DANIŞTAY 4. DAIRE

Danıştay 4. Daire Başkanlığı         2023/13785 E.  ,  2024/3951 K.
"İçtihat Metni" T.C.
D A N I Ş T A Y
DÖRDÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2023/13785
Karar No : 2024/3951

TEMYİZ EDENLER : I. (Davalı) … Bakanlığı (E-Tebligat)
VEKİLİ : Av. …
II. (Davalı Yanında Müdahiller)
1- … Terminal Hizmetleri A.Ş.
2- … San.ve Tic. A.Ş.
VEKİLLERİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACILAR) : 1- … Derneği
2- Sınırlı Sorumlu … Kalkınma Kooperatifi
3- Sınırlı Sorumlu … Kooperatifi
4- …
5- Sınırlı Sorumlu … Kooperatifi
6- …
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Hatay İli, Erzin İlçesi, ... Mahallesi, Gaziçiftliği (… ada, …,…,…,… ve … nolu parsel) mevkiinde gerçekleştirilmesi planlanan "Propandan Polipropilen Üretme Tesisi, Su Alma Yapısı ve Derin Deniz Deşarjı" projesine ilişkin olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından verilen … tarih ve … sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: İdare Mahkemesince verilen kararda; Mahkemece yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi neticesinde hazırlanan bilirkişi raporu ile dosyada yer alan bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinden, söz konusu bilirkişi raporunda, dava konusu ÇED Olumlu kararının dayanağı ÇED Raporunda alanda yaşayan kurbağa türleriyle ilgili yeterli önlemlerin alınmadığı ve bu türlerle alakalı yeterli değerlendirme yapılmadan raporun oluşturulduğu, göçmen kuş türlerinin sayısı ile ilgili olarak oldukça yüksek bir farkın bulunduğu (ÇED raporunda 53 tür belirlenmiş iken, bilirkişiler marifetiyle yapılan incelemede 183 türün mevcut olduğunun anlaşıldığı) ve hem bu türlerle hem de tatlısu ve nil kaplumbağaları ile alakalı olarak yeterli önlemlerin belirlenmediği, kum köpek balıklarının alanın kalabalıklığından ve stresinden etkilenmelerinin kuvvetli bir ihtimal olduğu ve yine deşarj hattı üzerinde hem yuva hem de aktif sahil kertenkelesi türü bireylerin tespit edildiği, deşarj borusunun toprak altına gömülmesi aşamasında habitatın kazılarak tahrip edileceği ve buraya boru hattının döşeneceği, bu kazıların yuvaların yok olmasına ve yuvada yaşayan ergin bireylerin ölümüne neden olacağı tespitleri karşısında,dava konusu ÇED Olumlu kararının dayanağı ÇED Raporunun mevzuatın aradığı kriterleri karşılamadığı sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : 1-Davalı idare tarafından, gerçekleştirilmesi planlanan faaliyete ilişkin olarak hazırlanan Deniz ve Karasal Ekosistem Açısından Değerlendirme Raporunda yer verilen tespitler ve ÇED Raporunda yer verilen önlem ve taahhütler dikkate alındığında su alım ve deşarj borularının sucul sistemin en dar yerinden geçirilmesinin planlandığı, faaliyetin etki sınırları içinde korunan bir alan bulunmadığı ve dolayısıyla faaliyetin korunan alanlara etkisi açısından herhangi bir olumsuz durum oluşmayacağı, faaliyetin deniz canlılarına yönelik olumsuz etkisinin oluşmayacağı, ÇED sürecinin amacına ve ilgili mevzuata uygun olarak yürütüldüğü ve sonuçlandırıldığı, İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu üyesi kurum ve kuruluşların görüşleri doğrultusunda dava konusu işlemin tesis edildiği, dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu ileri sürülmektedir.
2- Davalı Yanında Müdahil ... Ürünleri Terminal Hizmetleri A.Ş. tarafından, kök ve ek bilirkişi raporlarının hükme esas alınmaya elverişli olmadığı, söz konusu raporlara karşı taraflarınca yapılan itirazlar dikkate alınmadan ve raporlar arasındaki çelişki giderilmeden Mahkemece hüküm kurulduğu, kök bilirkişi raporunda dava konusu işlemin çevre mevzuatında yer alan kriterlere uygun olarak tesis edilmiş olduğunun tespit edildiği, ancak aynı bilirkişi raporunda projenin karasal hayvanlar, yaban hayatı ve deniz kaplumbağaları, şehir ve bölge planlaması ve deniz ekosistemi ve su ürünleri üzerindeki etkisi yönünden yapılan değerlendirmelerin hatalı ve eksik incelemeye dayalı olduğu, ek bilirkişi raporunda da aynı hataların tekrar edildiği, taraflarınca dosyaya sunulan bilimsel görüşlerin söz konusu bilirkişi raporlarında dikkate alınmadığı, ÇED Raporunun bir kısmında bazı eksikliklerin tespit edilmiş olmasının Raporun tamamını kusurlu hale getirmeyeceğinin Mahkemece dikkate alınmadığı ileri sürülmektedir.
2- Davalı Yanında Müdahil ... San.ve Tic. A.Ş. tarafından, bilirkişi raporunda projenin karasal hayvanlar, yaban hayatı ve deniz kaplumbağaları, şehir ve bölge planlaması ve deniz ekosistemi ve su ürünleri üzerindeki etkisi yönünden yapılan değerlendirmelerin hatalı ve eksik incelemeye dayalı olduğu, 2009/7 sayılı Genelge kapsamında yapılan başvurunun davalı idare tarafından uygun bulunduğu ve Genelgede düzenlendiği şekilde, Mahkemenin iptal kararının gerekçeleri dikkate alınmak suretiyle yeni bir ÇED Raporu hazırlandığı, davalı idarece söz konusu projeye ilişkin olarak … tarih ve … sayılı yeni bir ÇED Olumlu kararı tesis edildiği, kök ve ek bilirkişi raporlarının hükme esas alınmaya elverişli olmadığı, söz konusu raporlara karşı taraflarınca yapılan itirazlar dikkate alınmadan ve raporlar arasındaki çelişki giderilmeden Mahkemece hüküm kurulduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Cevap verilmemiştir.

TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile usul ve yasaya uygun olan İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Dördüncü Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 2577 sayılı Kanun'un 31. maddesinin atıfta bulunduğu 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun ilgili düzenlemeleri uyarınca, ... San.ve Tic. A.Ş.'nin davalı yanında müdahale istemi kabul edilerek gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
İdare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Temyiz isteminin reddine,
2. Temyize konu ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının ONANMASINA,
3. Temyiz giderlerinin istemde bulunan üzerinde bırakılmasına,
4. Dosyanın anılan İdare Mahkemesine gönderilmesine,
5. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 20/A-2-(i) maddesi uyarınca, kesin olarak, 12/06/2024 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

(X) KARŞI OY :
Dava dosyasının incelenmesinden, hükme esas alınan kök ve ek bilirkişi raporlarında Karasal Hayvanlar, Yaban Hayatı ve Deniz Kaplumbağaları uzmanlığı açısından; proje faaliyetlerinin nesli tehlike altında olan türleri olumsuz yönde etkileyeceği, Deniz Ekosistemi ve Su Ürünleri uzmanlığı açısından; sulak alan ve deniz ekosistemi içerisinde herhangi bir yapılaşmanın olması durumunda tür zenginliğinin korunması ve nesli tehlikede olan sucul canlılar açısından büyük risk oluşacağı, Şehir ve Bölge Planlama uzmanlığı açısından; projenin yer seçimi ilkeleri açısından uygun olmadığı kanaatlerine yer verildiği, bu eleştirilen dava konusu projenin inşası aşamasında ortaya çıkması muhtemel riskler olduğu, inşaat sürecinin söz konusu canlıların üreme döneminde gerçekleştirilemeyeceğinin taahhüt edildiği, dolayısıyla proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetin projenin gerçekleştirilmesi planlanan alana olası çevresel etkilerinin hukuken kabul edilebilir düzeyde olduğu anlaşılmaktadır.
Bu durumda, bilirkişi raporunda olumsuz yönde kanaat bildiren bilirkişilerin görüşlerine yukarıda belirtilen nedenlerle itibar edilmemiş ve projenin gerçekleştirilmesindeki kamu yararı ile bilirkişi heyetinde yer alan diğer bilirkişilerin (Kimya ve Kimya Teknolojileri açısından, Tarımsal açıdan, Çevre Mühendisliği açısından, Jeoloji uzmanlığı açısından) ÇED raporu ve dava konusu işlemin uygun olduğu yönünde kanaat bildirdikleri göz önünde bulundurulduğunda, dava konusu işleme dayanak ÇED raporunda, projenin çevre üzerindeki muhtemel olumsuz etkileriyle, alınacak önlemlerin yeterli düzeyde belirlendiği, projenin gerçekleşmesinde çevre açısından sakınca bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Belirtilen nedenlerle, temyize konu Mahkeme kararının bozularak davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşüncesiyle aksi yöndeki Dairemiz kararına katılmıyorum.