DANIŞTAY 6. DAIRE

Danıştay 6. Daire Başkanlığı         2020/8657 E.  ,  2024/3166 K.
"İçtihat Metni" T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/8657
Karar No : 2024/3166

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. ….
KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1- … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ..
2- … Belediye Başkanlığı/…
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : .. Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin .. tarih ve E:.., K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Ankara İli, Çankaya İlçesi, ...Mahallesi (...Köyü), ...ada, … parsel sayılı taşınmazın "kentsel rekreasyon alanı" kullanımından "ticari rekreasyon alanı" kullanımına dönüştürülmesine ilişkin Ankara Büyükşehir Belediyesi Meclisinin ...tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği ile Çankaya Belediye Encümeninin .. tarih ve … sayılı kararı ile uygun görülerek Ankara Büyükşehir Belediye Encümeninin .. tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan 81205/18 nolu parselasyon işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …. İdare Mahkemesince verilen .. tarih ve E:.., K:… sayılı kararda; Ankara Büyükşehir Belediyesi Meclisinin .. tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliğine karşı açılan diğer bir davada …. İdare Mahkemesinin .. tarih ve E:.., K:… sayılı kararı ile dava konusu işlemin iptaline kararı verildiği; dava konusu parselasyon yönünden ise; iptaline karar verilen Ankara Büyükşehir Belediyesi Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile onaylanan 1/1000 ölçekli uygulama imar planının hukuka aykırı bulunarak iptaline karar verildiğinden konusu kalmayan parselasyon işleminin hukuka aykırı hale geldiği sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu 1/1000 ölçekli uygulama imar planı yönünden konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı; parselasyon yönünden ise, dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İdari Dava Dairesince verilen kararda; dava konusu parselasyonun mülkiyet hakkını doğrudan ilgilendiren bireysel işlem niteliği taşıması nedeniyle taşınmaz maliki olmayanların parselasyon işlemine karşı dava açma hakkı bulunmadığından, gerek malik gerekse belde sakini sıfatı bulunmadığı anlaşılan davacının dava konusu 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliğiyle de arasında hukuken korunması gereken meşru, kişisel ve güncel bir menfaat ilgisi bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 4. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun kabulü ile dava konusu 1/1000 ölçekli uygulama imar planı yönünden konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı; parselasyon yönünden ise, dava konusu işlemin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararının kaldırılarak davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Dava konusu 1/1000 ölçekli imar planı değişikliğini kapsayan alanda belde sakini olduğu ve dahi uyuşmazlık konusu taşınmaza komşu Çankaya İlçesi, ...Mahallesi (...Köyü), … ada, … parsel sayılı taşınmazın maliki olduğunu gösteren tapu senedi örneğini temyiz dilekçesi ekinde sunduğundan dava açma ehliyeti bulunduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNLARI :
Çankaya Belediye Başkanlığı tarafından, davanın süresinde açılmadığı, taşınmaza komşu parselde davacının malik sıfatı bulunsa dahi bireysel işlem olan parselasyonla hukuki menfaat ilgisi bulunmadığından dava açma ehliyeti bulunmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuştur.
… Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'NINDÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY : Ankara İli, Çankaya İlçesi, ...Mahallesi (...Köyü), ...ada, … parsel sayılı taşınmazın "kentsel rekreasyon alanı" kullanımından "ticari rekreasyon alanı" kullanımına dönüştürülmesine ilişkin 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği Ankara Büyükşehir Belediyesi Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile onaylanmıştır. Bu imar planına istinaden, dava konusu taşınmazın bulunduğu alanda 3194 sayılı İmar Kanunun 18.maddesi uyarınca yapılan parselasyon … tarih ve … sayılı Çankaya Belediye Encümeni kararı ile uygun görülmüş ve … tarih ve … sayılı Ankara Büyükşehir Belediye Encümeninin kararı ile onaylanmıştır.
Davacı tarafından, haricen duyum alınması üzerine, yapılan bir parselasyon varsa ne zaman, hangi idari işlem, amaç ve sebeple yapıldığı hakkında bilgi edinmek maksadıyla davalı idareye başvurulmasının ardından idarenin yanıtının 18/05/2018 tarihinde kendisine tebliği edilmesi üzerine dava konusu işlemden haberdar olunduğu belirtilerek parselasyon işlemiyle taşınmazın birden çok parçaya bölünerek eş değer olmayan yerden hisselendirilerek tahsisinin yapıldığı, böylece diğer hissedarların taşınmazlarının değeri artırılırken kendisininkine ait değerin düşürüldüğünden bahisle görülmekte olan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun "İdari dava türleri ve idari yargı yetkisinin sınırı" başlıklı 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde; idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönünden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar iptal davaları olarak tanımlanmış olup, subjektif ehliyet koşulu "menfaat ihlali" olarak yer almıştır.
Aynı Kanunun "Dava açma süresi" başlıklı 7. maddesinde dava açma süresinin özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay'da ve idare mahkemelerinde altmış gün olduğu; ilanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresinin, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlayacağı; ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililerin düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açılabileceği, yine aynı Kanunun işlem tarihinde yürürlükte olan "Üst makamlara başvurma" başlıklı 11. maddesinde, ilgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasının üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan, idari dava açma süresi içinde istenebileceği, bu başvurunun işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durduracağı, altmış gün içinde bir cevap verilmezse isteğin reddedilmiş sayılacağı, "Dilekçeler üzerine ilk inceleme" başlıklı 14. maddesinin 3. fıkrasının (c) bendinde; dava dilekçesinin ehliyet yönünden inceleneceği, aynı maddenin 6. fıkrasında; maddede belirtilen hususların ilk incelemeden sonra tespit edilmesi halinde de davanın her safhasında 15. madde hükmünün uygulanacağı, "İlk inceleme üzerine verilecek karar" başlıklı 15. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde ise; davanın ehliyetli kişi tarafından açılmadığının belirlenmesi durumunda davanın reddine karar verileceği hükmüne yer verilmiştir.
3194 sayılı İmar Kanununun 5. maddesinde, uygulama imar planı; tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plan olarak tanımlanmıştır.
Anılan Kanunun "Planların hazırlanması ve yürürlüğe konulması" başlıklı 8.maddesinin (b) bendinde ise, "İmar Planları; nazım imar planı ve uygulama imar planından meydana gelir. Mevcut ise bölge planı ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluğu sağlanarak, belediye sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Belediye meclisince onaylanarak yürürlüğe girer. Bu planlar onay tarihinden itibaren belediye başkanlığınca tesbit edilen ilan yerlerinde bir ay süre ile ilan edilir. Bir aylık ilan süresi içinde planlara itiraz edilebilir. Belediye Başkanlığınca belediye meclisine gönderilen itirazlar ve planları belediye meclisi onbeş gün içinde incelenerek kesin karara bağlar" kuralı yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İptal davasının içtihat ve öğretide belirlenen hukuki nitelikleri kapsamında; yargısal denetim amacıyla her idari işleme karşı herkes tarafından iptal davası açılması halinde, idari işlemlerde istikrarsızlığa neden olunabileceği ve idarenin işleyişinin bu yüzden olumsuz etkilenebileceği gözetildiğinde dava konusu edilecek işlem ile dava açacak kişi arasında belli ölçüler içinde menfaat ilişkisi bulunmasının aranması şarttır. Her olay ve davada, yargı merciine başvurarak dava açan kişinin menfaatinin, iptali istenen işlemle ne ölçüde ihlal edildiğinin takdiri ise yargı mercilerine bırakılmıştır. İptal davası açılabilmesi için gerekli olan menfaat ilişkisi kişisel, meşru, güncel bir menfaatin bulunması halinde gerçekleşecektir. Başka bir anlatımla; iptal davasına konu olan işlemin davacının menfaatini ihlal ettiğinden söz edilebilmesi için, davacıyı etkilemesi, yani davacının kişisel menfaatini ihlal etmesi gerekmektedir.
Yargısal içtihatlarda imar planları, ilanı gereken genel düzenleyici işlem olarak kabul edildiğinden, uygulama işlemi olduğu öne sürülen işlemin dayanağı imar planının iptalinin istenilmesi halinde planların uygulama işlemlerinin kapsamının ve buna göre de dava açma sürelerinin belirlenmesi gerekmektedir.
1/1000 ölçekli imar planlarının uygulamaya esas planlar olması nedeniyle bu planlara dayanılarak parselasyon, ruhsat, kamulaştırma gibi uygulama işlemlerinin yapılması zorunluluğu karşısında, subjektif uygulama işlemleri üzerine açılacak iptal davalarında 1/1000, 1/5000 ölçekli planların da iptalinin istenebileceği açıktır.
Uyuşmazlıkta, idare mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile bölge idare mahkemesince, temyize konu kararda, dava konusu 1/1000 ölçekli uygulama imar planı yönünden konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı; parselasyon yönünden ise, dava konusu işlemin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararının kaldırılarak davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmişse de; davacı tarafından dava konusu 1/1000 ölçekli imar planı değişikliğini kapsayan alanda belde sakini olduğu, uyuşmazlık konusu taşınmaza komşu Çankaya İlçesi, ...Mahallesi (...Köyü), … ada, … parsel sayılı taşınmazın maliki olduğunu gösteren tapu senedi örneğini temyiz dilekçesi ekinde sunduğu, hal böyle iken, davacının 1/1000 ölçekli imar planı değişikliğini kapsayan alanda belde sakini/komşu taşınmaz maliki olup olmadıklarının netleştirilemediği uyuşmazlık karara bağlanmadan önce usule ilişkin bu belirsizliğin açıklığa kavuşturulmadığı görülmektedir.
İdari Dava Dairesince verilen kararda; uyuşmazlığın esasının çözülebilmesi için öncelikle davacının dava konusu taşınmazlar bakımından parselasyon işlemine ilişkin olarak dava açma ehliyetinin olmadığı tespit edilmişse de; aralarında hukuki bağlılık olsa dahi iki ayrı işleme karşı açılan davada dava konusu edilen hem 1/1000 ölçekli uygulama imar planı; hem de parselasyona ilişkin olarak davanın ehliyet yönünden reddi yolunda hüküm kurulmuştur.
Oysa, çözülmekte olan uyuşmazlıkta, dosyadaki bilgi ve belgelerin değerlendirilmesinden, davacının dava konusu 1/1000 ölçekli imar planı değişikliğini kapsayan alanda belde sakini/komşu taşınmaz maliki olduğu, bu durumda ise 1/1000 ölçekli imar planı değişikliği yönünden dava açma ehliyeti bulunduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
Düzenleyici işlem niteliğinde olan imar planlarına karşı, bu planların uygulama işlemi niteliğindeki parselasyon işlemine karşı süresinde dava açılmak kaydıyla, dava açılabilmesi mümkün ise de davacının parselasyon işlemine dava açma ehliyetinin bulunmadığının anlaşılması halinde, parselasyon işlemi bakımından davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerekmektedir. Bu durumda, parselasyon işlemi, davacı bakımından dava konusu imar planlarının uygulama işlemi sayılamayacağından uygulama imar planları bakımından yukarıda yer verilen yasa hükümleri kapsamında davanın süresinde açılıp açılmadığı tespit edilerek karar verilmesi gerekmektedir.
Bu doğrultuda, mevzuat gereği, uygulama imar planı sınırlarına bağlı kalınarak hazırlanan dava konusu parselasyon işlemine yönelik ise davacının parselasyonun yapıldığı sınırlar dahilinde taşınmazını dava tarihinden önceki bir tarihte satış yoluyla devrettiği, bu nedenle düzenleme sınırı dahilinde başkaca bir taşınmazı bulunup bulunmadığı hususunun araştırılması, parselasyon yönünden yapılan bu araştırmanın ardından, davacının dava açma ehliyeti bulunduğuna idari dava dairesince kanaat getirildiği takdirde, düzenleyici işlem niteliğinde olan uygulama imar planlarına karşı açılan davanın esas bakımından değerlendirilmesi; parselasyon işlemine karşı dava açma ehliyetinin bulunmadığının anlaşılması halinde ise, uygulama imar planları bakımından davanın süresinde açılıp açılmadığı tespit edilerek bir değerlendirme yapılması, gerek 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği gerekse de parselasyon yönünden ayrı ayrı hüküm tesis edilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi istinaf isteminin kabulü, idara mahkemesi kararının kaldırılması, davanın ehliyet yönünden reddi yolundaki kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile anılan kararının kaldırılarak yukarıda özetlenen gerekçeyle davanın ehliyet yönünden reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 21/05/2024 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.