Dava tarihinde yürürlükte bulunan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Sebepsiz Zenginleşme” başlıklı 732.maddesinin dördüncü fıkrası aynen: “Zamanaşımı süresi, poliçenin zamanaşımına uğradığı tarihi takip eden tarihten itibaren bir yıldır; ispat yükü, sebepsiz zenginleşmediğini iddia edene aittir” şeklindedir. Sebepsiz zenginleşme talebinde bulunulabilmesi için, hamilin müracaat hakkının düşmesi veya zamanaşımına uğramasından dolayı bir zararının ortaya çıkmış olması gerekir. Zararın mevcudiyeti, sebepsiz zenginleşme talebinin kabul şartıdır. Zararın varlığının kabulü için, hamile ait ve tahsili mümkün olan bir alacak hakkının düşmesi veya zamanaşımına uğraması sonucu borçlu nezdinde oluşan zenginleşmenin, bundan başka bir sebebinin bulunmaması, yani sebepsiz olması yeterlidir (Bozgeyik, H.: Kambiyo Senetlerinde Sebepsiz Zenginleşme, Cilt:VII, Atatürk Üniv. Huk. Fak. Dergisi Haziran-2003, s.589 vd.)....
Uyuşmazlık, sebepsiz zenginleşmeden kaynaklı alacak talebine ilişkindir. Türk Borçlar Kanunu'nun 77. ve devamı maddelerinde düzenlenen sebepsiz zenginleşme, bir kimsenin mal varlığının geçerli (haklı) bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin mal varlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir. Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için, borçlunun mal varlığından bir başkasının aleyhine olarak bir zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır. Sebepsiz zenginleşme; geçerli olmayan ve tahakkuk etmemiş yahut varlığı sona ermiş bir nedene ya da borçlu olunmayan şeyin hataen verilmesine dayalı olarak gerçekleşebilir. Sebepsiz zenginleşme bunlardan hangisi yoluyla gerçekleşmiş olursa olsun, sebepsiz zenginleşen, aleyhine zenginleştiği tarafa karşı geri verme borcu altındadır. Bu kurumun amacı, borçlunun malvarlığında meydana gelen zenginleşmenin iadesidir....
"İçtihat Metni"Mahkemesi :İş Mahkemesi İnceleme konusu karar, Asliye Hukuk Mahkemesince verilen sebepsiz zenginleşme kaynaklı alacak isteğine ilişkin olup, dosyanın Yargıtay 3. Hukuk Dairesine GÖNDERİLMESİNE, 25.12.2014 gününde oybirliğiyle karar verildi....
DELİLLERİN DEĞERLENDİRMESİ, HUKUKİ KABUL VE GEREKÇE Dava, zamanaşımına uğramış bonodan kaynaklı TTK m.732'de ifadesini bulan sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayalı alacak istemine ilişkindir. Dava dilekçesinde özetle; 7.000,00 USD bedelli 3 ayrı bonodan kaynaklı başlatılan kambiyo takibinin senetlerin zamanaşımına uğramış olması sebebiyle iptal edildiği, ancak TTK m.732 gereğince davalının senetler üzerinde imzasının olduğu ve bu madde gereğince senet bedellerini ödemesi gerektiği vakıalarından hareketle alacak isteminde bulunulmuştur. Cevap dilekçesinde özetle; 3 bonoda da davalının aval veren konumunda olduğu, keşidecinin ise ... Tekstil şirketi olduğu, TTK m.732'deki sebepsiz zenginleşme davacının aval verene karşı açılamayacağı savunması ile davanın reddi talep edilmiştir....
Hukukunda yer alan sebepsiz zenginleşme davasının bir alt nevi olarak kabulü de mümkün değildir. Çek hamilinin mal varlığındaki azalma, çekin süresi içinde ibraz edilmemesi ya da ödenmediğinin yine süresi içinde tespit ettirilmemesi yahut alacak hakkının zamanaşımına uğramış olması gibi, "kanuna uygun" bir sebepten, kanun hükmünden kaynaklanmaktadır. Oysa ... Kanunun 77. Maddesine göre oluşacak sebepsiz zenginleşmede, zenginleşenin zenginleşmesinin haklı bir sebebe dayanmaması şartı aranır. Yine ... Kanunu bakımından sebepsiz zenginleşme oluşabilmesi için; zenginleşme ile fakirleşme arasında bir mamelek kayması, illiyet bağı olması gerekir iken, ... Kanunu madde 732'de bu husus düzenlenmemiştir. Dosya üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılmış olup, 11/10/2022 tarihli bilirkişi raporunda özetle; taraflar arasındaki uyuşmazlığın, 3 yıllık zamanaşımı süresinde yasal takibe geçilmeyen dava konusu çeklerden kaynaklı alacağın, TTK 732....
DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GEREKÇE: Dava, davacının davalı şirketin hissedarı olup olmadığı, % kaç oranında hisse sahibi olduğu, gizli ortak olup olmadığı, davacının iddiası üzerine inançlı işlemden kaynaklı davalı tarafın davacı aleyhine sebepsiz zenginleşip zenginleşmediği, davacının sebepsiz zenginleşmeden kaynaklı alacak talebinin yerinde olup olmadığı hususlarındadır. Davalının cevap dilekçesi ile derdestlik itirazında bulunması üzerine mahkememizce Bakırköy .. Asliye Ticaret Mahkemesinin ... E. .... K. sayılı dosyası celbedilerek incelenmesinde, davacının ve davalıların aynı olduğu ,dava konusunun inançlı işlemden kaynaklı sebepsiz zenginleşme sebebi ile alacak istemli olup iş bu dava konusu ile aynı olduğu ,arabuluculuk dava şartı noksanlığı sebebi ile davanı usulden reddedildiği, ve dava tarihi uyarınca kesinleşmediği halen derdest olduğu anlaşılmıştır....
Uyuşmazlık, sebepsiz zenginleşmeden kaynaklı alacak talebine ilişkindir. Türk Borçlar Kanunu'nun 77. ve devamı maddelerinde düzenlenen sebepsiz zenginleşme, bir kimsenin mal varlığının geçerli (haklı) bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin mal varlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir. Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için, borçlunun mal varlığından bir başkasının aleyhine olarak bir zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır. Sebepsiz zenginleşme; geçerli olmayan ve tahakkuk etmemiş yahut varlığı sona ermiş bir nedene ya da borçlu olunmayan şeyin hataen verilmesine dayalı olarak gerçekleşebilir. Sebepsiz zenginleşme bunlardan hangisi yoluyla gerçekleşmiş olursa olsun, sebepsiz zenginleşen, aleyhine zenginleştiği tarafa karşı geri verme borcu altındadır. Bu kurumun amacı, borçlunun malvarlığında meydana gelen zenginleşmenin iadesidir....
den 4.000 TL'nin sebepsiz zenginleşme hükümlerince iadesine karar verilmesini talep ve dava etmişler 02/06/2014 tarihli ıslah dilekçeleriyle takip dosyasına yaptıkları 9.102,00 TL'nin davalı ...'den istirdadına, bu taleplerin kabul görmemesi halinde ...'e ödenen 7.000 TL araç bedelinin istirdatına karar verilmesini istemişlerdir. Davalı ..., davacılardan 7.000 TL bedelli senetten kaynaklı alacağının olduğunu, bono bedelinin ödenmediğini beyanla, davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir. Davalı ..., davalı ...'nin davacılardan bonodan kaynaklı alacağının olduğunu, ...'ye hiçbir şekilde ödeme yapmadığını beyanla davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir. Mahkemece, davacı tarafından sunulan gelir gider pusulasında '' 20.12.2011 tarih Reno araç alacak kalanı ... 2.700'' yazılı olduğu, davalı ...'in bu yazının kendi eli ürünü olduğunu kabul ettiği, bu nedenle davacıların araç satımı nedeniyle ödemeyi davalı ...'e yaptıklarının kabul edilmesi gerektiği, davalı ...'...
hükmü dikkate alınarak davacı tarafından icra takibinden sonra menfi tespit davası açılmaksızın icra dosya borcunun ödendiğini, icra takibine dayalı olarak yapılan ödemeyi artık sebepsiz zenginleşme hükmüne dayalı olarak isteyemeyeceğinin Özel Kanun düzenlemesi niteliğindeki İcra İflas Kanunu hükmü gereği olduğunu, davanın istirdat davası olarak açılamayacağını, BK hükümleri gereği sebepsiz zenginleşme şartları da oluşmadığını, sebepsiz zenginleşmenin, ikincil (talî) nitelikte olduğunu ve mal varlığındaki azalmanın başka aslî nitelikteki davalarla önlenmesi mümkün ise, sebepsiz zenginleşme davasının gündeme gelemeyeceğini, aynı olayda, aynî haktan (istihkak davası), zilyetlikten, sözleşmeden, sözleşme benzeri hukukî ilişkiden veya haksız fiilden kaynaklanan bir talebin ileri sürülmesi mümkün ise, sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulama alanı bulamayacağını, sebepsiz zenginleşme davasının görülebilinmesi için "başka aslî nitelikteki davalarla önlenmesi mümkün ise, sebepsiz zenginleşme davası...
nun 77-82.maddelerinde) sebepsiz zenginleşme, bir kimsenin mal varlığının geçerli (haklı) bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin mal varlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir. Sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talep edilebilmesi için borçlunun mal varlığından bir başkasının aleyhine olarak bir zenginleşme meydana gelmeli, zenginleşme ve zenginleştirici olay arasında illiyet bağı bulunmalı ve zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır....
