ANKARA 5. FIKRI VE SINAİ HAKLAR HUKUK MAHKEMESI

T.C. ANKARA 5. FİKRİ VE SINAÎ HAKLAR HUKUK MAHKEMESİ Esas-Karar No: 2022/395 Esas - 2023/324
TÜRK MİLLETİ ADINA

T.C.
ANKARA
5. FİKRİ VE SINAÎ HAKLAR HUKUK MAHKEMESİ
GEREKÇELİ KARAR

ESAS NO : 2022/395 Esas
KARAR NO : 2023/324

DAVA : 5846 Sayılı Kanundan Kaynaklı Mali Hakların İhlal Edildiğinin Tespiti
DAVA TARİHİ : 21/10/2022
KARAR TARİHİ : 21/06/2023
GEREKÇELİ KARARIN
YAZILDIĞI TARİH : 22/06/2023
Mahkememizde görülmekte bulunan 5846 Sayılı Kanundan Kaynaklı Mali Hakların İhlal Edildiğinin Tespiti davasının yapılan açık yargılamasının sonunda,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
DAVA:
Davacılar vekili 21/10/2022 tarihli dava ve 19/12/2022 tarihli replik dilekçelerinde özetle; Davacıların ilim edebiyat eserleri alanında ... eser sahibinin ve yayıncılık alanında 897 yayıncı hak sahibini temsil ettiklerini, üniversite kütüphaneleri ve diğer tesislerde bulunan ilim ve edebiyat eserlerinin kısmi kopyalanması ve ödünç verilmesi faaliyetleri için eser sahiplerinden izin alınması gerektiğini, münhasıran çoğaltma ve yayma hakkına sahip olan eser ve mali hak sahiplerinin, yayıncıların, başka kişi ve kuruluşlara bu hakları belli süre ve koşullar içinde kullanımları için verdikleri izin olan lisans alma süreci ile ilgili davacılar tarafından daha önce davalı üniversiteye lisanslamaya yönelik yazılı ve sözlü bildirimler yapıldığını, ancak sonuç alınamadığını, 5846 sayılı yasanın 33. maddesinde yer alan temsil serbestisinin kısmı kopyalama ve ödünç verme faaliyetlerini kapsayacak şekilde genişletilerek yorumlanmasının mümkün olmadığını, üniversiteler bünyesinde ilim edebiyat eserlerinin kısmı kopyalama ve ödünç verme faaliyetlerine dayalı kullanımlarının ... kapsamındaki hukuki nitelendirilmesinde bir tereddüt ve belirsizlik olduğunu ifade ederek; davalı üniversitenin bünyesinde yer alan kütüphaneler, kısmı kopyalama (fiziki ya da dijital) mekanları (üniversiteye ait olanların yarısına sözleşmeli fotokopi işletmeleri dahil) ve benzeri yerlerde yerinde inceleme yapılarak davacı meslek birliklerinin üyelerine ait eserlerle ilgili kısmi kopyalama ve ödünç verme faaliyetlerinin yapılıp yapılmadığının tespiti ve yapılması halinde bu faaliyetin hukuki nitelendirmesinin yapılarak haksız fiil olup olmadığının tespiti talep edilmiştir.
C E V A P :
Davalı vekili 28/11/2022 tarihli cevap 05/01/2023 tarihli düplik dilekçelerinde özetle; Davalı üniversitenin kamu tüzel kişiliğine sahip bir ... üniversitesi olduğunu, bu anlamda verilen eğitim öğretim hizmetinin niteliği ve hukuki statüsü bakımından devlet üniversiteleri ile ... üniversitelerinin aynı olduğunu ve kamu hizmeti verdiğini, davacı taleplerinin hukuka aykırı olduğunu, üniversite bünyesinde hiçbir şekilde herhangi bir ilim edebiyat eserinin kopyalanmadığını, çoğaltılmadığını, bu nedenle çoğaltma ve yayma hakkının ihlalinin söz konusu olmadığını, bir kamu tüzel kişiliğine sahip olan ve kamu hizmeti veren davalı üniversitenin kazanç amacı gütmeyen bir eğitim kurumu olduğunu ve kanunda düzenlenen temsil serbestisinin, çoğaltma hakkının bir istisnası olduğunu, nitekim davacı meslek birliklerinin gönderdiği ihtarname üzerine yoktan görüş istendiğini ve ... yazısında temsil serbestisinin çoğaltma hakkının istisnası olduğu kanaatine varıldığını, davacı meslek birliklerinin talebinin yerine getirilmesinin üniversitelerin kanuni görevlerini yerine getirmesini ve öğrencilerin amaca uygun olarak yetiştirmesini baltalayacağını ve kamu zararına sebep olacağını, üniversite kütüphanesinin halka açık bir mahal olmadığını, bu nedenle ... madde 41 kapsamında kalmadığını ve meslek birliklerinin tarife yayınlayıp sözleşme yapabileceği alanlar dışında kaldığını ifade ederek; davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
UYUŞMAZLIK:
Dava, 5846 Sayılı Kanundan Kaynaklı Mali Hakların İhlal Edildiğinin Tespiti istemine ilişkindir.
Taraflar arasındaki uyuşmazlığın; Davalının, davacıların üyelerine ait eserleri ödünç verme ve kısmi kopyalama faaliyetlerinin bulunup bulunmadığı, varsa bu faaliyetlerin davacıların üyelerinin eser sahipliğinden kaynaklı çoğaltma ve yayma haklarının ihlali mahiyetinde olup olmadığı, davalı faaliyetinin eser sahipliğinden kaynaklı hakların ihlaline hukuka uygunluk sebebi oluşturan istisna mahiyetinde olup olmadığı, bunlara bağlı olarak; davalı eylemlerinin haksızlığının tespiti isteminin yerinde olup olmadığı hususlarına ilişkin olduğu tespit edilmiştir.

Davanın açılmasını müteakip tarafların dilekçeleri karşılıklı tebliğ edilmiş, sundukları deliller alınmış, dava şartları incelenmiş, ön inceleme duruşması yapılmış, hak düşürücü süre bakımından eksiklik bulunmadığı tespit edilmiş, taraflar sulhe teşvik olunmuş, arabulucuya gitme hakları hatırlatılmış, sonuç alınamaması üzerine uyuşmazlık konuları tespit edilmiş, tahkikat icra olunmasını müteakip, bilirkişiden maddi vakıalara ilişkin rapor alınmış, 06/08/2015 tarih 29437 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ... Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik'in 201/2. maddesi hükmü de gözetilerek taraflara tahkikat ve yargılamanın geneliyle ilgili son sözleri de sorulmuş; sözlü iddia ve savunmada bulunma olanağı tanınmıştır.
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE:
Tarafların iddia ve savunmaları, ibraz ettikleri deliller, mahkememizce aldırılan 27/04/2023 havale tarihli bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre;
Davalı; ..., ... ve ... tarafından 20/10/1984 tarihinde kurulmasına karar verilen, 20/10/1986 tarihinde eğitim, öğretim ve araştırma faaliyetlerine başlayan ve 5/3/1992 tarih ve 3785 sayılı kanunla kamu tüzel kişiliği kazanmış bulunan bir yüksek öğretim kurumudur.
Davalıya ait "..." internet adresi bilirkişi marifetiyle incelendiğinde; davacıların üyelerinin eser sahibi oldukları kitapların kütüphane katalogunda oldukları, kitapların tipi, yazar adı, yayın yeri ve tarihi, yayınevi adı gibi bilgilere yer verildiği gözlemlenmiştir.
Bilirkişinin tespit ettiği üzere; "..." internet adresinde tespit edilen kitapların, aynı zamanda davalıya ait fiziki kütüphanelerde somut olarak bulunduğu da gözlemlenmiştir.
Davalı merkez kütüphanesinde yer alan;
... Ltd Şti unvanlı kopyalama merkezinde yapılan yerinde incelemede; ders notları ve bir adet makalenin dijital ortamda kırtasiye bilgisayarında kayıtlı olduğu,
... Org. Rek. Mat. Bilgi. İnş. Ve Tic. Ltd. Şti unvanlı kopyalama merkezinde yapılan yerinde incelemede; ders notları ve dava konusu uyuşmazlıkla ilgisi olmayan bir kısım dokümanın dijital ortamda kırtasiye bilgisayarında kayıtlı olduğu,
... Fotokopi Hizmeti ... unvanlı kopyalama merkezinde yapılan yerinde incelemede; ders notları ve dava konusu uyuşmazlıkla ilgisi olmayan bir kısım dokümanın dijital ortamda kırtasiye bilgisayarında kayıtlı olduğu gözlemlenmiştir.
Yapılan incelemelerde; söz konusu kopyalama merkezlerinde davacılara ait yetki sahibi oldukları herhangi bir esere fiziki olarak veya kopyalama merkezinde yer alan bilgisayarlarda denk gelinmemiştir. Her ne kadar ... Fotokopi Hizmeti ... unvanlı kopyalama merkezinde geri dönüşüm kutusunda yer alan dosyaların kopyalama merkezinde bulunan kişi tarafından bilirkişi müdahalesinden önce silindiği bilirkişi raporunda belirtilmişse de; geri dönüşüm kutusunda yer alan dosyaların iş bu dava konusu kapsamında yer alan eserlerden herhangi biri olduğuna ilişkin dosya kapsamında aksi yönde kayıt bulunmamaktadır. Bununla birlikte; kopyalama merkezi ... Ltd Şti ile kiraya veren arasında yapılan kira sözleşmesine göre; kopyalama merkezinin hangi amaçla olursa olsun kitaplardan kopyalama ve çoğaltma işlemi yapamayacağının kayıt altına alındığı tespit edilmiştir.
Davalı üniversite içinde yer alan fotokopi odası incelendiğinde; sınav kağıtlarının çoğaltılması işlemi gerçekleştirilen yer olduğu, oda içinde herhangi bir esere rastlanmadığı tespit edilmiştir.
Davalının, kütüphane bünyesinde yer alan basılı materyalleri; üniversite öğrencileri, akademisyenler, kütüphane üyesi mezun öğrenciler ve üniversite idari personeline ödünç verdiği tespit edilmiştir.
Yukarıda yer verilen tespitlere göre; davalı bünyesinde yer alan kopyalama merkezleri ve fotokopi odası içerisinde, davacıların üyelerine ait eserlerin çoğaltılıp yayıldığı iddiası ispat edilememiştir.
Davalının, bünyesinde barındırdığı basılı materyalleri ödünç verme eylemi ise; 5846 sayılı ... m.33 kapsamında yer alan hukuka uygunluk sebebi içinde mütalaa edilmiştir. Söz konusu hükme göre; Yayımlanmış bir eserin; tüm eğitim ve öğretim kurumlarında, yüzyüze eğitim ve öğretim maksadıyla doğrudan veya dolaylı kâr amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserin adının mutat şekilde açıklanması şartıyla serbesttir.
Davalı bir ... üniversitesi olup kâr amacı bulunmamaktadır. Ödünç verdiği kitaplarda; eser sahibinin ve eserin adı mutat şekilde açıklanmaktadır. Davalının ödünç verme faaliyeti, eğitim ve öğretim maksadıyla sınırlıdır ve buna ilişkin düzenlenen ödünç verme kuralları çerçevesinde gerçekleşmektedir. Ayrıca; eserlerin temsilinin doğrudan olması koşul olmayıp, dolaylı olarak da eserin temsili mümkündür. Eserin temsili kavramı içine; eserden doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarıyan aletlerle göstermek gibi temsil suretiyle faydalanmak da girmektedir. Bir eserin eğitim ve öğretim maksadıyla ödünç verilmesi, aynı zamanda o eserin gösterilmesi anlamına da gelmektedir. İzah edilen gerekçelerle; davalının ödünç verme eylemi, 5846 sayılı ... m.33 hükmü kapsamında kalmakta olup hukuka uygundur.
Yukarıda izah edilen gerekçelerle davanın reddine karar verilerek aşağıdaki şekilde hüküm tesis edilmiştir.
HÜKÜM:
1-Davanın REDDİNE,
2-Harçlar Kanunu uyarınca alınması gereken 179,90 TL maktu karar ve ilam harcından peşin alınan 80,70 TL'nin düşümü ile bakiye kalan 99,20 TL'nin müteselsilen davacılardan tahsili ile hazineye gelir kaydına,
3-Davacı ... (...) tarafından açılan dava bakımından; davalı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden karar verildiği tarihte yürürlükte bulunan AAÜT m.3 hükmü gereği hesaplanan 15.000,00 TL vekalet ücretinin davacı ... (...)'den alınarak davalıya verilmesine,
4-Davacı ... (...) tarafından açılan dava bakımından; davalı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden karar verildiği tarihte yürürlükte bulunan AAÜT m.3 hükmü gereği hesaplanan 15.000,00 TL vekalet ücretinin davacı ... (...)'nden alınarak davalıya verilmesine,
5-Davacı ... (...) tarafından açılan dava bakımından; davalı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden karar verildiği tarihte yürürlükte bulunan AAÜT m.3 hükmü gereği hesaplanan 15.000,00 TL vekalet ücretinin davacı ... (...)'nden alınarak davalıya verilmesine,
6-Davacılar tarafından yapılan 80,70 TL peşin harç, 80,70 TL başvurma harcı, 11,50 TL vekalet harcı, 45,42 TL dosya kapağı masrafı, 2.000,00 TL bilirkişi ücreti, 121,00 TL posta-tebligat masrafı olmak üzere toplam 2.339,32 TL yargılama giderinin davacılar üzerinde bırakılmasına,
7-HMK m.333 hükmü gereği karar kesinleştiğinde artan avansın yatıran tarafa re'sen iadesine,
Dair, Davacılar vekilinin ve Davalı vekilinin yüzüne karşı, HMK m.341 ve m.345 hükümleri gereği kararın taraflara tebliğinden itibaren iki hafta içerisinde .... Bölge Adliye Mahkemesi ilgili hukuk dairesi nezdinde İSTİNAF yasa yolu açık olmak üzere verilen karar açıkça okunup usulen anlatıldı.21/06/2023

Katip ....
E-imza

Hakim ...
E-imza