Maddenin birinci fıkrasında seçimlik cezai şart düzenlenmiştir. Buna göre sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi hâlinde ödenmek üzere cezai şart vaad edilmiş ve aksi de sözleşmede öngörülmemiş ise alacaklı ya sözleşmenin ifasını ya da cezai şartın ödenmesini isteyebilir. Seçimlik cezai şartta alacaklı seçimlik bir yetkiye sahiptir. Buna göre o şartın gerçekleşmesi yani borçlunun asıl edimi hiç veya gereği gibi ifa etmemesi durumunda ya asıl edimin ifasını ister ya da bundan vazgeçerek cezai şartın ödenmesini talep eder. Seçimlik cezai şartta alacaklı hem asıl edimin ifasını hem de cezai şartın ödenmesini isteyemeyecektir. Alacaklı ancak ya asıl borcun ifasını ya da ceza koşulunun ödenmesini isteyebilir; alacaklı aynı anda hem asıl borcun ifasını hem de ceza koşulunun ödenmesini kural olarak isteyemez....

Asliye Ticaret Mahkemesinin 2019/67 Esas 2022/414 Karar sayılı dosyası ile karara bağlandığını ve bu davada davacının 68.802,00 TL bakiye alacak ve cezai şart talebine ilişkin olarak mahkemece davanın kısmen kabulü ile 68.802,40 TL2nin dava tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile birlikte tahsiline, cezai şart talebinin kısmen kabulü ile 32.798,19 TL cezai şartın dava tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verdiğini, açılan davanın istinaf incelemesinde olduğunu, davacının iş bu davada ise aynı sözleşmeden kaynaklı cezai şart alacağına ilişkin icra takibi yaptığını ve itirazları üzerine itirazın iptali davası açıldığını belirterek, davanın dava şartı yokluğundan usulden reddine, aksi halde esastan reddine ve %20 kötüniyet tazminatının davacıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir....

Maddenin birinci bendinde seçimlik cezai şart düzenlenmiştir. Buna göre sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi hâlinde ödenmek üzere cezai şart vaad edilmiş ve aksi de sözleşmede öngörülmemiş ise alacaklı ya sözleşmenin ifasını ya da cezai şartın ödenmesini isteyebilir. Seçimlik cezai şartta alacaklı seçimlik bir yetkiye sahiptir. Buna göre o şartın gerçekleşmesi yani borçlunun asıl edimi hiç veya gereği gibi ifa etmemesi durumunda ya asıl edimin ifasını ister ya da bundan vazgeçerek cezai şartın ödenmesini talep eder. Seçimlik cezai şartta alacaklı hem asıl edimin ifasını hem de cezai şartın ödenmesini isteyemeyecektir. Örneğin, satıcının sattığı malı teslim etmemesi hâlinde alıcının mal yerine 100.000TL ceza koşulu isteyebileceği kararlaştırılmışsa, alıcı ister malın teslimini, isterse ceza koşulunu isteyebilir....

Bu itibarla hizmet sözleşmelerine işçi aleyhine konulan cezai şartlar geçersiz, işçi lehine konulan cezai şartlar ise geçerli kabul edilmelidir. Cezai şartın işçi ve işveren hakkında ve iki taraflı olarak düzenlenmesi gereği, işçi aleyhine kararlaştırılan cezai şartın işveren aleyhine kararlaştırılandan daha fazla olmaması sonucunu da ortaya koymaktadır. Başka bir anlatımla işçi aleyhine olarak belirlenen cezai şartın, koşulları ve ceza miktarı bakımından işverenin sorumluluğunu aşması düşünülemez. İki taraflı cezai şartta işçi aleyhine bir eşitsizlik durumunda, cezai şart hükmü tümden geçersiz olmamakla birlikte, işçinin yükümlülüğü işverenin sorumlu olduğu miktarı ve halleri aşamaz. Gerek belirli gerekse belirsiz iş sözleşmelerinde, cezai şart içeren hükümler, karşılıklılık prensibinin bulunması halinde kural olarak geçerlidir....

- K A R A R - Davacı vekili; müvekkilinin davalı ile yaptığı 19/08/2008 tarihli sözleşme uyarınca dava dışı Çin firmasına sözleşme konusu malların imali için sipariş verdiğini, davalının sözleşme tarihinden yaklaşık 1 ay sonra ihtarname ile sözleşme konusu malları almaktan vazgeçtiğini bildirdiğini, ancak malların imalatına başlandığından dava dışı Çin firması tarafından tazminat talep edildiğini, taraflar arasında da siparişlerin iptali halinde mal bedelinin %10'u kadar cezai şart ödeneceğinin kararlaştırıldığını belirterek 20.250,00 USD cezai şartın 26/09/2008 tarihinden itibaren işleyecek reeskont faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir....

Bu iki temel amacı dışında, cezai şartın diğer bir amacı da, ifayı engelleyen cezai şartta (dönme cezasında) borçlunun cezai şartı ödemek suretiyle sözleşmeden kolayca dönmesini sağlamaktır (Köksal KOCAAĞA, Türk Özel Hukukunda Cezai Şart (BK. m. 158-161), Ankara 2003, s. 40-42). Hukukumuzda cezai şartın türleri seçimlik cezai şart, ifaya eklenen cezai şart ve ifa yerine cezai şart (dönme cezası) olarak düzenlenmiştir. Seçimlik cezai şart; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 179/I. maddesinde (818 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 158/I.) hükmüne göre; “Bir sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumu için bir ceza kararlaştırılmışsa, aksi sözleşmeden anlaşılmadıkça alacaklı, ya borcun ya da cezanın ifasını isteyebilir”. Bu hükme göre, taraflar, sözleşmede borçlunun ya borcunu sözleşmeye uygun olarak ifa etmesi ya da ceza koşulunun ödenmesini kararlaştırmış olabilirler. Bu durumda, borçlu borca uygun hareketle yükümlüdür....

Davalı vekili, davacı aleyhine başlattıkları takipten sonra davacının bir miktar ödeme yaptığını ancak dosya borcunun bitmediğini, faiz ve cezai şartın sözleşmede kararlaştırıldığını, davacının tacir olduğunu ve sözleşmede kararlaştırılan cezai şartın davacının yıkımına sebebiyet vermeyecek miktarda olduğunu belirterek davanın reddini istemiştir....

Davalı karşı davacı arsa sahipleri süresinde teslim edilmeyen bağımsız bölümler yönünden sözleşmeye dayalı olarak 01.01.2009 ile ....04.2009 tarihleri arası dönem için toplam ... ay üzerinden sözleşmede kararlaştırılan ifaya ekli cezai şartın tahsilini talep etmişlerdir. Anılan tarihler arasında sözleşme gereğince yapı kullanım izin belgesi alınarak teslim olgusu gerçekleşmediğinden arsa sahiplerinin teslim sırasında ihtirazı kayıt ileri sürmediklerinden bahisle cezai şart talep edemeyeceklerinin ileri sürülmesi yerinde değildir. Ne var ki belirtilen dönem açısından mahkemece arsa sahiplerinin cezai şart alacağının 40.000,00 TL olduğu belirlendiği halde cezai şartın tenkisi suretiyle ....333,00 TL’nin tahsiline karar verilmiş bulunmaktadır....

KARAR Davacı eczane sahibi olduğunu, davalı kurumun 2009 yılı eczane protokolünün 6.3.3 ve 6.3.12 maddesine aykırı davranıldığı gerekçesi ile 3.8.2012 tarihli yazı ile cezai şart tahakkuk ettirdiğini, oysa reçetede yazılı ilaçların reçete sahibine ya da yakınına teslim edildiğini ileri sürerek, davalı işleminin iptali ile muarazanın meni'ine karar verilmesini istemiştir. Davalı, işlemin mevzuata uygun bulunduğunu savunarak davanın reddini dilemiştir....

Davalı vekili, takibe konu edilen 23.954.000.000.TL nin 21.692.450.000.TL. lık kısmının ödendiğini, davacının mükerrer tahsilatı amaçladığını istenilen cezai şartın KDV hariç ödendiğini, KDV’nin cezai şart olarak istenemeyeceğini bildirerek davanın reddi gerektiğini savunmuştur....