DANIŞTAY 6. DAIRE

Danıştay 6. Daire Başkanlığı         2023/5368 E.  ,  2024/2979 K.
"İçtihat Metni" T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2023/5368
Karar No : 2024/2979

DAVACI : … Odası
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı-ANKARA
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

İSTEMİN KONUSU: 12.05.2023 tarih ve 32188 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Planlı Alanlar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğinin 5. maddesinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI: 1963 yılında kurulan uluslararası iç mimarlar konfederasyonu (IFI) iç mimarlık ve tasarımcılık kavramlarını "iç mekanların seviyeli ve işlevsel olabilmesine ilişkin problemlerini tanımlayarak araştıran ve yaratıcılığını ekleyerek çözen; mekan tasarlayan, tasarım analizi yapan, şantiye denetimi, yapı sistemleri, estetik, iç mekana ilişkin konstrüksiyon bilgisi, donatı, malzeme ekipman konusunda bilgi veren; iç mekana ilişkin çizim ve dokümanları hazırlamak üzere eğitim ve deneyim sahibi olan kişidir." şeklinde tanımladığı, iç mimarlık mesleğinin bir yapının estetik değerini arttırmak, yapının işlevselliğini arttırmak, iç mekanlara ilişkin proje tasarlayıp çizmek gibi bir çok önemli hususlarda yetkili ve profesyonel bir meslek disiplini olduğu, anılan tanım ve TMMOB İçmimarlar Odası Serbest İçmimarlık Hizmetlerini Uygulama, Tescil ve Mesleki Denetim Yönetmeliği bir arada değerlendirildiğinde iç mimarların görev alanına giren iç mekan ile ilgili tasarım, tadilat gibi işlerin; mimarlık başta olmak üzere başkaca meslek gruplarının görev alanına dahil edilmeye çalışıldığı, Yönetmeliğin dava konusu 4. maddesi incelendiğinde de anlaşılacağı üzere, düzenlemenin temel ve esas amacının; şehirlerde yapılacak olan ve kamuya mal edilecek yapıların, estetik değerini arttırmak, daha fonksiyonel hale getirmek ve yapının yapılacağı bölgenin kültürel değerlerinin korunması olduğu, estetik kavramının, yapıların dış cephesi ile beraber iç dizaynını da kapsadığı, yapılacak olan resmi binaların, ibadet yerleri, eğitim sağlık tesisleri, kültürel binalar ve madde metninde sayılan diğer yapılarda umuma açık niteliğinde olacağı, yapıların şehrin dokusunun ve kültürel özelliklerin temsil edilebilmesinin ancak ve ancak iç ve dış dizaynın beraber tasarımı ile mümkün olduğu, iç mimari tasarımın da sadece iç mimarlık meslek alanında eğitim almış iç mimarların hazırladığı iç mimari proje ile icra edilmesi ve uygulanmasının, yasalar ve bilimsel gelişmeler karşısında bir zorunluluk olduğu, Danıştay Sekizinci Dairesi'nin E:2005/5827, K:2007/2060 sayılı kararında ve bu karara referans verilen Danıştay Altıncı Dairesi'nin E:2022/1944 sayılı doyasında "Bu çerçevede, dava konusu düzenlemenin belli yapıların "iç mekan tasarımı", "gerekli olan iç mekanları için mimari projeye uygun olarak iç mekanların ayrım, düzen ve tasarımına" dair "iç mekan projelerine ilişkin ve bu projelerin, bu konuda "asıl uzmanlaşmış disiplin" olan iç mimarlarca hazırlanması bilimsel bir yaklaşım olduğundan, bu projelerin asıl uzmanlaşmış disiplin olan iç mimarlar dışında diğer bir disiplince de hazırlanmasına imkan tanıyan uyuşmazlığa konu düzenlemenin dava konusu "mimar" ibaresinde hukuka uyarlık bulunmamıştır." şeklindeki gerekçeyle yürütmenin durdurulmasına karar verildiği, iç mimarsız inşa edilen ve tadilata uğrayan binaların estetik ve fonksiyonel olmadığı, mevcut durumda iç mimardan yararlanılmadan icra edilen projelerde; estetik ve konfuru bulmak adına hacim ve maliyetlerin büyütüldüğü, uygun ortamda yangın dayanımı, ısı, nem kaymazlık, renk ve dokusal özellikleri dikkate alınmadan uygun malzeme kullanılmadığı, istenilen kalite, konfor ve güvenlik koşullarının oluşturulamadığı; "inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı ve harita mühendisi" gibi meslek grupları yönetmelik hükmüne dahil edilirken iç mekanların seviyeli ve işlevsel olması üzerine eğitim almış iç mimarların komisyonda yer almamasının bilimsel ve hukuksal açıdan uygun olmadığı, iç mimarlık meslek disiplininin fıkra metninde sayılmamasının, yapılan yeni değişikliklerle de iç mimarların düzenlemeye dahil edilmemesinin; iç mimarlık meslek alanına giren "iç mekan tasarımı, estetik" gibi konuların farklı disiplinlere bırakılmasına, mimirlarca iç mimarlık mesleğinin gaspına yol açtığı, iç mimarlık disiplininin düzenlemede sayılmamasının, iç mimarların fiilen bu komisyonda yer almasını engellediği, idarelerin bu komisyonları kurarken iç mimarların yer alamayacağına dair hukuki bir engelin olup olmamasına dikkat etmeksizin komisyonu yönetmelikte sayılan meslek gruplarından oluşturdukları, düzenlemenin iç mimarları da kapsayacağı yönündeki yorumların gerçek hayatta karşılığı bulunmadığı, kamu kurumlarının düzenleme içeriğinde "iç mimar" ibaresi geçmediği için düzenlemenin ruhuna aykırı hareket ettikleri, her ne kadar iç mimarların komisyonda bulunamayacağına yönelik bir düzenleme içermese de peyzaj mimarı veyahut şehir plancısı gibi spesifik disiplinlerin yönetmeliğin lafzında bulunup da iç mimarlık disiplinin bulunmamasının kurumları yanılgıya düşüreceği, bu yanılgının iç mimarlık meslek disiplin alanının teoride daraltılmasa da uygulamada daralmasına yol açacağı, iç mimarlık meslek disiplininin Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği'nin 66. maddesinin 3. fıkrasında belirtilen meslek disiplinleri arasına dahil edilmemesinin iç mimarların anayasal haklarını engellediği, düzenlemenin bu haliyle hukuka aykırı olduğu, iç mimarlık meslek alanında eğitim almış iç mimarların meslek alanına giren konularda, iç mimarın hazırladığı iç mimari proje ile icra edilmesi ve uygulanmasının, ülkemiz kamu kaynaklarının daha etkin kullanımı, Anayasamızın 135. maddesi, 6235 sayılı Kanun, ilgili mevzuatlar ve kesinleşen mahkeme kararları gereği zorunluluk olduğu, dava konusu düzenlemede yer alan "İlgili idareler, gerekmesi halinde üniversitelerin ve ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla, uzmanlardan oluşan mimari estetik komisyonları kurar. Komisyon en az ikisi mimar olmak üzere; kalan üç üye mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı, harita mühendisi unvanlarındaki meslek disiplinlerinden seçilerek oluşturulur" hükmü gereği estetik komisyonlarının teşkilinde, hiçbir mimarlık ve estetik dersi almayan inşaat mühendisine dahi yer verilirken iç mekanların işlevsel ve seviyeli olması üzerine eğitim almış iç mimarların komisyonda yer almamasının bilimsel ve hukuksal açıdan uygun olmadığı ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI: İlgili mevzuata bakıldığında mimari estetik komisyonuna verilen görevlerin; yapının iç mekan tasarımı ile ilgisi olmayan, mimari özellikleri barındıran iç yükseklik, saçak genişliği gibi yapısal konuları belirleme ile yapınının; sokak silüeti, çevre ve yöresel mimari ile uyumunun sağlanmasına, giriş cephesinde kullanım fonksiyonunu yansıtan yöresel mimari ögeler içermesine, girişi vurgulayan tasarımlar ortaya koymasına, referans binanın belirlenmesine yönelik olduğu, TMMOB iç mimar Odası Serbest İçmimarlık Hizmetlerini Uygulama, Tescil ve Mesleki Denetim Yönetmeliğinin 6. maddesi kapsamında iç mimarı ile ilgili iş ve işlemlerin yapının iç mekan ve çevresi ile ilgili unsurları içerdiği, iç mimarlık bir mekanı (ev, büro, sinema, lokonta vb.) veya çevreyi (bahçe vb.), işverenin isteklerini ve ekonomik olanaklarını dikkate alarak, ilgili kanun ve yönetmeliklere, sanat ilkelerine uygun, mekan kullanım kalitesini ve konforonu öne çıkartan, tanımlı mekanların, tanımlı işlevlerle, kullanıcı için biçimlendirilmesi ve tasarlanmasını sağlayan meslek dalı olduğu, iç mimarlık hizmetinin, yapıların iç tefrişatının, malzeme, doku, renk, aydınlatma ve donatı ergonomisi bilgisiyle yansıtıldığı bir kompozisyon uğraşı olarak binaların içinde yer alan mekanların hacim ve yüzeyleri ile mimari projelerde belirtilebilen donatıların çeşit ve özelliklerini değerlendiren çalışmalar bütünü olduğu, bu tanımlamalar çerçevesinde taşıyıcı sistemi etkilemeyen, mimari projelerdeki alanı arttırmayan, mekan ölçü ve niteliklerini değiştirmeyen dekoratif nitelikteki iç mimarı projelerinin her yapı için aranmasının da mümkün olmadığı, her yapı için iç mekan tasarımı istenmesi zorunlu olamayacağından Yönetmelikte mimari estetik komisyonlara verilen görevlerin mimari özellikleri barındıran yapısal konular ile yapının çevre ile uyumunu sağlayacak, yöresel mimari ögeler içerecek dış çevre ile uyumuna ilişkin kararların alınmasına yönelik olduğundan; komisyonda yer alan meslek mensuplarının komisyonun tanımı ve komisyona verilen yetkiler çerçevesinde belirlendiğinden ve bu görevler arasında yapının iç mimari tasarımına yönelik herhangi bir düzenleme bulunmadığından komisyonda iç mimarların bulunmasına ihtiyaç olmadığı, dava dilekçesinde ileri sürülen iddialar sübjektif mahiyette iddialar olup üst hukuk normlarının tanıdığı yetki çerçevesinde hizmetin gerekleri ile kamu yararı bakımından hukuka ve ilgili mevzuata uygun olarak tanzim edilmiş dava konusu düzenlemede hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ: Mimari estetik komisyonuna verilen görevlerin; yapının iç mekan tasarımı ile ilgisi olmayan, mimari özellikleri barındıran iç yükseklik, saçak genişliği gibi yapısal konuları belirleme ile yapınının; sokak silüeti, çevre ve yöresel mimari ile uyumunun sağlanmasına, giriş cephesinde kullanım fonksiyonunu yansıtan yöresel mimari ögeler içermesine, girişi vurgulayan tasarımlar ortaya koymasına, referans binanın belirlenmesine yönelik olduğundan komisyon en az ikisi mimar olmak üzere; kalan üç üye mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı, harita mühendisi ünvanlarındaki meslek disiplinlerinden seçilerek oluşturulmasında, başka bir ifadeyle iç mekan tasarımında uzman davacı Oda mensuplarına sözü edilen komisyonda yer verilmemesinde mevzuata aykırılık bulunmadığından davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'IN DÜŞÜNCESİ: Dava 12.05.2023 tarih ve 32188 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Planlı Alanlar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğinin 5. maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.
3194 sayılı İmar Kanunun 8. maddesinin (j) bendinde, " İlgili idareler, Bakanlıkça belirlenen esaslara göre mimari estetik komisyonu kurar. Komisyon, yapıların ve onaylı mimari projelerinin özgün fikir ifade edip etmediğine karar vermeye yetkilidir. Özgün fikir ifade etmeyenlerde yapılacak değişikliklerde ilk müellifin görüşü aranmaz. Özgün fikir ifade eden mimarlık eser ve projelerinde; eserin bütünlüğünü bozmadığına, estetik görünümünü değiştirmediğine, teknik, yönetsel amaçlar ve kullanım amacı nedeniyle zorunlu olduğuna karar verilen değişiklikler müellifinin izni alınmaksızın yapılabilir. Bu durumda ilk müellif tarafından talep edilebilecek telif ücreti; ilgili meslek odasınca belirlenen mimari proje asgari hizmet bedelinin, tamamlanan yapılarda yüzde yirmisini, inşaatı süren yapılarda yüzde on beşini geçemez" hükmüne yer verilmiştir.
Planlı Alanlar Yönetmeliğinin 66. maddesinde, bu Yönetmelik esaslarına göre kurulan komisyonun çalışma usul ve esaslarının idarece belirleneceği, komisyonun biri başkan olmak üzere beş uzmandan teşkil edeceği, salt çoğunlukla toplanacağı, kararların oyçokluğu ile alınacağı, ilgili idarelerin, gerekmesi halinde üniversitelerin ve ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla, uzmanlardan oluşan mimari estetik komisyonları kuracağı, komisyonun en az ikisi mimar olmak üzere; kalan üç üye mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı, harita mühendisi unvanlarındaki meslek disiplinlerinden seçilerek oluşturulacağı, komisyon başkanının, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında veya üniversitelerin mimarlık bölümlerinde ya da meslek odasına kayıtlı serbest mimarlardan kendine ait bürosunda en az 5 yıl hizmeti bulunan veya mimarlık ana bilim dalında tezli lisansüstü öğrenim görmüş olan mimar olmak zorunda olduğu, komisyonun gündeminin ilgili idarece belirleneceği ve komisyon başkanının idare tarafından görevlendirileceği, komisyonca özgün fikir ifade etmediği karara bağlanan projelerde farklı bir müellif tarafından yapılacak değişikliklerde bütün sorumluluk değişiklik projesini yaptıranlar ve projeyi hazırlayan müelliflerde olmak üzere idarelerce ayrıca önceki müelliflerin görüşünün aranmayacağı, komisyonun; organize sanayi bölge müdürlükleri hariç, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri ve büyükşehir belediyesinin 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunundan gelen yetkileri saklı kalmak kaydıyla ilçe belediyeleri, büyükşehir olmayan illerde il, ilçe belediyeleri ve ilgili diğer idareler bünyesinde kurulacağı, müdürlükler bünyesinde valilik onayı ile oluşturulan komisyonların görev yapacağı, Komisyonca özgün fikir ifade ettiği, ancak eserin bütünlüğünü bozmadığı ve estetik görünümünü değiştirmediği teknik, yönetsel amaçlar ve kullanım amacı nedeniyle zorunlu olduğuna mimari estetik komisyonu tarafından karar verilen değişikliklerin müellifinin izni alınmaksızın yapılabileceği, bu durumda ilk müellif tarafından talep edilebilecek telif ücretinin; proje sözleşmesinde belirlenen veya fatura edilen bedelin, sözleşmede belirlenmemesi veya fatura edilmemesi halinde ilgili meslek odasınca belirlenen mimari proje asgari hizmet bedelinin, tamamlanan yapılarda % 20’sini, inşaatı süren yapılarda ise % 15’ini geçemeyeceği, kamu kurum ve kuruluşlarınca birbirinden farklı konut, eğitim, sağlık, güvenlik ve sanayi tesisi gibi yatırımlara ilişkin hazırlanan tip projelerin fikir ve sanat eseri telif hakkının, ilgili kamu kurum ve kuruluşuna ait olduğu, umumî binaların mimari estetik komisyonunca fonksiyonu ve özelliği gereği farklılık arz ettiğine dair karar altına alınanları ile sanayi bölgelerindeki yapı ve tesislerde planda belirlenmemişse bu Yönetmelikte benzer binalar için yer verilenler dışında kalan iç ölçülere tabi olunmasının zorunlu olmadığı, komisyon tarafından getirilecek kuralların engelliler ile ilgili erişilebilirlik standartlarına aykırı olamayacağı, komisyonun ayrıca, 57. maddenin 2. fıkrasının (ç) bendi kapsamında kalan mimari projeleri; mezkur bentte belirtilen kriterlere uygunluk bakımından inceleyeceği, bu kapsamda komisyonun referans bina belirlemeye ve bu amaçlarla projelerde değişiklik talep etmeye yetkili olduğu, bu kapsamdaki projelerin, komisyon tarafından en geç on iş günü içinde inceleneceği, kabul, ret veya belirtilen düzeltmeler yapılmak kaydıyla kabul şeklinde kararlar alınabileceği gibi projelerin tadil edilmesi ve incelenmek üzere tekrar komisyona sunulması yönünde ara karar da alınabileceği, komisyonca alınan nihai kararların idarenin yapı ruhsatı düzenlemeye yetkili birimine bildirileceği, komisyonın, 57. maddenin 2. fıkrasının (ç) bendinde belirtilen yapılarda ayrıca reklam yüzeyi olarak kullanılabilecek binalar ve bunların cephelerine ilişkin de karar alabileceği hüküm altına alınmıştır.
Planlı Alanlar Yönetmeliğinin 57. maddenin 2. fıkrasının (ç) bendinde ise "Devletin güvenlik ve emniyeti bakımından gizlilik arz eden yapılar ile 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 16/5/2012 tarihli ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ve diğer özel kanunlar kapsamında kalan alanlarda yapılacaklar hariç olmak üzere; yerleşme ve yapılaşmaların mimari estetik değerinin arttırılarak şehirlere kimlik kazandırılması amacıyla, nüfusu 50 binden fazla olan belediyelerde yapılacak umumun kullanımına mahsus olan; resmi binalar, ibadet yerleri, eğitim, sağlık tesisleri, kültürel binalar, eğlence yapıları, konaklama amaçlı binalar, alışveriş merkezleri, ulaştırma istasyonları, iş hanı, büro, pasaj, çarşı gibi ticari yapılar ile merkezi iş alanları ve idaresince bu kapsamda olduğu değerlendirilen yapıların mimari proje müellifliği; kamuda veya üniversitelerin mimarlık bölümlerinde ya da meslek odasına kayıtlı serbest mimar olarak en az 5 yıl mesleki tecrübesi bulunup, yapı ruhsatı alınmış toplamda en az 10.000 m2, en az 4 farklı yapının projelendirilme sürecinde aktif olarak bulunan ve bu durumlarını gerekli belgelerle tevsik eden mimarlar tarafından üstlenilebilir. Üniversitelerin mimarlık ana bilim dalında tezli lisansüstü öğrenim görmüş olan mimarlar için bu fıkrada belirtilen asgari hizmet süresi ile proje yapımına dair kriterlerin yarısının sağlanması yeterlidir. Bu kapsamda hazırlanan mimari projelerin yöresel mimariye uygun olarak tasarlanması, yapının kullanım fonksiyonunu azami ölçüde yansıtacak mimari öğeler içermesi, giriş cephelerinin binanın kullanım fonksiyonunu öne çıkaran, kolay algılanabilir şekilde tasarlanması ve bu amaçla bina ön cephelerinde cephe ve çatı ile uyumlu olacak şekilde sundurma, portik veya kolonad/sütun benzeri tasarımlarla girişin vurgulanması, cephe tasarımına derinlik kazandırılması, ön bahçelerinde teras, merdiven, rampa ve kot farkı gibi düzenlemeler ile davetkâr bir etki sağlanması gerekir. Ayrıca mimari projenin varsa yapının bulunduğu cadde veya sokakta yer alan ve mimari estetik komisyonunca belirlenmiş olan referans bina cephesindeki mimari öğelere uyumlu olacak şekilde tasarlanması, referans bina bulunmaması halinde sokak silüeti ile uyumlu olarak tasarlanması gerekir." düzenlemesi yer almaktadır.
12.05.2023 tarih ve 32188 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Planlı Alanlar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğinin 5. maddesinde; "Aynı Yönetmeliğin 66 ncı maddesinin ikinci fıkrasına “Komisyon” ibaresinden sonra gelmek üzere “biri başkan olmak üzere” ibaresi eklenmiş, aynı maddenin 3. fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki 13 ve 14. fıkralar eklenmiştir.
“(3) İlgili idareler, gerekmesi halinde üniversitelerin ve ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla, uzmanlardan oluşan mimari estetik komisyonları kurar. Komisyon en az ikisi mimar olmak üzere; kalan üç üye mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı, harita mühendisi unvanlarındaki meslek disiplinlerinden seçilerek oluşturulur. Komisyon başkanı, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında veya üniversitelerin mimarlık bölümlerinde ya da meslek odasına kayıtlı serbest mimarlardan kendine ait bürosunda en az 5 yıl hizmeti bulunan veya mimarlık ana bilim dalında tezli lisansüstü öğrenim görmüş olan mimar olmak zorundadır.”
“(13) Komisyon ayrıca, 57 nci maddenin ikinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında kalan mimari projeleri; mezkur bentte belirtilen kriterlere uygunluk bakımından inceler. Bu kapsamda komisyon referans bina belirlemeye ve bu amaçlarla projelerde değişiklik talep etmeye yetkilidir. Bu kapsamdaki projeler, komisyon tarafından en geç on iş günü içinde incelenir. Kabul, ret veya belirtilen düzeltmeler yapılmak kaydıyla kabul şeklinde kararlar alınabileceği gibi projelerin tadil edilmesi ve incelenmek üzere tekrar komisyona sunulması yönünde ara karar da alınabilir. Komisyonca alınan nihai kararlar idarenin yapı ruhsatı düzenlemeye yetkili birimine bildirilir.
(14) Komisyon, 57 nci maddenin ikinci fıkrasının (ç) bendinde belirtilen yapılarda ayrıca reklam yüzeyi olarak kullanılabilecek binalar ve bunların cephelerine ilişkin de karar alabilir.” düzenlemeleri yer almaktadır.
Dava dilekçesinin incelenmesinden, davacı TMMOB İçmimarlar Odasının temel itirazının Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde düzenlenen mimari estetik komisyonunu içerisinde iç mimarlara yer verilmemesine ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.
İlgili idarelerin, gerekmesi halinde üniversitelerin ve ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla, uzmanlardan oluşan mimari estetik komisyonları kurabilmesi 3194 sayılı İmar Kanununun 8. maddesinin (j) bendi gereğidir.
Mimari estetik komisyonuna verilen görevlerin; yapının iç mekan tasarımı ile ilgisi olmayan, mimari özellikleri barındıran iç yükseklik, saçak genişliği gibi yapısal konuları belirleme ile yapınının; sokak silüeti, çevre ve yöresel mimari ile uyumunun sağlanmasına, giriş cephesinde kullanım fonksiyonunu yansıtan yöresel mimari ögeler içermesine, girişi vurgulayan tasarımlar ortaya koymasına, referans binanın belirlenmesine yönelik olduğundan komisyon en az ikisi mimar olmak üzere; kalan üç üye mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı, harita mühendisi ünvanlarındaki meslek disiplinlerinden seçilerek oluşturulmasında, başka bir ifadeyle iç mekan tasarımında uzman davacı Oda mensuplarına sözü edilen komisyonda yer verilmemesinde mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 15/05/2024 tarihinde, davacı vekili Av. …'in ve davalı idare vekili Av. Hukuk Müşaviri …'ün geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY: 12.05.2023 tarih ve 32188 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Planlı Alanlar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğinin 5. maddesinin iptali istemiyle bakılar davanın açılmıştır.
12.05.2023 tarih ve 32188 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Planlı Alanlar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğinin 5. maddesinde; "Aynı Yönetmeliğin 66 ncı maddesinin ikinci fıkrasına “Komisyon” ibaresinden sonra gelmek üzere “biri başkan olmak üzere” ibaresi eklenmiş, aynı maddenin 3. fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki 13 ve 14. fıkralar eklenmiştir.
“(3) İlgili idareler, gerekmesi halinde üniversitelerin ve ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla, uzmanlardan oluşan mimari estetik komisyonları kurar. Komisyon en az ikisi mimar olmak üzere; kalan üç üye mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı, harita mühendisi unvanlarındaki meslek disiplinlerinden seçilerek oluşturulur. Komisyon başkanı, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında veya üniversitelerin mimarlık bölümlerinde ya da meslek odasına kayıtlı serbest mimarlardan kendine ait bürosunda en az 5 yıl hizmeti bulunan veya mimarlık ana bilim dalında tezli lisansüstü öğrenim görmüş olan mimar olmak zorundadır.”
“(13) Komisyon ayrıca, 57 nci maddenin ikinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında kalan mimari projeleri; mezkur bentte belirtilen kriterlere uygunluk bakımından inceler. Bu kapsamda komisyon referans bina belirlemeye ve bu amaçlarla projelerde değişiklik talep etmeye yetkilidir. Bu kapsamdaki projeler, komisyon tarafından en geç on iş günü içinde incelenir. Kabul, ret veya belirtilen düzeltmeler yapılmak kaydıyla kabul şeklinde kararlar alınabileceği gibi projelerin tadil edilmesi ve incelenmek üzere tekrar komisyona sunulması yönünde ara karar da alınabilir. Komisyonca alınan nihai kararlar idarenin yapı ruhsatı düzenlemeye yetkili birimine bildirilir.
(14) Komisyon, 57 nci maddenin ikinci fıkrasının (ç) bendinde belirtilen yapılarda ayrıca reklam yüzeyi olarak kullanılabilecek binalar ve bunların cephelerine ilişkin de karar alabilir.” düzenlemeleri yer almaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT: 3194 sayılı İmar Kanunun 8. maddesinin (j) bendinde, " İlgili idareler, Bakanlıkça belirlenen esaslara göre mimari estetik komisyonu kurar. Komisyon, yapıların ve onaylı mimari projelerinin özgün fikir ifade edip etmediğine karar vermeye yetkilidir. Özgün fikir ifade etmeyenlerde yapılacak değişikliklerde ilk müellifin görüşü aranmaz. Özgün fikir ifade eden mimarlık eser ve projelerinde; eserin bütünlüğünü bozmadığına, estetik görünümünü değiştirmediğine, teknik, yönetsel amaçlar ve kullanım amacı nedeniyle zorunlu olduğuna karar verilen değişiklikler müellifinin izni alınmaksızın yapılabilir. Bu durumda ilk müellif tarafından talep edilebilecek telif ücreti; ilgili meslek odasınca belirlenen mimari proje asgari hizmet bedelinin, tamamlanan yapılarda yüzde yirmisini, inşaatı süren yapılarda yüzde on beşini geçemez" hükmüne yer verilmiştir.
Planlı Alanlar Yönetmeliğinin 66. maddesinde, bu Yönetmelik esaslarına göre kurulan komisyonun çalışma usul ve esaslarının idarece belirleneceği, komisyonun biri başkan olmak üzere beş uzmandan teşkil edeceği, salt çoğunlukla toplanacağı, kararların oyçokluğu ile alınacağı, ilgili idarelerin, gerekmesi halinde üniversitelerin ve ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla, uzmanlardan oluşan mimari estetik komisyonları kuracağı, komisyonun en az ikisi mimar olmak üzere; kalan üç üye mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı, harita mühendisi unvanlarındaki meslek disiplinlerinden seçilerek oluşturulacağı, komisyon başkanının, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında veya üniversitelerin mimarlık bölümlerinde ya da meslek odasına kayıtlı serbest mimarlardan kendine ait bürosunda en az 5 yıl hizmeti bulunan veya mimarlık ana bilim dalında tezli lisansüstü öğrenim görmüş olan mimar olmak zorunda olduğu, komisyonun gündeminin ilgili idarece belirleneceği ve komisyon başkanının idare tarafından görevlendirileceği, komisyonca özgün fikir ifade etmediği karara bağlanan projelerde farklı bir müellif tarafından yapılacak değişikliklerde bütün sorumluluk değişiklik projesini yaptıranlar ve projeyi hazırlayan müelliflerde olmak üzere idarelerce ayrıca önceki müelliflerin görüşünün aranmayacağı, komisyonun; organize sanayi bölge müdürlükleri hariç, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri ve büyükşehir belediyesinin 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunundan gelen yetkileri saklı kalmak kaydıyla ilçe belediyeleri, büyükşehir olmayan illerde il, ilçe belediyeleri ve ilgili diğer idareler bünyesinde kurulacağı, müdürlükler bünyesinde valilik onayı ile oluşturulan komisyonların görev yapacağı, Komisyonca özgün fikir ifade ettiği, ancak eserin bütünlüğünü bozmadığı ve estetik görünümünü değiştirmediği teknik, yönetsel amaçlar ve kullanım amacı nedeniyle zorunlu olduğuna mimari estetik komisyonu tarafından karar verilen değişikliklerin müellifinin izni alınmaksızın yapılabileceği, bu durumda ilk müellif tarafından talep edilebilecek telif ücretinin; proje sözleşmesinde belirlenen veya fatura edilen bedelin, sözleşmede belirlenmemesi veya fatura edilmemesi halinde ilgili meslek odasınca belirlenen mimari proje asgari hizmet bedelinin, tamamlanan yapılarda % 20’sini, inşaatı süren yapılarda ise % 15’ini geçemeyeceği, kamu kurum ve kuruluşlarınca birbirinden farklı konut, eğitim, sağlık, güvenlik ve sanayi tesisi gibi yatırımlara ilişkin hazırlanan tip projelerin fikir ve sanat eseri telif hakkının, ilgili kamu kurum ve kuruluşuna ait olduğu, umumî binaların mimari estetik komisyonunca fonksiyonu ve özelliği gereği farklılık arz ettiğine dair karar altına alınanları ile sanayi bölgelerindeki yapı ve tesislerde planda belirlenmemişse bu Yönetmelikte benzer binalar için yer verilenler dışında kalan iç ölçülere tabi olunmasının zorunlu olmadığı, komisyon tarafından getirilecek kuralların engelliler ile ilgili erişilebilirlik standartlarına aykırı olamayacağı, komisyonun ayrıca, 57. maddenin 2. fıkrasının (ç) bendi kapsamında kalan mimari projeleri; mezkur bentte belirtilen kriterlere uygunluk bakımından inceleyeceği, bu kapsamda komisyonun referans bina belirlemeye ve bu amaçlarla projelerde değişiklik talep etmeye yetkili olduğu, bu kapsamdaki projelerin, komisyon tarafından en geç on iş günü içinde inceleneceği, kabul, ret veya belirtilen düzeltmeler yapılmak kaydıyla kabul şeklinde kararlar alınabileceği gibi projelerin tadil edilmesi ve incelenmek üzere tekrar komisyona sunulması yönünde ara karar da alınabileceği, komisyonca alınan nihai kararların idarenin yapı ruhsatı düzenlemeye yetkili birimine bildirileceği, komisyonın, 57. maddenin 2. fıkrasının (ç) bendinde belirtilen yapılarda ayrıca reklam yüzeyi olarak kullanılabilecek binalar ve bunların cephelerine ilişkin de karar alabileceği hüküm altına alınmıştır.
Planlı Alanlar Yönetmeliğinin 57. maddenin 2. fıkrasının (ç) bendinde ise "Devletin güvenlik ve emniyeti bakımından gizlilik arz eden yapılar ile 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 16/5/2012 tarihli ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ve diğer özel kanunlar kapsamında kalan alanlarda yapılacaklar hariç olmak üzere; yerleşme ve yapılaşmaların mimari estetik değerinin arttırılarak şehirlere kimlik kazandırılması amacıyla, nüfusu 50 binden fazla olan belediyelerde yapılacak umumun kullanımına mahsus olan; resmi binalar, ibadet yerleri, eğitim, sağlık tesisleri, kültürel binalar, eğlence yapıları, konaklama amaçlı binalar, alışveriş merkezleri, ulaştırma istasyonları, iş hanı, büro, pasaj, çarşı gibi ticari yapılar ile merkezi iş alanları ve idaresince bu kapsamda olduğu değerlendirilen yapıların mimari proje müellifliği; kamuda veya üniversitelerin mimarlık bölümlerinde ya da meslek odasına kayıtlı serbest mimar olarak en az 5 yıl mesleki tecrübesi bulunup, yapı ruhsatı alınmış toplamda en az 10.000 m2, en az 4 farklı yapının projelendirilme sürecinde aktif olarak bulunan ve bu durumlarını gerekli belgelerle tevsik eden mimarlar tarafından üstlenilebilir. Üniversitelerin mimarlık ana bilim dalında tezli lisansüstü öğrenim görmüş olan mimarlar için bu fıkrada belirtilen asgari hizmet süresi ile proje yapımına dair kriterlerin yarısının sağlanması yeterlidir. Bu kapsamda hazırlanan mimari projelerin yöresel mimariye uygun olarak tasarlanması, yapının kullanım fonksiyonunu azami ölçüde yansıtacak mimari öğeler içermesi, giriş cephelerinin binanın kullanım fonksiyonunu öne çıkaran, kolay algılanabilir şekilde tasarlanması ve bu amaçla bina ön cephelerinde cephe ve çatı ile uyumlu olacak şekilde sundurma, portik veya kolonad/sütun benzeri tasarımlarla girişin vurgulanması, cephe tasarımına derinlik kazandırılması, ön bahçelerinde teras, merdiven, rampa ve kot farkı gibi düzenlemeler ile davetkâr bir etki sağlanması gerekir. Ayrıca mimari projenin varsa yapının bulunduğu cadde veya sokakta yer alan ve mimari estetik komisyonunca belirlenmiş olan referans bina cephesindeki mimari öğelere uyumlu olacak şekilde tasarlanması, referans bina bulunmaması halinde sokak silüeti ile uyumlu olarak tasarlanması gerekir." düzenlemesi yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME: Dava dilekçesinin incelenmesinden, davacı TMMOB İçmimarlar Odasının temel itirazının Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde düzenlenen mimari estetik komisyonu içerisinde iç mimarlara yer verilmemesine ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.
İlgili idarelerin, gerekmesi halinde üniversitelerin ve ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla, uzmanlardan oluşan mimari estetik komisyonları kurabilmesi 3194 sayılı İmar Kanununun 8. maddesinin (j) bendi gereğidir.
Mimari estetik komisyonuna verilen görevlerin; yapının iç mekan tasarımı ile ilgisi olmayan, mimari özellikleri barındıran iç yükseklik, saçak genişliği gibi yapısal konuları belirleme ile yapınının; sokak silüeti, çevre ve yöresel mimari ile uyumunun sağlanmasına, giriş cephesinde kullanım fonksiyonunu yansıtan yöresel mimari ögeler içermesine, girişi vurgulayan tasarımlar ortaya koymasına, referans binanın belirlenmesine yönelik olduğundan komisyon en az ikisi mimar olmak üzere; kalan üç üye mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı, sanat tarihçisi, şehir plancısı, harita mühendisi ünvanlarındaki meslek disiplinlerinden seçilerek oluşturulmasında, başka bir ifadeyle iç mekan tasarımında uzman davacı Oda mensuplarına sözü edilen komisyonda yer verilmemesinde mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam ...-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı davalar için belirlenen ...-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 15/05/2024 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.