Cezai şart, geçerli bir borcun yerine getirilmemesi veya eksik yerine getirilmesi ya da belli bir yerde, belli bir zamanda yerine getirilmemesi durumunda, borçlunun ödemesi gereken bir edimdir. Cezai şartın ceza ve tazminat fonksiyonu olup, Borçlar Kanununda bu iki fonksiyon kaynaştırılarak bileşik sistem kabul edilmiştir. T.B.K. 182/son (B.K. 161/son) maddesi Hâkime fahiş gördüğü cezai şartı indirme yetkisini vermiştir. Bunun sonucu olarak aşırı görülen cezai şartın indirilmesinde tazmin ve ceza dengeli olarak korunmalıdır. Bu kuraldan dolayı davalı ileri sürmese bile, Hâkim cezai şarttan indirim yapılıp yapılmayacağını doğrudan doğruya saptamalıdır....
Borçlar Kanunun 158 ve devamı maddelerinde düzenlenen cezai şart, sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi halinde borçlunun belirli bir miktar para ödeme taahhüdüdür. Cezai şartın üç amacı vardır. Bunlar teminat ve ceza amacı, tazminat amacı ve sözleşmeden dönme amacıdır (Prof. Dr. Fikret Eren Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 111. İstanbul 1994 sh. 372). Borçlar Kanunun 158/1 maddesinde seçimlik cezai şart düzenlenmiştir. Buna göre alacaklı, sözleşme gereği hiç yada gereği gibi yerine getirilmediği takdirde ya edimin ifasını yada cezai şartın ödenmesini ister, burada teminat ve ceza amacı söz konusudur. Borçlar Kanunun 161. maddesine göre bu şartın aşırı olmaması gerekir. Somut olayda taraflar sözleşmenin ifası için belirli bir tarih öngörmüşlerdir. Bu tarihe kadar borç ifa edilmediği takdirde 150 milyon lira ödenecektir. Borçlu yüklenici edimini yerine getirmemiştir....
Davacılar, müteahhit olan davalılardan 9.3.2004 tarihli sözleşme ile mesken satın aldıkları ve sözleşmenin 6.maddesinde de 100.000 Euro cezai şartın kararlaştırıldığını öne sürerek cezai şartın tahsili için yapılan icra takibine vaki itirazın iptali istemiyle eldeki davayı açmışlardır. Davalılar sözleşmenin geçersiz olduğunu, bu nedenle cezai şartın istenemeyeceğini savunmuşlardır. Mahkemece de 9.3.2004 tarihli sözleşme geçersiz olduğundan geçersiz sözleşmede kararlaştırılan cezai şartın da geçersiz olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. Hemen belirtilmelidir ki, davalıların dava dışı arsa sahipleri ile kat karşılığı yaptıkları inşaat sözleşmesi gereğince payına düşen bir daireyi davacıya satmış olması o sözleşmeden doğan alacağının temliki niteliğindedir. Durumun böyle olması halinde taraflar arasındaki sözleşme geçerli aksi takdirde geçersiz olacaktır....
Böylece, borçlu, daha ağır olan cezai şartı ödemekten kurtulmak için, asıl edimi ifa etmeye zorlanır. Somut uyuşmazlıkta sözleşmeyle 2013/7590- 2013/18089 Kararlaştırılan cezai şartın, bu açıklamalara uygun bir "seçimlik cezai şart" olduğunda kuşku yoktur. Bu durumda alacaklı sözleşmeye aykırılık halinde ya cezai şartı ya da akdin ifasını isteyebilir. Hal böyle olunca mahkemece sözleşmedeki cezai şartın seçimlik nitelikte bulunması nedeniyle, hem ifanın hem de cezai şartın birlikte istenilemeyeceği gözetilerek, davacı tarafa bu seçimlik haklardan hangisini kullanmak istediği hususu açıklattırılarak sonucuna uygun karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde sözleşmedeki cezai şarta ilişkin düzenlemenin ifaya eklenen cezai şart olduğu kabul edilmek suretiyle yapılan hatalı değerlendirmeye dayalı olarak hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir....
Mahkemece, hükmün gerekçesinde 7.5.3 maddesi gereği uygulanan 10.000 TL cezai şartın mevzuata uygun olmadığı , kaldırılması gerektiği belirtildiği halde hükmün sonuç kısmında ilgili 2012 yılı Sağlık Hizmetleri Sunucularının Sağlık Hizmeti Satın Alma Sözleşmesi'nin 7.5.3 maddesi gereği uygulanan 10.000,00 TL cezai şartın da içerisinde yer aldığı 14/03/2013 tarihli 4.582.757 sayılı 100.000,00 TL cezai şartın iptali talebine yönelik davanın reddine karar verilmiştir. Kararın bu şekilde yazımı ile hüküm ile gerekçe arasında çelişki yaratılmıştır. Bu itibarla hükmün, Yargıtay denetimine, usul ve yasaya uygun olmadığından, bozulmasına karar verilmiştir. 2-Bozma nedenine göre tarafların diğer temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmemiştir....
SAVUNMA: Davalı vekili; ---------- yer alan------ olmadığını, --- davalıya ait olsa dahi davacının bu cezai şartı talep edebilmesi için cezai şartın oluştuğu ----kayıt koyarak bu hakkını saklı tutması gerektiğini, bu şart sağlanmadığından cezai şart isteyemeyeceğini savunarak davanın reddini ve tazminata hükmedilmesini talep etmiştir. lll.İNCELEME ve GEREKÇE: Dava, ------ belirlenen ----------- cezai şartın tahsili istemli takibe yapılan itirazın iptaline ilişkindir. Davacı vekili, davalı ------- yapıldığını, davalının sözleşme gereği ----- -------- bulunduğunu, taahhüdün yerine getirilmemesi halinde cezai şart ödeneceğinin kararlaştırıldığını, davalının belirtilen miktarda ürün almadığından, cezai şart alacağına dair takip yapıldığını belirterek, cezai şart alacağına dair yapılan takibe itirazın iptali ile tazminata hükmedilmesini talep etmiştir....
Başka bir anlatımla işçi aleyhine olarak belirlenen cezai şartın, koşulları ve ceza miktarı bakımından işverenin sorumluluğunu aşması düşünülemez. İki taraflı cezai şartta işçi aleyhine bir eşitsizlik durumunda, cezai şart hükmü tümden geçersiz olmamakla birlikte, işçinin yükümlülüğü işverenin sorumlu olduğu miktarı ve halleri aşamaz. İşçiye verilen eğitim karşılığı belli bir süre çalışması koşuluna bağlı olarak kararlaştırılan cezai şart tek taraflı olarak değerlendirilemez. İşçiye verilen eğitim bedeli kadar cezai şartın karşılığı bulunmakla eğitim karşılığı cezai şart hükmü belirtilen ölçüler içinde geçerlidir. Gerek belirli gerekse belirsiz iş sözleşmelerinde, cezai şart içeren hükümler, karşılıklılık prensibinin bulunması halinde kural olarak geçerlidir. Ancak, sözleşmenin süresinden önce feshi koşuluna bağlı cezai şartın geçerli olabilmesi için, taraflar arasındaki iş sözleşmesinin belirli süreli olması zorunludur....
İlk Derece Mahkemesince; davanın kısmen kabulüne, taraflar arasında düzenlenen 2009 yılı protokolünün, 6.3.3 maddesi uyarınca uygulanan cezai şartın 22.751,00 TL'lik kısmının iptaline, bu madde ile ilgili fazlaya ilişkin istemin reddine; 6.3.9 maddesi gereğince uygulanan bir kez yazılı uyarılma cezasının ve 2.624,45 TL cezai şartın iptaline, 6.3.19 maddesi uyarınca uygulanan 10.000,00 TL cezai şartın iptaline, sözleşmenin feshi 2012 yılı protokolü ile kaldırılmış olduğu anlaşıldığından konusuz kalan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına; 6.3.10 maddesi gereği uygulanan cezai şartın 3.789,20 TL'lik kısmının iptaline, bu madde ile ilgili fazlaya ilişkin istemin reddine karar verilmiştir. İlk Derece Mahkemesinin kararına karşı davalı vekili tarafından istinaf kanun yoluna başvurulmuştur....
"İçtihat Metni" MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi DAVA TÜRÜ :Cezai Şartın İptali Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarıda tarih numarası gösterilen hüküm temyiz edilmekle evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü. Uyuşmazlık ve hüküm taraflar arasındaki sağlık hizmeti satın alma sözleşmesinden kaynaklanan cezai şartın iptali, olmadığında indirilmesi istemine ilişkin olup inceleme görevi Yargıtay 13. Hukuk Dairesine aittir. S O N U Ç : Dosyanın görevli Yargıtay 13. Hukuk Dairesi Yüksek Başkanlığına gönderilmesine oybirliğiyle karar verildi. 22.02.2010 (Pzt.)...
a sağlık hizmeti sunulduğu halde tedavi giderlerinin kurum sigortalısı... üzerinden fatura edildiği hususunun tamamı ile TC kimlik numarasının yanlış yazımından kaynaklandığı anlaşıldığından davanın kısmen kabulüne; Kurumun 05/02/2013 tarihli 2.180.443 sayılı yazısı ile tebliğ edilen 10.000 TL cezai şartın uygulanmasına ilişkin işlemin iptaline, 14/03/2013 tarihli 4.582.757 sayılı 100.000 TL cezai şartın iptali talebine yönelik davanın reddine dair verilen kararın taraf vekillerince temyizi üzerine; Dairemizin 02/07/2020 tarihli, 2020/1423 esas - 2020/3830 karar sayılı ilamıyla "...hükmün gerekçesinde 7.5.3 maddesi gereği uygulanan 10.000 TL cezai şartın mevzuata uygun olmadığı, kaldırılması gerektiği belirtildiği halde hükmün sonuç kısmında ilgili 2012 yılı Sağlık Hizmetleri Sunucularının Sağlık Hizmeti Satın Alma Sözleşmesi'nin 7.5.3 maddesi gereği uygulanan 10.000 TL cezai şartın da içerisinde yer aldığı 14/03/2013 tarihli 4.582.757 sayılı 100.000 TL cezai şartın iptali talebine yönelik...
