DANIŞTAY 6. DAIRE

Danıştay 6. Daire Başkanlığı         2022/3895 E.  ,  2024/3127 K.
"İçtihat Metni" T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2022/3895
Karar No : 2024/3127

TEMYİZ EDENLER : 1- (DAVALI) … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

2- (DAVALI YANINDA MÜDAHİL)
… Telekomünikasyon Paz. San.ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

3- (DAVACI) … Odası (… Şubesi)
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF : 1- … Odası (… Şubesi)
2- … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
3- … Telekomünikasyon Paz. San.ve Tic. A.Ş.

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Ankara ili, Çankaya ilçesi, … Mahallesi, … ada, … ve … sayılı parsellere yönelik Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarihli ve … sayılı kararı ile onaylanan 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliği ile anılan imar planında yer alan, "İmarlı bir eğitim parseli üzerinde 18 derslikli inşaat bedeli Bakanlık 2013 birim fiyatları ile 1000TL/m² geçmeyecek şekilde ve tefrişsiz bir eğitim tesisi (okul, üniversite veya yurt) … , … parsellerde yapılacak yapının iskan müracaat tarihine kadar hibe olarak inşaa edilecektir. Buna ilişkin noter taahhütü verilmeden uygulama imar planı kabul edilemez." plan notunun kaldırılarak yerine "Kazanılan inşaat alanının 1/4'ü kadar bir inşaat; imarlı (Nallıhan ilçesi, … Mahallesi, … sayılı) parsel üzerine … , … parsellerde yapılacak yapının iskan müracaat tarihine kadar anahtar teslim yapılır/yaptırılır." şeklinde plan notu eklenmesine ilişkin Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarihli ve … sayılı kararıyla tadilen onaylanan plan notu değişikliğinin iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … günlü, E:… , K:… sayılı kararda; yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen rapor ile dosyadaki bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirmesinden, bilimsel ve teknik verilere dayalı olarak hazırlanmaması nedeniyle şehircilik ilkeleri, planlama esasları ve kamu yararına uygun olmadığı sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İdari Dava Dairesince verilen kararda; Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarihli ve … sayılı kararına ilişkin olarak, davacı tarafından, plan notunda Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile yapılan değişiklik üzerine hem plan notu değişikliğine ilişkin bahse konu Meclis kararının hem de üzerinde plan notu değişikliğinin yapıldığı ana planlama kararının (15.04.2016 tarihli Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi kararı) iptalinin talep edildiği, meslek odalarının belli bir yoğunluk artışı getiren planlama kararlarına karşı dava açmakta menfaatleri bulunduğu, bununla birlikte, plan geneline yönelik açılacak iptal davalarının askı süresinin bitiminden itibaren 60 günlük dava açma süresi içinde yahut askı süresi içinde itiraz edilmişse idarece verilecek/verilmeyecek cevaba göre yine 60 günlük dava açma süresi içinde açılması gerektiği, bu süreler geçirildikten sonra plan notunda yapılan değişiklik üzerine plan geneline yönelik dava açılması halinde dava açma süresinin ihya olmayacağı, her ne kadar davacı tarafından ana planlama kararına ilişkin Meclis kararının iptali talep edilmekte ise de, 15.04.2016 tarihli Meclis kararının askı işlemleri tamamlanarak kesinleşmiş olduğu, askı süresi dolduktan sonra 60 günlük dava açma süresi içinde bakılan davanın açılmadığı, plan notunda yapılan değişikliğin dava açma süresini canlandırmayacağı sonucuna varılmış olup davanın süre aşımı nedeniyle reddi gerekirken işin esasına girilmek suretiyle verilen İdare Mahkemesi kararında isabet bulunmadığı; Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarihli ve … sayılı kararına ilişkin olarak, plan notunda eğitim tesisi yapımına yönelik olarak getirilen şartın herhangi bir kamusal bir kullanım amaçlı olamayan planlama alanının çok uzağında Nallıhan ilçesinde bir yapının yapılması şartına bağlanmasının nesnel ve teknik nedenlerinin bulunmadığı, bu değişikliğin hangi amaçla yapıldığının idarece somut veriler ışığında ortaya konulamadığı görüldüğünden dava konusu plan notu değişikliğine yönelik işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle davalı idare ve müdahilin istinaf başvurularının kısmen kabulü ile dava konusu 15.04.2016 tarihli Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi kararının iptaline ilişkin mahkeme kararının bu kısmının kaldırılmasına, esastan incelenen davanın bu kısmının süre aşımı nedeniyle reddine; davalı idare ve müdahilin 11.10.2019 tarihli Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi kararının iptaline ilişkin mahkeme kararına yönelik istinaf başvurularının yukarıda yer verilen gerekçeyle reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Temyize konu kararın usul ve hukuka aykırı olduğu iddiasıyla bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … 'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY: Ankara ili, Çankaya ilçesi, … Mahallesi, … ada, … ve … sayılı parsellere yönelik Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliğinin onaylandığı, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarihli ve … sayılı kararıyla anılan nazım imar planında yer alan, "İmarlı bir eğitim parseli üzerinde 18 derslikli inşaat bedeli Bakanlık 2013 birim fiyatları ile 1000TL/m² geçmeyecek şekilde ve tefrişsiz bir eğitim tesisi (okul, üniversite veya yurt) … , … parsellerde yapılacak yapının iskan müracaat tarihine kadar hibe olarak inşaa edilecektir. Buna ilişkin noter taahhütü verilmeden uygulama imar planı kabul edilemez." plan notunun kaldırılarak yerine "Kazanılan inşaat alanının 1/4'ü kadar bir inşaat; imarlı (Nallıhan ilçesi, … Mahallesi, … sayılı) parsel üzerine … , … parsellerde yapılacak yapının iskan müracaat tarihine kadar anahtar teslim yapılır/yaptırılır." şeklinde değiştirildiği, bunun üzerine davacı Oda tarafından Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile … tarih ve … sayılı kararının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT: 3194 sayılı İmar Kanununun “Planların hazırlanması ve yürürlüğe konulması” başlıklı 8. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin işlem tarihinde yürürlükte olan şeklinde, "İmar Planları; Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planından meydana gelir. Mevcut ise bölge planı ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluğu sağlanarak, belediye sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Belediye meclisince onaylanarak yürürlüğe girer. Bu planlar onay tarihinden itibaren belediye başkanlığınca tespit edilen ilan yerlerinde ve ilgili idarelerin internet sayfalarında bir ay süreyle eş zamanlı olarak ilan edilir. Bir aylık ilan süresi içinde planlara itiraz edilebilir. Belediye başkanlığınca belediye meclisine gönderilen itirazlar ve planları belediye meclisi onbeş gün içinde inceleyerek kesin karara bağlar.” hükmüne yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun "Dava açma süresi" başlıklı 7. maddesinde dava açma süresinin özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştayda ve İdare Mahkemelerinde altmış gün olduğu; ilanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresinin, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlayacağı; yine aynı Kanunun "Üst makamlara başvurma" başlıklı 11. maddesinin işlem tarihinde yürürlükte olan şeklinde, ilgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasının üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan, idari dava açma süresi içinde istenebileceği, bu başvurunun işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durduracağı, altmış gün içinde bir cevap verilmezse isteğin reddedilmiş sayılacağı hususu kurala bağlanmıştır.

3194 sayılı İmar Kanunu'nun 5. maddesinde nazım imar planı "varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan planı," uygulama imar planı da, "tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plan" olarak tanımlanmıştır.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 4.maddesinin (i) bendinde "Nazım imar planı: Mevcut ise çevre düzeni planının genel ilke, hedef ve kararlarına uygun olarak, arazi parçalarının genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, çeşitli kentsel ve kırsal yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere, varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/5.000 ölçekte, büyükşehir belediyelerinde 1/5000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte, onaylı halihazır haritalar üzerine, plan notları ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan plan," olarak, 4.maddesinin (k) bendinde ise, uygulama imar planı, "Nazım imar planı ilke ve esaslarına uygun olarak yörenin koşulları ve planlama alanının genel özellikleri, yapının kullanım amacı ve ihtiyacı, erişilebilirlik, sürdürülebilirlik ve çevreye etkisi dikkate alınarak; yapılaşmaya ilişkin yapı adaları, kullanımları, yapı nizamı, bina yüksekliği, taban alanı katsayısı, kat alanı kat sayısı veya emsal, yapı yaklaşma mesafesi, ön cephe hattı, ifraz hattı, kademe hattı, ada ayrım çizgisi, taşıt, yaya ve bisiklet yolları, ulaşım ilişkileri, parkları, meydanları, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını, gerektiğinde; parsel büyüklükleri, parsel cephesi ve derinliği, arka cephe hattı, yol kotu ve bu kotun altındaki kat adedi, bağımsız bölüm sayısı gibi yapılaşma ve uygulamaya ilişkin kararları, uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren ve varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/1.000 ölçekte onaylı halihazır haritalar üzerinde, plan notları ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan planı" olarak tanımlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME: Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, imar planlarına karşı, bir aylık askı süresi içinde 2577 sayılı Kanun'un 11. maddesi kapsamında başvuruda bulunulması ve bu başvuruya idari dava açma süresinin başlangıç tarihi olan son ilan tarihinden itibaren altmış gün içinde cevap verilmeyerek isteğin reddedilmiş sayılması halinde, bu tarihi takip eden altmış günlük dava açma süresi içinde veya son ilan tarihini izleyen altmış gün içinde cevap verilmek suretiyle isteğin reddedilmesi halinde bu cevap tarihinden itibaren altmış günlük dava açma süresi içinde idari dava açılabileceği; imar planlarına askı süresi içinde bir itirazda bulunulmamış ise, davanın, 2577 sayılı Kanun'un 7. maddesi uyarınca imar planının son ilan tarihini izleyen günden itibaren altmış gün içinde açılması gerektiği, ancak bu süreler içerisinde dava açılmamış olması halinde imar planının uygulanmaya konulması ile birlikte uygulama işlemi üzerine işlem ile birlikte imar planına veya doğrudan işlemin dayanağı olan imar planına karşı yeniden dava açma hakkının bulunduğu ve bu aşamada dava açma süresinin uygulama işleminin süresine tâbi olduğu hususlarında tartışma bulunmamaktadır.
Yargısal içtihatlarda, imar planları, ilanı gereken genel düzenleyici işlem olarak kabul edilmiş olduğundan uygulama işlemi olduğu öne sürülerek işlemin dayanağı imar planının iptalinin istenilmesi halinde planların uygulama işlemlerinin kapsamının ve buna göre de dava açma sürelerinin belirlenmesi gerekmektedir.
Çevre düzeni planları, ülke ve bölge plan kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve genel arazi kullanım kararlarını belirleyen planlar olup bu planlar ile belirlenen ana kararların alt ölçekli imar planları olmaksızın uygulamaya geçirilmesi mümkün değildir.
Planlama sürecinde de nazım imar planının öncelikle yapılarak çevre düzeni planı ile uyumlu hazırlanmak suretiyle arazinin genel kullanış biçimi, nüfus yoğunluğu, ulaşım gibi konular belirlenecektir. İmar planları arasındaki bu hiyerarşik ilişki, diğer düzenleyici işlemlerden farklı olup; alt ölçekli planların, üst ölçekli planların uygulanması amacıyla tesis edildiği açıktır.
Bu hususlar dikkate alındığında; alt ölçekli plan (düzenleyici işlem olmakla birlikte), üst ölçekli planın uygulama işlemi niteliğinde olduğundan, nazım imar planı yapıldıktan sonra, bu plana yönelik dava açma süresi içerisinde, bu plan ile birlikte ya da ayrıca dayanak üst ölçekli planın da iptali istemiyle dava açılabilmesi mümkündür.
Uyuşmazlıkta, Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararıyla 1/5000 ölçekli nazım imar planı plan notunda değişiklik yapılarak plan notunda "Kazanılan inşaat alanının 1/4'ü kadar bir inşaat; imarlı (Nallıhan ilçesi, … Mahallesi, … sayılı) parsel üzerine … , … parsellerde yapılacak yapının iskan müracaat tarihine kadar anahtar teslim yapılacağı ya da yaptırılacağı" belirtilmiştir.
Bu durumda, anılan plan notunun Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliğine ilişkin olduğu göz önüne alındığında dava konusu edilen imar planına yönelik yeniden dava açılmasına dayanak oluşturacak nitelikte bir uygulama olarak kabul edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, nazım imar planı plan notu değişikliğine karşı yasal dava açma süresi içinde imar planı plan notu değişikliği yönünden süre aşımı bulunmadığından, bu plan notu değişikliği ile birlikte dayanağı 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliğinin iptali istemiyle açılan davanın da süresinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Bu durumda, dava konusu işlemlerin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararının her iki işlem yönünden incelenmek suretiyle Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesince yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararında isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu işlemlerin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurularının kısmen kabulü ile Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararının iptaline ilişkin kısmının kaldırılması, esastan incelenen davanın bu kısmının süre aşımı nedeniyle reddi; Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararının iptaline ilişkin kısmına yönelik istinaf başvurularının yukarıda yer verilen gerekçeyle reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
2. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 20/05/2024 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.