almayı taahhüt etmesine rağmen;
Yıllar
Taahhüt (Ton)
Alınan (Ton)
Eksik (Ton)
Ceza Tutarı (USD)
1
600
102,733
497,267

2
600
92,941
57,059

3
600
25,291
574,709

4
600
0
600,00

5
600
0
600,00

Genel Toplam
600
220,965
2.779,035
69.475,88
2.779,035 ton eksik alım yapıldığını, her bir ton için 25,00 USD cezai şart bedelinin sözleşme ile kararlaştırıldığından toplam da 69.475,88 USD cezai şart bedelinin oluştuğunu, noter ihtarnameleri için ihlallerin giderilmesinin istendiğini beyan etmiş, yine sözleşmenin eki olan 12/05/2016 tarihli Çerçeve Protokolüne göre Yatırım Katılım Bedelinin düzenlendiğini, 7.maddesine göre davalının akaryakıt satışına başlamasına müteakip 108.750,00 USD + KDV miktarlı bedelin dağıtıcı firmaca davalıya ödeneceğini, 5 yıl boyunca ihlal olmaması halinde dağıtıcı firmanın herhangi bir geri ödeme istenemeyeceği, eğer davalı sözleşmeyi fesheder, şartları ihlal ederse bu bedeli de geri ödeyeceğini taahhüt edildiğini, bu yatırım bedeli için 02/06/2016 tarihinde davalının fatura düzenlediğini, bu faturada 108.750,00 USD + KDV ( 128.325,00 TL ) olarak düzenlendiğini, bu fatura karşılığı 16/06/2016 tarihinde davalıya nakit olarak 8.985,60 TL nakit 17/06/2016 tarihinde ise 2.820,30 TL ve 116.519,10 TL ' nin ise cari borçlara mahsup yolu ile davalıya ödeme yapıldığını, 5 yıllık taahhüt süresi dolmadan erken sona erdiğinden sona erme tarihi ile 5 yılın sonundaki taahhüt süresi arasındaki döneme karşılık 24.880,81 TL +KDV ' nin davalı tarafından davacıya ödenmesi gerektiğini beyan etmiştir. Yine Çerçeve Protokolü' ne göre ( Çerçeve Protokolü' nün 13 ve 13-c maddeleri ) süresinden önce fesih halinde 100.000,00 USD cezai ş artın belirlendiğini, sözleşmenin 12/05/2016 da yapıldığını, 5 yıllık süre d olmadan 02/01/2020 tarihinde sona erdiğinden davalının davacıya 100.000,00 USD cezai şartı ödemesi gerektiğini, yine sözleşmeye göre davalıya verilen Ariyet Demirbaş Belgesi' ndeki ariyetlerin anlaşmanın sona ermesinden itibaren davacıya teslim edilmesinin kararlaştırıldığını, her gecikilen gün için 500,00 USD cezai şartın belirlendiğini ancak 15/01/2020 ' de ariyetlerin iadesi için gidildiğinde davalının bunların sökülmesine izin vermediğini, gecikilen her gün için 500,00 USD ' nin davalıdan alınıp davacıya verilmesinin talep edildiğini, yine davalının 830,37 TL cari hesap borcunun olduğunu, tüm ödemeler için 03/09/2020 tarihinde davalıya ihtarname gönderildiğini, sonuç olarak fazlaya ilişkin haklar saklı tutulmak üzere 5.000,00 TL Akaryakıt Ürün Alım taahhüdüne aykırılıktan doğan cezai şart, 5.000,00 TL yapılan yatırım bedeli ödemesinin işlememiş süreye isabet eden kısmının iadesi, 5.000,00 TL ekipman ve ariyetlerin aynen iadesi, teslimde gecikilen süre gün başına cezai şart, 830,37 TL cari hesap olmak üzere 20.830,37 TL alacağın sözleşmesel ticari temerrüt faiziyle birlikte tahsilini talep ve dava etmiştir.
CEVAP DİLEKÇESİ:
Davalı davaya cevap vermemiştir.
HUKUKİ NİTELENDİRME DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE:
Davanın konusu taraflar arasında yapılan Akaryakıt Bayilik Sözleşmesi' ne aykırı davranan bayi aleyhine açılan yapılan yatırım bedeli ödemesinin işlememiş süreye isabet eden kısmının iadesi, kalan cari hesap borcunun ödenmesi, akaryakıt ürün alım taahhüdüne aykırılıktan doğan cezai şart, sözleşmenin erken sona ermesinden kaynaklı cezai şart, ekipman ariyetlerin geri verilmemesinden kaynaklı cezai şart bedelleri için açılan tazminat ve alacak davasıdır.
Davalı süresinde cevap vermemiş ise de bilirkişi raporuna itirazlarında sunmuş olduğu ihtarname, teminat mektubu gibi belgeler ve beyanlar ile davacının iddialarına itiraz etmiştir. Her ne kadar davalı cevap dilekçesi sunmamış ise de savunmanın genişletilmesi yasağı kapsamına davanın reddini talep etmesinin doğal bir sonucu olarak yeni vakıalar öne sürmese de davacının öne sürdüğü vakıaların eksini ispatlayan ödeme mahsup v.b delilleri öne önü sürebileceği Yargıtay içtihatları ile de sabittir. Dolayısıyla davalının bilirkişi raporuna itiraz dilekçesine ekli teminat mektubunun davacı tarafından tahsil edildiğine ilişkin delil ve belgelerin bilirkişi heyetince raporlarında değerlendirmeye tabi tutulması hukuka uygundur. Savunmanın genişletilmesi kapsamında yeni vakıa olarak değerlendirilmeyen bir durumdur. Yine davalı taraf cezai şartların davalının mahvına yol açan bir durum oluşturur şeklindeki raporunu da Yargıtay içtihatları çerçevesinde değerlendirmek gerekir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu' nun 2017-(19)11-943 Esas 2021/984 Karar sayılı kararında hangi hallerde ticari davalarda cezai şartlarda indirim yapılmasını gerektiren durumlar olduğunu anlattıktan sonra davalı talep etmese bile mahkeme hakiminin davalının mahvına yol açan durumlarda hakimin resen cezai şartta indirim yoluna gidebileceğini hüküm altına almıştır.
Vergi dairesinden davalının mali tabloları celp edilmiş, yapılan hesaplamada 2018 yılında özvarlığının 130.160,42 TL, 2019 ' da 145.450,93 TL, 2020' de 207.191,62 TL, 2021' de 271.559,14 TL, 2022' de 385.783,28 TL' dir. Cezai şart aşağıda hesaplandıktan sonra ne miktarda indirim yapılacağını ayrıca değerlendireceğiz.
Davalı ile davacının devraldığı ... arasında 12/05/2016 tarihli 5 yıllık Akaryakıt Bayiliği Sözleşmesi yapılmıştır. Buna göre 5 yıldan önce davalının kusuru ile sözleşme sona erer ise bazı cezai şart bedelleri sözleşme ile ve ekleri olan Çerçeve Protokolü ile belirlenmiştir. Yine davacı vekili teslim edilen Ariyet Demirbaş Listesi' ni 5 yıllık yatırım katılım belgesi faturasını, ihtarnameleri, ürün alım taahhütnamesini eklemiştir. Davacı bu sözleşmeyi 3' lü devir mutabakatı ile sözleşmenin tarafı olan ... firmasından almış olup ( 14/06/2018 ' de ) mutabakat tarihinden itibaren sözleşmenin tarafıdır.
Tarafların ticari defterleri incelenmiş, davalının ... ' den alınan kesin teminat mektubunun ( 100.000,00 TL değerinde ) davacı tarafça paraya çevrilerek bir kısım alacakları için tahsil ettiği anlaşıldığından bu teminat mektubunun mahsup yönünden göz önüne alınması gerekir. Bilirkişi heyeti de rapor ve ek raporunda bunu göz önüne almışlardır. Buna göre cari hesap alacağının 830,37 olduğu davacının daha önce teminat mektubundan 569,91 TL tahsilat yaptığından davacının kalan cari hesap alacağı 260,45 TL ' dir.
Davalı 5 yıllık sözleşmenin imzalamasından sonra ilk yıldan itibaren taahhüt ettiği 600 Ton Akaryakıttan daha düşük yakıt almış ve ilk yıldan itibaren taahhüdü ihlal etmiştir. Buna rağmen davacı taraf davalıya akaryakıt vermeye devam etmiştir. Ancak daha önceki Yargıtay içtihatlarında uzun süreli sözleşmelerde önceki yılın cezai şart bedeli için ihtirazı kayıt koymayan veya ihtarname çekmeyen taraf hukuki güven ilkesi gereği akaryakıt vermeye devam ediyorsa önceki yıllara ait cezai şart bedelinden vazgeçmiş sayılır demekte idi. Ancak davacı vekilinin 10/01/2021 tarihli dilekçesinde eklediği emsal Yargıtay 11. Hukuk Dairesi' nin 2020/4521 Esas 2021/7202 Karar sayılı kararında aynı sözleşme içinde olmak şartıyla birden fazla yıllık sözleşmelerde taraflar cezai şart bedelinin süre sonunda tahsil edilmesini belirlemiş iseler artık her yıl sonu ihtirazı kayıt koymadan ürün verebilirler. Bunun dışında davacı vekili dava dilekçesine eklediği ... Noterliği' nin 2 Mayıs 2018 tarih ... yevmiye, 15 Mayıs 2019 tarih 33164 yevmiye nolu ihtarnameleri ile ihtirazı kayıt koymuştur. Sözleşmelerde de bu haklar sözleşme sonuna kadar saklı tutularak bahsi geçen Yargıtay içtihadı çerçevesinde önceki yıllara ait cezai şartlar ortadan kalkmış sayılmamaktadır.
Davacı taraf dava dilekçesinde yatırım bedelinin sözleşme süresinden önce sona ermesi nedeniyle sözleşme süresi ve fesih tarihine göre arada süre için iade talep etmektedir. Davalının lisansının iptaline sebep olan eylem davalının kusurlu eylemidir. Dolayısıyla davalı sözleşmeyi haksız ve kusurlu olarak sona erdirmiş sayılır. Bu durumda sözleşmenin sona erdiği tarih olan 02/01/2020 (Lisansın İptali Tarihi) ile sözleşmenin 5 yıllık son tarihi olan 12/05/2021 tarihi arasındaki döneme karşılık gelen kısım için (496 gün ) davacının davalıya verdiği yatırım bedeli kısmının iadesi gerekir. Toplam yatırım bedeli 108.750,00 TL olup bu 5 yıllık süre için verilen yatırım bedelidir. Fesihten süre sonuna kadar 496 gün olup bunun karşılığı ( 108.750,00 TL x 496 gün : 1826 gün = 29.539,98 TL ) 29.539,98 TL' dir. Davacının kesin teminat mektubundan bunun 20.274,43 TL ' sini tahsil ettiğinden davacının davalıdan talep edebileceği yatırım bedeli tutarı 9.265,55 TL' dir.
Davalı sözleşmenin erken feshine yol açtığından sözleşmenin eki olan Çerçeve Protokolü' nün 13-c maddesine göre davacıya 100.000,00 USD cezai şart bedeli ödemelidir.
Bilirkişi heyetinin ve talimat yolu ile alınan bilirkişi raporuna göre 5 yıllık dönem içinde eksik alınan akaryakıt 2.779,035 Tondur. Ton başına 25,00 USD cezai şart bedelinin alınacağı ürün alım taahhütnamesinin (a) bendinde düzenlenmiştir. 2.779,035 Ton x 25,00 USD = 69.475,88 USD eksik ürün alımı cezai şart bedeli ortaya çıkmaktadır. Davalının bunu da davacıya ödemesi gerekmektedir.
Yine davacının bir diğer talebi ekipman ( Ariyet ) bedeli cezai şart olup bilirkişi heyetinin 18/03/2024 tarihli ek raporunda izah ettiği üzere ekipman bedeli 115.330,35 TL talep edilmekle birlikte teminat mektubunun tahsili ile bu miktardan 79.255,66 TL tahsil edilmiştir. Geriye kalan 36.174,69 TL olacağı ve önemli ölçüde tahsilat gerçekleştiğinden cezai şart bedeli için şartların oluşmadığı düşüncesine de mahkememiz aynen iştirak ettiğinden buna yönelik talebin reddine karar verilmiştir.
Buna göre davacının talep edebileceği miktarlar 69.475,88 USD ürün alım ihlali cezai şart bedeli, 9.265,55 TL yatırım bedeli, 100.000,00 USD sözleşmenin erken fesih cezai şart bedeli, 260,45 TL cari hesap alacağıdır. Sözleşme sona erdikten sonra davacının davalıyı ihtarname ile temerrüde düşürdüğü tarih 03/09/2020 olup bu tarihten itibaren faiz talep edilebilir.
Ancak yukarıda da izah edildiği üzere cezai şart bedelleri fahiş olup tahsili halinde davalının mahvına yol açacağı bilirkişi raporu ile de sabittir. Şirket özvarlık değeri ile cezai şart bedeli toplamını karşılaştırmak gerekir. 31/12/2022 tarihi itibariyle şirketin özvarlığı bilirkişi raporuna göre 385.783,28 TL ' dir. Bu miktarın yarısını aşan cezai şart bedeli şirketin mahvına yol açacak niteliktedir. Cezai şart bedeli toplamı 169.475,88 USD' dir. 31/12/2022 tarihi itibariyle USD kuru ( Merkez Bankası Verisine Göre ) 18,7320 TL' dir. Bu kisinin çarpımı sonucu 3.174.622,18 TL çıkar. Şirketin özvarlığı 385.783,82 TL olup bunun yarısın aşan cezai şartlar şirketin mahvına yol açacağından 385.783,28 :2 = 192.891,6 TL yapar. Yani 192.891,6 TL' yi dolar kuruna çevirip fazla kalan cezai şart bedelini indirmemiz gerekir. 192.891,6 : 18,7320 = 10.297,43 USD yapar. Davacının toplam talep edebileceği cezai şart beeli 10.297,43 USD ' dir. Alacak kalemleri farklı olduğundan toplam talep edilebilecek USD ' yi toplam talep edilen USD ' ye böldüğümüzde her alacak kalemi için cezai şarta ne oranda indirim yapabileceğimiz ortaya çıkar. Buna göre formülümüz 10.297,43 :169.475,88 = 0,06076 ' dır. Alım taahhüdü ihlali cezai şart bedeli olan miktarın 69.475,88 x 0,06076 = 4.221,35 USD indirimden sonra istenebilecek cezai şart bedeli yine bu formüle göre sözleşmenin erken feshi şart bedeli olan 100.000,00 x 0,06076 = 6.076,00 USD yapar. Mahkemenin cezai şart indiriminden sonra verebileceği miktardır.
Bu sonuçlar bu şekilde bulunmuş ise de davacı dava dilekçesinde TL olarak ve bir kısmı için dava açtığından ve davasını ıslah dilekçesi de nazara alınarak taleple bağlılık ilkesi nazara alınarak karar vermek gerekir. Aşağıdaki listeye göre karar verilmiştir.
Dava Konusu Alacak Kalemleri
Cezai Şart Bedeli İndiriminden Önce Bulunan Miktar (Bilirkişinin Bulduğu)
Cezai Şart Bedeli İndiriminden Sonra Bulunan Miktar
Dava Dilekçesinde Talep Edilen ( Islah Dahil )
Mahkemece Karar Verilen
Alım Taahhüdü İhlal Cezai şartı
69.475,88 USD
4.221,35 USD
5.000,00 TL
5.000,00 TL
Yatırım Bedeli İadesi Talebi
9.265,55 TL
9.265,55 TL
9.265,55 TL
9.265,55 TL
Erken Fesih Cezai Şartı
100.000,00 USD
6.076,00 USD
5.000,00 TL
5.000,00 TL
Ekipman Bedeli Cezai Şartı
0
0
36.174,69 TL
0
Cari Hesap Alacağı
260,45 TL
260,45 TL
830,37 TL
260,45 TL
TOPLAM

56.270,61 TL
19.526,00 TL
Yukarıda kalem kalem her bir alacak için değerlendirme ve liste yapılmıştır.
Bir an için Ekipman Bedeli Cezai Şartı için davacının tahsil edilmeyen 36.174,69 TL hakkı olduğu düşünülse bile bu alacak kalemi de cezai şart olduğundan ve cezai şartlar yönünden diğer kalemler için davalının mahvına yol açmayacak şekilde indirimler yapıldığından bu kalem yönünden tamamen alınmaması gerekir. Bu yönüyle de bu kalem alacak yönünden davanın reddi gerekir.
KARAR : Gerekçesi yukarıda yazılı kararda açıklandığı üzere;
1-Davacı yanın alım taahhüdü ihlali cezai şart bedeli davasının KABULÜ ile, 5.000,00 TL ' nin 03/09/2020 tarihinden itibaren işleyen avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
2-Davacı yanın yatırım bedeli iadesi davasının KABULÜ ile, 9.265,55 TL ' nin 03/09/2020 tarihinden itibaren işleyen avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
3-Davacı yanın erken fesih cezai şart bedeli davasının KABULÜ ile, 5.000,00 TL ' nin 03/09/2020 tarihinden itibaren işleyen avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
4-Davacı yanın cari hesap alacağı davasının KISMEN KABULÜ ile. 260,45 TL ' nin 03/09/2020 tarihinden itibaren işleyen avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
5-Davacının ekipman bedeli cezai şartı bedeli davasının REDDİNE,
6-Alınması gereken 1.333,82 TL karar ve ilam harcının, peşin alınan 355,74 TL' den ve ıslah harcı olarak yatırılan 588,17 TL ' den düşümü ile bakiye 389,91 TL' sinin davalıdan alınarak Hazine'ye gelir kaydına,
7-Davacı tarafından ödenen 355,74 TL peşin harç ile 588,17 TL ıslah harcının davalıdan alınarak davacıya ödenmesine.
8-Davacı tarafından bu yargılama nedeni ile ödenen 59,30 TL başvuru harcı ile 10.351,50 TL posta, tebligat ve bilirkişi ücreti olmak üzere toplam 10.410,80 TL yargılama giderinden davanın kabul ve ret oranına göre hesaplanan 3.612,57-TL yargılama giderinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine, geriye kalan kısmın davacı üzerinde bırakılmasına,
9-Davacı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan AAÜT gereği hesap olunan 19.526,00 TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya ödenmesine,
10-Davalı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan AAÜT gereği hesap olunan 30.000,00 TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya ödenmesine,
11-Gider avansının harcanmayan kısmının karar kesinleştiğinde yatıran tarafa iadesine,
12-6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği gereğince Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen 1.320,00 TL arabulucu ücretinin 458,04 TL' sinin davalıdan, 861,96 TL ' sinin davacıdan alınarak Hazine'ye ödenmesine,
Dair, davacı vekilinin yüzüne karşı davalı tarafın yokluğunda gerekçeli kararın tebliğ tarihinden itibaren 2 haftalık süre içerisinde İstanbul Bölge Adliye Mahkemesine İSTİNAF YOLU açık olmak üzere verilen karar açıkça okunup anlatıldı. 15/10/2024

Katip ...
e-imzalıdır

Hakim ...
e-imzalıdır