DİYARBAKIR ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ GEREKÇELİ KARAR ESAS NO : KARAR NO : HAKİM : KATİP : DAVACI : DAVALI : HASIMSIZ DAVA : Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) DAVA TARİHİ : 04/10/2023 KARAR TARİHİ : 12/10/2023 GEREKÇELİ KARARIN YAZILDIĞI TARİH : Mahkememizde görülmekte olan Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) davasının yapılan açık yargılaması sonunda, GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: Davacı asil, ....bankası .... Şubesine ait, .... keşide tarihli, .... seri numaralı, ... TL bedelli çekini kaybettiğini, tüm aramalara rağmen bulamadığını, bu nedenle çekin iptal edilmesini istemiş, talep etmiştir. Talep, Türk Ticaret Kanununun 757.ve izleyen maddeleri hükümlerine istinaden açılan kıymetli evrakın iptali istemine ilişkindir....
Zayi nedeniyle açılan iptal davasında öncelikle zayi edildiği bildirilen evrakın kıymetli evrak niteliğini taşıması, kıymetli evrakın davacının kendi iradesi dışında elinden çıkması ve zayi edilen kıymetli evrakın kimin elinde olduğunun bilinmemesi ve zayi edildiği bildirilen kıymetli evrakta hak hamili olması gerekmektedir. Davacı tarafından zayi edildiğini bildirdiği çeklerde keşideci sıfatıyla yer aldığı, keşidecinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkının olmadığı, kaldıki zayi edilen belgelerin T.T.Knun 780.madde hükümlerinde belirtilen unsurları içermediğinden kıymetli evrak niteliğinde bulunmadıkları anlaşıldığından davanın reddine karar verilmiştir....
ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ ESAS NO : 2024/110 Esas KARAR NO : 2024/100 DAVA : Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) DAVA TARİHİ : 19/02/2024 KARAR TARİHİ : 22/02/2024 Mahkememizde görülmekte olan Kıymetli Evrak İptali (Çek İptali (Hasımsız)) davasının yapılan açık yargılaması sonunda, GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; ...Bankası'nın ... Şubesinde bulunan hesaptan alınan ... seri nolu çekin müvekkili tarafından keşide edilmeden kayıp edildiğini, bu nedenle çek üzerine ödeme yasağı konularak iptaline karar verilmesini talep etmiş ise de; dava dilekçesinde de belirtildiği gibi çekin keşide edilmediği, dolayısıyla kıymetli evrak niteliğini kazanmadığı gibi 6102 sayılı TTK'nın 651/2. Maddesi gereğince kıymetli evrak zayi olduğu anda ancak çek üzerinde hak sahibi olan kişinin iptal davası açma hakkının bulunduğu keşidecinin çek iptal davası açma hakkının bulunmadığı anlaşılmakla davanın reddine karar vermek gerekmiştir....
Dava, çeklerin kaybedildiğini bildiren keşidecinin TTK.nun 818/s madde hükmü delaletiyle TTK.nun 757, 763 ve 764 madde hükümleri gereğince kıymetli evrakın iptali istemine ilişkindir. Zayi nedeniyle açılan iptal davasında, öncelikle zayi edildiği bildirilen evrakın kıymetli evrak niteliğini taşıması, kıymetli evrakın davacının kendi iradesi dışında elinden çıkması, zayi edilen kıymetli evrakın kimin elinde olduğunun bilinmemesi ve davacının zayi edildiği bildirilen kıymetli evrakta hamil olması gerekmektedir. Davacı dava konusu çekte keşidecidir....
Borçlunun, iptal kararı hamiline iyiniyetle ödemede bulunması kendisini borçtan kurtaracağından ödeme yapıldıktan sonra senedi elinde bulunduran ve gerçek hak sahibi olduğunu tespit ettiren kişi, iptal kararı hamiline karşı sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre başvurabilir ve ödenen meblağın kendisine verilmesini isteyebilir.Böyle bir durumda senede zilyet olan üçüncü kişi, iyi niyetli iptal kararı hamiline ödemede bulunan borçluya başvuramaz (Bu açıklamalar için bkz. Prof. Dr. Fırat Öztan, Kıymetli Evrak Hukuku, ... 1997, 2 bası, Sayfa 274 vd., Prof. Dr. Hüseyin Ülgen, Doç. Dr. Mehmet Helvacı, Doc.Dr. Abuzer Kendigelen, Doç. Dr. Aslan Kaya, Kıymetli Evrak Hukuku Ders Kitabı ..., 2004, Sayfa 382 Prof.Dr. Reha Poroy, Prof. Dr. Ünal Tekinalp, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 17. Bası, 2006, s. 95 vd; ...Gör. Hanife Öztürk (Dirikkan, Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali ... 1990, Sayfa 87, Prof. Dr. Naci Kınacıoğlu Kıymetli Evrak Hukuku ... 1999, 5.Baskı, Sayfa 58-59)....
Kıymetli Evrak isimli üçüncü kitabında düzenlendiğinden kıymetli evrak niteliğindedir. Kıymetli evrak ile ilgili iptal davasını kimin açabileceği ise kanunda açıkça düzenlenmemiştir. Ancak, kıymetli evraka uygulanacak genel hükümler kısmında yer alan ... 651/2. maddesi "Kıymetli evrakın zayi olduğu veya zıyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi, senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir." hükmünü içermektedir. Madde metninden de anlaşılacağı üzere iptal davası açma hakkı senedin zayi olduğu anda hak sahibi konumunda olan kişiye aittir. Çekin boş olması durumunda zayi nedeniyle iptal davası açılamayacağı gibi çekin unsurlarını taşıdığı kabul edilse bile keşideci tarafından zayi nedeniyle iptal davası açılamayacaktır....
Kıymetli evrakta hakkın senede bağlı olması nedeniyle, senedin zayi olması halinde hak sahibi hamile iptal kararı alarak, hakkını senetsiz olarak ileri sürme, ya da yeni bir kıymetli evrak tanzimini isteme olanağı tanınmak istenmiştir(TTK m.652).-TTK'nın 780 ve 781.maddeleri gereğince imzasız çek yaprakları çek vasfı taşımadıkları gibi kıymetli evrak niteliğinde de değildirler. Bu nedenle zayii oldukları gerekçesiyle iptallerine karar verilmesi de mümkün değildir.------Zira, keşidecinin, muhatap bankayı ödemeden men yetkisi bulunmamaktadır. Çek ibraz edildiği takdirde, hak talep eden hamile karşı İİK'nın 72. maddesi uyarınca olumsuz tespit davası açma imkanları mevcut bulunmaktadır. Hukuki yararının bulunması HMK'nın 114/h maddesi uyarınca dava şartıdır.Yine TTK'nın 651/2. maddesi uyarınca iptal davasını açmakta hukuki menfaati olan kişi senede bağlı alacak hakkı olan hamildir....
Çek, Türk Ticaret Kanununun Kıymetli Evrak isimli üçüncü kitabında düzenlendiğinden kıymetli evrak niteliğindedir. Kıymetli evrak ile ilgili iptal davasını kimin açabileceği ise kanunda açıkça düzenlenmemiştir. Ancak, kıymetli evraka uygulanacak genel hükümler kısmında yer alan Türk Ticaret Kanununun 651/2. maddesi "Kıymetli evrakın zayi olduğu veya zıyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi, senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir." hükmünü içermektedir. Madde metninden de anlaşılacağı üzere iptal davası açma hakkı senedin zayi olduğu anda hak sahibi konumunda olan kişiye aittir. Çeke keşideci tarafından zayi nedeniyle iptal davası açılamayacaktır. Tüm dosya üzerinden yapılan inceleme neticesinde, davaya konu iptali talep edilen çekin keşidecisinin davacı olduğu, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 651/2. maddesine göre iptal davası açma hakkının bulunmadığı anlaşıldığından davanın reddine karar vermek gerekmiş, aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur....
TTK'nın 757-764. maddelerinde yer alan yasal düzenlemelere göre çek keşidecisinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Zayi nedeniyle kıymetli evrakın iptalini isteme hakkı TTK'nın 651/2. maddesi uyarınca senet üzerinde hak sahibi bulunan hamile aittir. Kıymetli evrakta hakkın senede bağlı olması nedeniyle, senedin zayi olması halinde hak sahibi hamile iptal kararı alarak, hakkını senetsiz olarak ileri sürme, ya da yeni bir kıymetli evrak tanzimini isteme olanağı tanınmak istenmiştir(TTK m.652). TTK'nın 780 ve 781.maddeleri gereğince imzasız çek yaprakları çek ----gibi kıymetli evrak niteliğinde de değildirler. Bu nedenle zayii oldukları gerekçesiyle iptallerine karar verilmesi de mümkün değildir.--- sayılı kararı da bu yöndedir.) Zira, keşidecinin, muhatap bankayı ödemeden men yetkisi bulunmamaktadır. Çek ibraz edildiği takdirde, hak talep eden hamile karşı İİK'nın 72. maddesi uyarınca olumsuz tespit davası açma imkânları mevcut bulunmaktadır....
TTK'nın 757-764. maddelerinde yer alan yasal düzenlemelere göre çek keşidecisinin zayi nedeniyle iptal davası açma hakkı bulunmamaktadır. Zayi nedeniyle kıymetli evrakın iptalini isteme hakkı TTK'nın 651/2. maddesi uyarınca senet üzerinde hak sahibi bulunan hamile aittir. Kıymetli evrakta hakkın senede bağlı olması nedeniyle, senedin zayi olması halinde hak sahibi hamile iptal kararı alarak, hakkını senetsiz olarak ileri sürme, ya da yeni bir kıymetli evrak tanzimini isteme olanağı tanınmak istenmiştir(TTK m.652). TTK'nın 780 ve 781.maddeleri gereğince imzasız çek yaprakları çek ----gibi kıymetli evrak niteliğinde de değildirler. Bu nedenle zayii oldukları gerekçesiyle iptallerine karar verilmesi de mümkün değildir.--- sayılı kararı da bu yöndedir.) Zira, keşidecinin, muhatap bankayı ödemeden men yetkisi bulunmamaktadır. Çek ibraz edildiği takdirde, hak talep eden hamile karşı İİK'nın 72. maddesi uyarınca olumsuz tespit davası açma imkânları mevcut bulunmaktadır....
